Mụn rộp trên hàu Thái Bình Dương

Bệnh do virus Ostreid herpesvirus 1 (OsHV-1) trên Hàu

Hiện nay, một loại virus herpes chết người, Ostreid herpesvirus 1 (OsHV-1), đang đe dọa hàu Thái Bình Dương. Dịch dệnh do virus này ngày càng lan rộng rãi trên hàu ở khắp thế giới. 

OsHV-1 là loài duy nhất của chi Ostreavirus  (Davison và cộng sự, 2009) có DNA sợi kép, virion có lõi dày đặc, capsid protein và vỏ bọc lipid ( Le Deuff và Renault, 1999 ), đường kính virus cỡ 120nm.

Một điều may mắn là người sẽ không bị nhiễm virus này khi ăn hàu, cho dù là hàu khi còn sống hay đã nấu chín. OsHV-1 có thể lây nhiễm cho các loài hai mảnh vỏ khác, giống như một số virus herpes động vật có thể vượt qua các rào cản của loài, nhưng nó khác biệt về mặt di truyền với các virus herpes động vật khác và không lây nhiễm sang người.

Những người nuôi hàu ở Hoa Kỳ rất lo ngại về sự lây lan của vi sinh OsHV-1 trên toàn cầu. Với sự lan rộng của vi khuẩn OsHV-1 ở khắp nơi trên thế giới, có thể chỉ là vấn đề thời gian cho đến khi chúng đến được các vịnh ven biển của Hoa Kỳ hoặc các khu vực nuôi hàu không bị ảnh hưởng khác. Các nhà nghiên cứu đã dành cả mùa hè năm 2017 để tiến hành các thí nghiệm ở Vịnh Tomales để xác định xem liệu có loài hàu Mỹ nuôi nào có khả năng kháng OsHV-1 hay không và cũng sẽ sớm tiến hành các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm với OsHV-1.

Biểu hiện khi Hàu mắc bệnh

Khi OsHV-1 được phát hiện trong một vịnh, tình trạng hàu chết hàng loạt thường xảy ra hàng năm vào mùa hè khi nhiệt độ nước ấm. Tình huống tương tự như một người bị nhiễm herpes và định kỳ bị mụn rộp. Thông thường, virus này tiềm ẩn (ở mức độ thấp) và không gây ra mụn rộp. Nhưng sau một tác nhân gây căng thẳng, virus nhân rộng và mụn rộp xuất hiện. Không phải tất cả hàu đều chết vì mụn rộp, và nếu OsHV-1 hoạt động giống như các virus herpes khác, nó có thể vẫn tồn tại tiềm ẩn trong các mô của hàu bị nhiễm bệnh và được kích hoạt trở lại sau một yếu tố tác động. Đối với hàu, hầu hết các bằng chứng cho thấy sự tái hoạt của virus diễn ra trong điều kiện nước ấm vào mùa hè.

Tổn thương ở hàu Crassostrea gigas bị nhiễm OsHV-1. (A) Tổn thương nhiều mụn nước trong lớp áo. (B) Nhiều tổn thương loét, dày các cạnh và tâm mờ. Các vạch chia độ: 1 cm. Ảnh: E.S. Barbieri, et al.

Độc lực của virus OsHV-1

Herpes thường gây tử vong cho hàu Thái Bình Dương. Điều đó đặc biệt đúng đối với các vi biến thể OsHV-1 - các biến thể đột biến của OsHV-1 có độc lực mạnh hơn chủng tham chiếu ban đầu. Những loại virus này đang lây lan trên toàn cầu, gây ra cái chết hàng loạt cho hàu Thái Bình Dương.

Một biến thể OsHV-1 lần đầu tiên được phát hiện ở Pháp vào năm 2008, nơi mà nó đã giết chết 80 đến 100% các luống hàu bị ảnh hưởng. Kể từ đó, các biến thể tương tự đã gây ra cái chết hàng loạt của hàu ở nhiều nước châu Âu. Một vụ dịch năm 2010 ở Anh đã giết chết hơn tám triệu con hàu. Các OsHV-1 cũng lây nhiễm sang hàu Thái Bình Dương ở New Zealand và Úc. Sự lan rộng của chúng ở Úc, đặc biệt là ở Tasmania, đã làm tê liệt ngành nuôi trồng hàu Thái Bình Dương của Úc.

Tăng sức đề kháng cho Hàu

Các nhà khoa học cho rằng không thể tiêm phòng cho hàu và ngay cả khi thuốc kháng sinh có tác dụng chống lại virus nhưng không được phép điều trị cho hàu ở Hoa Kỳ.

Mặc dù hàu có hệ thống miễn dịch bẩm sinh tiêu diệt mầm bệnh, nhưng nó thiếu phản ứng thích nghi, bao gồm các tế bào “ghi nhớ”, nhận biết và tiêu diệt các mầm bệnh cụ thể, giống như tế bào lympho B hoặc T của con người. Hầu hết các loại vắc xin đều dựa vào “trí nhớ miễn dịch” này để có hiệu quả. Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hệ thống miễn dịch bẩm sinh của hàu có thể được kích thích bởi một loại virus bắt chước, nhưng chúng ta không biết liệu tác động này có lâu dài hay không.

Chương trình nhân giống hàu kháng bệnh

Chiến lược hiệu quả nhất cho đến nay là phát triển các dòng hàu kháng bệnh, có thể hạn chế cả tỷ lệ chết và khả năng nhiễm bệnh của hàu. Nhưng cách tiếp cận này liên quan đến việc để hàu khỏe mạnh tiếp xúc với virus - và việc di chuyển hàu bị nhiễm OsHV-1 đến các khu vực sạch bệnh có thể làm lây lan virus. Điều này có nghĩa là chúng ta chỉ có thể sử dụng phương pháp này ở những nơi đã có OsHV-1.

Ngoài giá trị tiền mặt và những lợi ích mà hàu mang lại bằng cách lọc nước, các rạn hàu cung cấp thức ăn và môi trường sống cho nhiều loài cá thương mại. Hàu không thể tự di chuyển ra khỏi chỗ bị hại, cũng như không thể di chuyển tất cả những con hàu nhạy cảm, vì vậy chúng ta cần bảo vệ chúng ở nơi chúng phát triển.

Hàu Thái Bình Dương (Crassostrea gigas)
Hàu Thái Bình Dương có nguồn gốc từ châu Á và là loài hàu phổ biến và có giá trị nhất để nuôi trồng thủy sản trên toàn cầu. Con người đã chuyển chúng từ phạm vi bản địa của họ sang nhiều khu vực phát triển trên toàn cầu, bao gồm Pháp, Hoa Kỳ và Úc. Chúng là loài chính được nuôi trồng ở Bờ Tây Hoa Kỳ, trong khi hàu miền Đông hoang dã và nuôi trồng đều phát triển ở các bờ biển Đông và Vịnh. Trái ngược với hàu phương Đông, hàu Thái Bình Dương có khả năng chống lại các bệnh truyền nhiễm tương đối cho đến khi OsHV-1 xuất hiện vào đầu những năm 1990.