Thị trường cá rô phi ở EU

Nhập khẩu

EU NK nhiều cá tra từ châu Á hơn so với cá rô phi, chủ yếu do giá cá tra NK thấp hơn. Sự chênh lệch giá NK trung bình giữa philê cá rô phi đông lạnh (3,20 EUR/kg) và philê cá tra (1,82 EUR/kg) là hơn 1 EUR/ kg năm 2014. Giá trị NK của EU đối với philê cá tra đông lạnh năm 2011 đạt 410 triệu EUR, cao hơn gần 9 lần so với cá rô phi. Năm 2014, giá trị NK này chỉ đạt  275 triệu EUR, cao hơn 4 lần so với cá rô phi.

Bốn nước NK philê cá rô phi đông lạnh lớn nhất của EU là Tây Ban Nha (6.000 tấn), Ba Lan (4.000 tấn), Hà Lan (2.600 tấn) và Đức (2.300 tấn), chiếm hơn 65% (46 triệu EUR) tổng giá trị . Các nước NK cá rô phi nguyên con đông lạnh lớn nhất EU là Pháp (4.400 tấn), Hà Lan (3.400 tấn), Anh (3.100 tấn) và Bỉ (2.700 tấn), chiếm hơn 75% (23 triệu EUR) tổng giá trị cá rô phi đông lạnh nguyên con ở châu Âu năm 2014.

Ba nước cung cấp lớn nhất cá rô phi sang châu Âu năm 2014 là Trung Quốc (33 triệu EUR), Indonesia (11 triệu EUR) và Việt Nam (10 triệu EUR). Tuy nhiên, người tiêu dùng EU có xu hướng mua sản phẩm cá rô phi từ các nguồn khác nhiều hơn từ Trung Quốc vì lý do chất lượng. Cá rô phi từ Indonesia, Malaysia, và Thái Lan được đánh giá tốt hơn. Mặc dù các nước ở Mỹ Latinh (Mexico và Costa Rica) cũng sản xuất và XK cá rô phi nhưng họ chủ yếu XK sang Mỹ, Canada và Colombia.

Năm 2011 và 2012, XK cá rô phi Trung Quốc bị ảnh hưởng xấu do điều kiện thời tiết không thuận lợi trong năm 2011, gây ra tỷ lệ cá chết cao. XK của Trung Quốc đã hồi phục trong năm 2013, do NK philê cá rô phi đông lạnh của EU tăng mạnh (+ 24%). Tuy nhiên, năm 2014 NK mặt hàng này vào EU giảm nhẹ (-2%).

Hình 1: Giá trị NK cá rô phi của EU giai đoạn 2012-2014 (triệu Euro) (Nguồn: Trademap)

Xuất khẩu

Hầu hết XK cá rô phi của châu Âu là tái XK các sản phẩm có nguồn gốc từ Trung Quốc, Indonesia và Việt Nam. Giá trị XK philê cá rô phi đông lạnh tăng gần 40% năm 2013 (so với năm 2012), và giảm gần 20% năm 2014 (so với năm 2013). Khối lượng XK tăng 27% năm 2013 và giảm nhẹ trong năm 2014 (-3,5%).

Năm 2014, Hà Lan và Bỉ (tương ứng 5,7 triệu EUR và 3,1 triệu EUR) là 2 nước tái XK philê cá rô phi đông lạnh lớn nhất EU. Trong đó, Hà Lan chủ yếu tái XK sang Đức và Áo, trong khi Bỉ XK chủ yếu sang Hà Lan và Pháp.

Hà Lan (3,3 triệu EUR) và Anh (1,5 triệu EUR) là 2 nước tái XK philê cá rô phi tươi lớn nhất EU năm 2014. Trong đó, Hà Lan chủ yếu tái XK sang Italy, Đức và Rumania, trong khi Anh chủ yếu tái XK sang Thụy Sĩ .

Hình 2: Giá trị XK cá rô phi của EU gia đoạn 2012-2014 (triệu Euro) (Nguồn: Trademap)

Tiêu thụ

Tiêu thụ cá rô phi ở châu Âu ít hơn so với dự kiến. Có 2 nguyên nhân: thứ nhất, cá rô phi đắt hơn đáng kể so với cá tra; thứ hai, chất lượng cá rô phi trong những năm qua chưa đáp ứng được tiêu chuẩn của EU. Tại Mỹ, sản lượng philê cá rô phi đông lạnh NK năm 2014 cao hơn gần 8 lần (165.000 tấn) so với châu Âu.

Tiêu thụ cá rô phi dự kiến ​​ tăng nhẹ trong những năm tới, vì mặt hàng này tiếp tục cạnh tranh với sản phẩm cá thịt trắng khác, như cá tra và cá tuyết. Đồng thời, NK cá rô phi nguyên con dự kiến ​​vẫn ổn định do sản phẩm này vẫn có nhu cầu cao ở thị trường ngách (một phân đoạn nhỏ của thị trường với một nhóm khách hàng chuyên biệt). Các dân tộc thiểu số châu Phi là những người tiêu dùng chủ yếu cho sản phẩm cá rô phi nguyên con. Cá rô phi nguyên con cũng được NK dưới dạng đông lạnh.

Nhu cầu thủy sản bền vững và tiêu thụ cá rô phi có chứng nhận của ASC và Global GAP ngày càng tăng.

Chứng nhận ASC

Chứng nhận ASC đã trở thành chương trình chứng nhận bền vững chính cho cá rô phi. Hiện nay 24 nhà sản xuất cá rô phi, bao gồm các DN lớn, được ASC chứng nhận. Ở các nước như Hà Lan và Đức, chương trình chứng nhận này đã trở thành yêu cầu của người tiêu dùng đối với các công ty bán lẻ và dịch vụ thực phẩm lớn.

Sản xuất cá rô phi sinh thái

Bên cạnh chứng nhận ASC cho cá rô phi ở các khu vực Bắc và Tây Âu, sản xuất cá rô phi sinh thái bắt đầu từ năm 2012. Do luôn có một phân khúc thị trường đối với các sản phẩm sinh thái tại châu Âu, các DN nên cân nhắc XK sản phẩm cá rô phi sinh thái sang thị trường này. Người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho các sản phẩm sinh thái so với các sản phẩm bền vững.

Cá rô phi giá trị gia tăng

Mặc dù hầu hết các sản phẩm cá rô phi ở châu Âu được tiêu thụ ở dạng phi lê đông lạnh, nhu cầu về các sản phẩm ăn liền ngày càng tăng, ví dụ sản phẩm cá rô phi nấu sẵn hoặc đã tẩm ướp. Xu hướng sử dụng thực phẩm tiện lợi ngày càng tăng là do thời gian hạn chế của người tiêu dùng, nên họ thích các bữa ăn chuẩn bị dễ dàng và nhanh nhất.

Thực phẩm lành mạnh

Thủy sản được xem là một loại thực phẩm lành mạnh. Thông tin về các nghiên cứu liên quan đến sức khỏe (như axit béo Omega-3) có thể có lợi cho doanh số các sản phẩm thủy sản tại châu Âu.

Cạnh tranh với cá tra và cá thịt trắng khác

Cá tra là sản phẩm cạnh tranh chính của cá rô phi tại thị trường châu Âu. Thị trường cá thịt trắng EU thường tập trung vào các sản phẩm như cá tra và cá minh thái Alaska. Cạnh tranh các mặt hàng này chủ yếu dựa trên giá.

Cá rô phi được sử dụng cho chương trình khuyến mại

Trong các chuỗi bán lẻ tại EU, cá rô phi thường được sử dụng cho chương trình khuyến mãi.

Những yêu cầu pháp lý khi XK cá rô phi vào EU

• Nước cung cấp phải được EU công nhận nằm trong danh sách các nước XK thủy sản vào thị trường EU.

• Quy định truy xuất nguồn gốc

• Chứng nhận khai thác để ngăn các sản phẩm thủy sản khai thác bất hợp pháp

• Chứng thư vệ sinh

• Vệ sinh an toàn thực phẩm

• Các chất ô nhiễm: sản phẩm thủy sản XK vào EU phải được kiểm nghiệm trước khi XK

• Ô nhiễm vi sinh: EU cấm các sản phẩm nhiễm vi sinh vào thị trường này

• Đối với cá rô phi, có thêm yêu cầu bổ sung về an toàn thực phẩm. Các chương trình chứng nhận an toàn thực phẩm là IFS, BRC, và GLOBAL GAP.

Các kênh thương mại và phân khúc thị trường cho cá rô phi tại châu Âu

Các nhà NK cá rô phi lớn có các cơ quan kiểm tra chất lượng tại các cơ sở sản xuất để kiểm tra chất lượng các sản phẩm cá rô phi. Khâu kiểm tra có thể diễn ra ở giai đoạn cuối cùng của chuỗi sản xuất hoặc kiểm tra trong suốt quá trình sản xuất.

Xu hướng chung ở châu Âu là rút ngắn chuỗi cung ứng.

Thủy sản tươi NK vào EU bằng tàu hoặc bằng đường hàng không. Philê cá rô phi chủ yếu được vận chuyển bằng tàu thủy. Các cảng lớn ở châu Âu là Rotterdam (Hà Lan), Antwerp (Bỉ), Hamburg hay Bremen (Đức) và Marseille (Pháp).

Các nhà NK và bán buôn cá rô phi của EU cũng tái XK mặt hàng này giữa các quốc gia châu Âu. Các nước tái XK lớn (Hà Lan và Vương quốc Anh) bán philê cá rô phi đông lạnh dưới dạng philê cá rô phi được rã đông. Năm 2013, Hà Lan tái xuất 2.570 tấn cá rô phi sang Pháp (450 tấn), Romania (396 tấn), và Đức (313 tấn).