Phương pháp thí nghiệm để phát hiện ra nguyên nhân gây ra EMS

Dễ thấy, hậu quả của hội chứng tôm chết sớm ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế và sản lượng tôm cùng các vấn đề liên quan như việc làm, nguồn cung tôm thịt cho thị trường tôm thế giới và giá tôm trên phạm vi toàn cầu.

AHPNS hội chứng tôm chết sớm
Gan tôm nhiễm bệnh. Ảnh Trần Hữu Lộc

Đầu năm 2009, một triệu chứng mới xuất hiện trên cả 2 loài tôm sú và tôm thẻ chân trắng, được gọi là hội chứng tôm chết sớm- EMS (Early Mortality Syndrome) gây thiệt hại lớn cho các trang trại nuôi tôm ở miền nam Trung Quốc. Năm 2010, EMS xuất hiện ở nhiều vùng nuôi tôm miền Nam Việt Nam và lan ra các quốc gia khác như  Malaysia trong năm 2011 và Thái Lan năm 2012. 

Năm 2011, dựa trên bệnh tích cấp tính của hội chứng tôm chết sớm, một tên mới được đề nghị là “Hội chứng hoại tử gan tụy cấp”- AHPNS (Acute Hepatopancreatic Necrosis Syndrome). Đến đầu năm 2013, phòng thí nghiệm bệnh học thủy sản trường đại học Arizona (Mỹ) đã phân lập được dòng thuần của tác nhân gây ra EMS.

Bệnh học

AHPNS thường xuất hiện trong khoảng 20-30 ngày sau khi thả nuôi. Bệnh xảy ra 2 giai đoạn, quan sát dấu hiệu bên ngoài ở giai đoạn sớm thường thấy gan tụy nhạt màu, kích thước gan tụy teo nhỏ đến 50% và ở giai đoạn trễ thì trong gan tụy có thể xuất hiện đốm đen do sự melanin hóa của các tế bào máu trong các ổ tụ máu trong gan tụy. Tỷ lệ tôm chết có thể lên đến 100% trong vài ngày sau khi bệnh xuất hiện.

Phân tích mô bệnh học của tôm nhiễm AHPNS cho thấy sự hoại tử cấp của gan tụy diễn tiến từ trong ra ngoài với sự hư hại chức năng của các tế bào biểu mô ống lượn gan tụy. Các tế bào biểu mô này bong tróc ra khỏi thành ống gan tụy và bị hoại tử. Ở giai đoạn trễ thấy có nhiều vi khuẩn xuất hiện trong ống gan tụy của tôm, mô liên kết trong gan tụy nhạt màu, khó nghiền vì có gai, có các ổ viêm do vi khuẩn thứ cấp tấn công. Kiểu bệnh tích này cho thấy bệnh tích AHPNS trên gan tụy ban đầu được gây ra bởi độc tố.

Nguyên nhân

Thí nghiệm lây nhiễm thực hiện tại trường đại học Arizona

Kĩ thuật gây bệnh bằng phương pháp ngâm và bơm ngược hậu môn được sử dụng cho các thí nghiệm. Tiến hành 3 thí nghiệm độc lập.

Thí nghiệm 1 nhằm xác nhận lại kết quả thí nghiệm lây nhiễm bằng hỗn hợp vi khuẩn từ dạ dày tôm với phương pháp ngâm.

Thí nghiệm 2 được tiến hành với các dòng thuần vi khuẩn được phân lập từ hỗn hợp vi khuẩn từ dạ dày tôm.

Thí nghiệm 3 được tiến hành với dòng thuần của vi khuẩn gây được bệnh từ thí nghiệm 2 và kĩ thuật bơm ngược hậu môn với môi trường canh được cấy vi khuẩn gây bệnh và được lọc vô trùng.

Kết quả của các thí nghiệm trên cho thấy thí nghiệm ngâm với hỗn hợp vi khuẩn từ dạ dày cho thấy tôm thí nghiệm nhiễm bệnh và chết hàng loạt, phân tích mô bệnh học cho thấy bệnh tích trên tôm thí nghiệm có bệnh tích hoàn toàn giống tôm nhiễm bệnh thu từ các ao ở Việt Nam. Một dòng thuần của vi khuẩn phân lập từ hỗn hợp vi khuẩn dạ dày tôm cũng gây được bệnh tích điển hình của tôm nhiễm AHPNS.

Tế bào bong tróc tạo nguồn cho vi khuẩn tấn công. Bệnh này lây qua đường miệng, lưu trú trong đường tiêu hóa, sau đó tạo độc lực gây hư hại gan tụy.

Từ tháng 2- 3 năm 2013, mầm bệnh được phân tích và xác nhận thuộc phân nhánh của vi khuẩn Vibrio harveyi và gần nhất với vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus.

Biện pháp khắc phục

Tuy đã xác định được nguyên nhân gây ra bệnh nhưng vẫn chưa thể tìm ra biện pháp khắc phục có hiệu quả.

Có nhiều ý kiến cho rằng có thể dùng mật rỉ đường vì vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus không thể sử dụng đường mía. Có thể nuôi đa canh với cá rô phi hay nuôi kết hợp rong biển, cá măng và tôm.

Các nghiên cứu sắp tới sẽ làm rõ vai trò của bacteriophage về khả năng làm tăng độc lực hoặc quyết định độc lực của vi khuẩn có gây bệnh AHPNS hay không. Rất nhiều nghiên cứu để khống chế AHPNS hiện đang được nghiên cứu tại trường đại học Arizona, Mỹ.

Vấn đề về sức khỏe người tiêu thụ và an toàn sinh học

Một vài dòng hiếm hoi của vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus có khả năng mang gene gây dung huyết và gây bệnh đường ruột trên người sử dụng thủy sản nhiễm khuẩn không được nấu chín. May mắn rằng dòng vi khuẩn gây bệnh AHPNS này không mang các gene độc kể trên và không sản sinh các độc tố gây ngộ độc thực phẩm trên người. Mầm bệnh trong tôm bị bất hoạt khi đông lạnh và rã đông.

Đăng ngày 04/07/2013
Lê Hải Quỳnh (tổng hợp từ hội thảo về EMS tại trường Đại học Nông Lâm TPHCM ngày 28/06/2013)
Kỹ thuật

Thị trường Nhật chuộng tôm sú chế biến của Việt Nam

Tôm sú chế biến của Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản tăng mạnh trong năm nay nhờ nhu cầu tăng cao bởi người tiêu dùng nước này.

Thị trường Nhật chuộng tôm sú chế biến của Việt Nam. Ảnh: cdn.tgdd.vn
• 14:01 01/12/2022

Nuôi xen ghép tôm - cua - cá cho hiệu quả lớn

Trung tâm Khuyến nông- KN Quảng Bình vừa triển khai thành công mô hình nuôi thủy sản xen ghép tôm sú, cá nâu và cua ở xã Quảng Văn (thị xã Ba Đồn).

Tôm sú. Ảnh: agri.vn
• 10:59 12/11/2022

Vì sao giá tôm ở miền Tây đột ngột tăng mạnh

Ba ngày qua, tại Sóc Trăng, Cà Mau... giá tôm nguyên liệu loại kích cỡ lớn tiếp tục tăng cao.

Giá tôm
• 11:43 23/09/2022

Nhiều nông dân mở rộng mô hình nuôi tôm sinh thái

Mùa vụ nuôi tôm vùng nước mặn và lợ năm nay, hàng nghìn hộ nông dân ở các huyện ven biển Duyên Hải, Cầu Ngang, Châu Thành và thị xã Duyên Hải của tỉnh Trà Vinh tiếp tục mở rộng mô hình nuôi tôm sinh thái (rừng – tôm), nhất là đối với tôm sú. Đây là mô hình vừa đảm bảo tính hiệu quả bền vững, vừa bảo vệ môi trường trước tình hình biến đổi khí hậu.

nuôi tôm sinh thái
• 09:00 17/09/2022

Biện pháp hạ phèn hiệu quả nhanh chóng

Chắc chắn rằng việc ao nuôi bị nhiễm phèn không còn là điều quá xa lạ đối với những người nuôi trồng thủy sản. Phèn xuất hiện trong ao nuôi tôm sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất và sản lượng của vụ nuôi.

Ao nuôi tôm bị nhiễm phèn
• 10:27 28/03/2024

Tôm đang trong ao bị thối đuôi: Nguyên nhân và cách điều trị

Tôm bị thối đuôi là một trong những bệnh nguy hiểm thường gặp ở tôm, đặc biệt là tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Bệnh có thể gây ra tỷ lệ tử vong cao, ảnh hưởng đến năng suất và lợi nhuận của người nuôi.

Tôm thẻ thương phẩm
• 09:57 28/03/2024

Làm thế nào để hạn chế ốc đinh ao tôm

Ốc đinh hay còn gọi là ốc hút, có kích thước nhỏ bé chỉ từ 1cm đến 2cm. Chúng sở hữu hình dạng xoắn ốc độc đáo và thường sinh sống ở những khu vực nuôi tôm, cạnh tranh thức ăn với tôm. Vậy làm thế nào để hạn chế loài ốc này, cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé!.

Ốc đinh
• 10:06 27/03/2024

Sử dụng thuốc cho gan và hệ tiêu hóa tôm hiệu quả

Để tôm có thể phát triển khỏe mạnh, sức đề kháng và hấp thu tốt, người nuôi thường sử dụng các loại thuốc thủy sản giúp hỗ trợ cũng như điều trị cho tôm. Gan và hệ tiêu hóa là hai bộ phận gần như được quan tâm nhất khi nhắc đến các chất dinh dưỡng bổ sung cho tôm. Hôm nay hãy cùng Tép Bạc tìm hiểu sâu hơn về chúng nhé!

Tôm thẻ chân trắng
• 09:00 26/03/2024

Bạc Liêu: Tiến độ xây dựng Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển tôm

Tép Bạc đã phản ánh, năm 2023, tỉnh Bạc Liêu đứng đầu cả nước về sản lượng tôm nước lợ và kim ngạch xuất khẩu nhờ phát triển nuôi siêu thâm canh ứng dụng công nghệ cao. Bạn đọc muốn biết thêm tiến độ đầu tư xây dựng Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển tôm nổi tiếng ở Bạc Liêu nên xin cung cấp thêm thông tin.

Khu nuôi tôm công nghệ cao
• 08:56 29/03/2024

Tập huấn ứng dụng công nghệ trong bảo quản cá ngừ đại dương

Chiều ngày 27.3, Hiệp hội Thủy sản Bình Định phối hợp với Liên hiệp các hội KHKT Bình Định và Chi cục Thủy sản ( Sở NN&PTNT) tổ chức tập huấn quy trình công nghệ khí nitơ nano trong bảo quản cá ngừ đại dương cho 50 ngư dân làm nghề câu cá ngừ trên địa bàn phường Tam Quan Bắc, TX Hoài Nhơn.

Cá ngừ
• 08:56 29/03/2024

Như thế nào để tôm được vận chuyển đúng cách?

Tôm cũng giống như các hàng hóa khác, phân loại theo nhu cầu của khách hàng mà được vận chuyển đến các nơi khác nhau, với hai giai đoạn cơ bản như tôm giống được vận chuyển từ các trại giống đến ao nuôi và tôm thương phẩm được vận chuyển đến các chợ đầu mối, nhà máy chế biến. Vậy cách nào để có thể vận chuyển chúng một cách an toàn, tiết kiệm mà vẫn hiệu quả nhất? Hãy cùng tìm hiểu dưới đây nhé!

Tôm đông lạnh
• 08:56 29/03/2024

Biện pháp hạ phèn hiệu quả nhanh chóng

Chắc chắn rằng việc ao nuôi bị nhiễm phèn không còn là điều quá xa lạ đối với những người nuôi trồng thủy sản. Phèn xuất hiện trong ao nuôi tôm sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất và sản lượng của vụ nuôi.

Ao nuôi tôm bị nhiễm phèn
• 08:56 29/03/2024

Tôm đang trong ao bị thối đuôi: Nguyên nhân và cách điều trị

Tôm bị thối đuôi là một trong những bệnh nguy hiểm thường gặp ở tôm, đặc biệt là tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Bệnh có thể gây ra tỷ lệ tử vong cao, ảnh hưởng đến năng suất và lợi nhuận của người nuôi.

Tôm thẻ thương phẩm
• 08:56 29/03/2024