Làng chài chuyển mình

Chật vật mưu sinh

Khoảng năm giờ sáng, khi trời còn tờ mờ trong lớp sương dày đặc, nhiều ngư dân tập trung ở chợ huyện Đầm Hà. Trải tấm bạt được cắt ra từ những chiếc bao tải, chị Kim Thị Nhài ở thôn 8, xã Đường Hoa, huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh than vãn: “Cả tuần nay biển nhiều sứa, thả lưới sứa bám chặt, lúc kéo lên lưới rách tơi tả, chúng tôi không dám ra khơi xa, đành đổ ra đánh gần bờ. Chen chúc, lặn lội suốt đêm, có khi mỗi thuyền cũng chỉ đánh được vài kg cá, không đủ chi phí xăng, dầu. Cả gia đình đánh vật với miếng cơm, manh áo vì nguồn thu trông cả vào đây. Nghề này vất vả lắm”.

Nói rồi chị giơ đôi bàn tay gồ ghề, chai sạn, có ngón còn rơm rớm máu: Cả đêm, chồng kéo lưới, còn tôi hì hục gỡ cá, vây cá đâm toét hết mười đầu ngón tay nhưng may mắn còn được vài kg cá kìm. Nhiều đêm gió to, không đánh được cá, vợ chồng phải cố lên cồn rọi đèn bắt ốc. Con cái đang tuổi ăn tuổi lớn, cứ về không là ruột gan nóng như lửa đốt.

Để ra khơi, nhà chị Nhài có một chiếc thuyền bằng tre dài gần 5 m và lắp máy để chạy. Tùy theo con nước mà chọn giờ đi biển. Có khi từ khoảng ba giờ chiều, cả làng đã tất bật chuẩn bị đồ nghề. Nhưng cũng có lúc phải một, hai giờ sáng, vợ chồng chị Nhài lại lặng lẽ đi. Đang nói chuyện, chị nhắm mắt như thèm ngủ, mặc tiếng ồn ào của chợ sớm. Có lẽ người phụ nữ ấy đã nhiều đêm không ngủ trọn giấc.

Ngồi cạnh chị Nhài, chị Đinh Thị Vân mặt buồn thiu vì khách chê cá nhỏ, trả giá thấp. Chị Vân nói: Bắt được cá đã khó, đến khi bán, chúng tôi vẫn chưa hết khổ. Nhiều hôm ngồi đến cuối chợ, cuối cùng phải bán rẻ như cho. Giá các loại cá gần bờ như cá kìm, cá dìa chỉ 20 đến 30 nghìn đồng/kg. Mỗi mẹt cá chừng 20 kg là công lao động của cả gia đình. Biết là vất vả nhưng không ra khơi, chúng tôi còn có thể làm gì để kiếm sống?

Cũng giống như chị Nhài, chị Vân, cuộc sống của ngư dân ven biển phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên. Đã đến lúc phải mạnh dạn thay đổi để làm chủ cuộc sống của mình!

Không ra khơi, thuyền vẫn đầy ắp tôm, cá

Thôn Tân Việt, trước kia nghèo khó lắm. Nhưng giờ đang có rất nhiều nhà to, khang trang mọc lên. Chị Hoàng Thị Mùi chỉ một tòa biệt thự đang hoàn thiện, cho biết: Căn nhà này nhờ nuôi tôm cả đấy. Trước đây, gia đình tôi cũng đi biển, nhưng tần tảo bao năm may mắn lắm mới đủ ăn. Cách đây ba năm, thấy một số hộ dân trong thôn nuôi tôm, cá biển thành công, gia đình tôi cũng đầu tư nuôi thử 0,5 ha. Vụ tôm đầu tiên trúng to, chúng tôi mạnh dạn mở rộng diện tích. Đến nay, nhà tôi có 1,5 ha diện tích mặt nước. Vụ tôm vừa rồi, gia đình tôi nuôi 200 nghìn con tôm giống. Để hỗ trợ sản xuất, tôi mua thêm hai máy phát điện có công suất 600 kW dự phòng, đầu tư 14 giàn sục và thuê thêm hai người phụ giúp. Sau ba tháng, chúng tôi thu hoạch 15 tấn tôm, lãi gần 500 triệu đồng.

Theo ông Đinh Văn Mân, trưởng thôn Tân Việt, xã Tân Bình thì thôn Tân Việt có 105 hộ, hầu hết gắn bó với nghề khai thác ven bờ. Trước đây, người dân chỉ quen đi biển đánh bắt tôm, cá chứ chưa nghĩ đến chuyện tự nuôi thủy sản. Cái đói, cái nghèo cứ luẩn quẩn khi phải lệ thuộc vào thiên nhiên. Năm 2012, huyện Đầm Hà có chủ trương cho người dân thuê đất bãi triều nuôi trồng thủy sản, một số hộ mạnh dạn đầu tư nuôi tôm. Sau lứa tôm đầu tiên thắng lợi, huyện Đầm Hà có cơ chế hỗ trợ 30% số tiền mua giống cho những hộ dân mua con giống có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Từ đó, đã tạo nên phong trào nuôi thủy sản rộng rãi trong ngư dân. Riêng thôn Tân Việt, đến nay, hơn 50% số hộ dân trong thôn đã chuyển từ đánh bắt sang nuôi trồng, đưa diện tích nuôi trồng thủy sản đạt khoảng 35 ha.

Đồng chí Hoàng Văn Bổng, Chủ tịch UBND xã Tân Bình phấn khởi: Hai năm qua, bà con ở Tân Bình không cần đi biển mà vẫn được mùa tôm, cá. Năm 2014, toàn xã đạt doanh thu 90 tỷ đồng, trong đó, chỉ riêng 20 hộ nuôi tôm đã có doanh thu khoảng 30 tỷ đồng. Nhờ hiệu quả của nuôi trồng thủy sản, làng quê nghèo đã thay da đổi thịt. 10 năm trước, từ một xã nghèo với tỷ lệ hộ nghèo hơn 20%, thì ba năm trở lại đây, khi phong trào nuôi trồng thủy sản phát triển, tỷ lệ hộ nghèo của xã chỉ còn khoảng 2%, chủ yếu là những hộ người già, neo đơn. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người của xã Tân Bình đạt 33,4 triệu đồng/người/năm.

Cần nhiều chính sách hỗ trợ ngư dân chuyển nghề

Những năm gần đây, diện tích nuôi thủy sản ở huyện Đầm Hà tăng mạnh. Chỉ tính riêng năm 2015, theo kế hoạch, huyện Đầm Hà sẽ nuôi khoảng 720 ha thủy sản. Tuy nhiên, mới đầu vụ nuôi xuân - hè, diện tích nuôi thủy sản đã vượt kế hoạch đề ra. Dự kiến, sản lượng thủy sản nuôi trồng của huyện Đầm Hà năm nay sẽ vượt kế hoạch khoảng 320 tấn. Có thể khẳng định, chưa bao giờ phong trào nuôi trồng thủy sản ở huyện Đầm Hà lại phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Tuy nhiên, ở thời điểm phong trào nuôi trồng thủy sản phát triển rộ nhất thì dịch bệnh trên tôm bùng phát, có nguy cơ xóa sổ nhiều vựa tôm. Chính quyền và nông dân như ngồi trên đống lửa…

Nhờ các cơ quan chức năng ở huyện Đầm Hà nhanh chóng khuyến cáo người dân không xả thải nước ra môi trường, khoanh vùng và hỗ trợ người dân hóa chất xử lý ao nuôi cho nên chỉ trong thời gian ngắn, dịch bệnh trên tôm được khống chế và xử lý dứt điểm. “Vụ tôm đó, người dân nhiều địa phương mất trắng, nhưng riêng ở Đầm Hà, ngư dân vẫn thắng lớn”. Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) huyện Đầm Hà, Vũ Xuân Khải kể về quá trình đối phó với dịch bệnh trên tôm nuôi. Kinh nghiệm xử lý của huyện Đầm Hà cần được nhân rộng ra ở các vùng nuôi tôm khác.

Đồng chí Nguyễn Văn Công, Phó Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Quảng Ninh cho biết: Nghề đánh bắt ven bờ không còn bảo đảm đời sống cho ngư dân. Đã đến lúc, người dân phải chuyển từ đánh bắt sang nuôi trồng để chủ động nguồn thu nhập cũng như tái tạo môi trường tự nhiên. Để bảo đảm năng suất cũng như đầu ra cho sản phẩm, tỉnh đã có quy hoạch vùng nuôi trồng và thời gian tới sẽ cố gắng hình thành các vùng nuôi tập trung, ứng dụng công nghệ cao, vùng nuôi an toàn với các đối tượng chủ lực, nhất là các vùng nuôi trồng trên biển. Đồng thời, xây dựng các trung tâm giống thủy sản công nghệ cao để chủ động nguồn giống cho người dân.