Kỹ thuật sinh sản nhân tạo cá tầm
Lê Hải Quỳnh tổng hợp
1. Lựa chọn nguồn cá bố mẹ
Dựa vào sự phân bố tự nhiên của cá tầm như Nga, Mỹ, Trung Quốc, người ta đánh bắt cá tầm bố mẹ trong điều kiện di cư để tiến hành sản xuất giống nhân tạo. Những cá thể nào đã thành thục khi bắt được sẽ cho đẻ ngay. Những cá thể chưa thành thục thì tiêm kích thích tố, sau đó thả nuôi tạm, sau một thời gian ngắn sẽ cho đẻ. Gây mê để kiểm tra độ thành thục hay lấy trứng cho thụ tinh với tinh trùng đối với nhửng cá thể cái đã thành thục.
- Dùng MS222 (20-25mg/l).
- Hoặc dầu đinh hương (25-30mg/l).
Trước khi dùng thuốc gây mê nên có những thử nghiệm để tìm ra liều gây mê tối ưu, phù hợp với loài và kích thước của cá cái.
2. Giai đoạn qua đông nhân tạo (bổ sung cho cá tầm nuôi ở Việt Nam)
Do cá tầm là loài cá ôn đới, nhưng nước ta là nước nhiệt đới, nên phai cho cá tầm trải qua một giai đoạn mùa đông nhất định thì buồng trứng mới chuyển sang gia đoạn 4 và cho sinh sản được.
Đem cá đã đủ tuổi thành thục vào nuôi trong bể nước tuần hoàn và hạ nhiệt độ đến nhiệt độ trú đông của loài trong thời gian 15 – 20 ngày. Sau đó nâng dần nhiệt độ nước lên nhiệt độ thích hợp cho cá đi đẻ và tiến hành tiêm kích thích tố và thụ tinh nhân tạo.
Chọn cá cái theo cách sau:
- Chèn một cái ống nhỏ (đã được khử trùng) vào bên trong, cách buồng trứng 4-6cm.
- Đặt miệng vào phần cuối của ống và hút cẩn thận.
- Rút ống và thổi mạnh ra ngoài một miếng thủy tinh khoảng 30 trứng.
- Đun sôi trứng 2-4 phút, sau đó để chúng nguội dần.
- Cắt trứng làm đôi, đối xứng qua trục.
- Đo khoảng cách từ nhân đến màng tế bào.(1)
- Đo đường kính của trứng.(2)
- Tính chỉ số phân cực của noãn bào. (PI) bằng cách lấy (1)/(2).
- Nếu PI <0,07, cá cái có thể được dùng để sinh sản nhân tạo.
- Nếu PI quá lớn thì không nên tham gia sinh sản. Lấy lại mẫu cho lần phân tích tiếp theo.
3. Cách tiêm kích dục tố
- Cho não thùy vào một cái cối nhỏ.
- Thêm 10-20ml nước muối sinh lí. Dùng 30% glycerine trong nước muối sinh lí sẽ ngăn chặn được sự rò rỉ thuốc khi tiêm.
- Mài nhuyễn tuyến não thùy.
- Bơm thuốc vào ống tiêm. Sau đó gắn kim vào.
- Kiểm tra xem kim có bị nghẹn thuốc hay không, bằng cách bơm lại thuốc vào cối. Nếu không kiểm tra, trong quá trình ti6m, thuốc bị nghẹn, sẽ mang lại hiệu quả thấp.
- Để kiêm hướng thẳng lên và loại bỏ không khí.
- Tiêm vào 2-2,5cm, mũi kim chếch 1 góc 30-450 vào cơ lưng.
Đối với cá cái.
- Liều dẫn chiếm 10% tổng liều.
- Liều quyết định chiếm 90% tổng liều, cách liều dẫn 12 giờ.
- Ở nhiệt độ nước 13-170C, cá cái có thể tham gia sinh sản sau 18-24 giờ ở liều tiêm thứ hai.
Đối với cá đực.
- Chỉ 1 liều bằng phân nửa liều tiêm của cá cái.
- Ở nhiệt độ nước 13-170C, cá đực cũng có thể tham gia sinh sản sau 18-24 giờ sau khi tiêm.
4. Thu tinh trùng
- Đặt cá đực nằm ngửa lên trên và giữ đuôi để cố định nó
- Làm khô tay.
- Làm khô vùng xung quanh lỗ niệu sinh dục
- Đặt một ống nhỏ vào lỗ niệu sinh dục và xoa nhẹ vùng bụng.
- Rút nhẹ ống, ta thu được tinh trùng.
- Những cá nhỏ cũng có thể lấy được tinh trùng.
- Tinh trùng có thể bảo quản được nhiều giờ trong điều kiện 4oC.
5. Thu trứng
- Sau khi gây mê thì đặt lên một vật phẳng.|
- Lau khô bề mặt cơ thể và sát trùng vùng bụng.
- Rạch cẩn thận một đoạn 5-15cm phía sau lỗ hậu môn.
- Thu trứng và đặt nhẹ nhàng vào tô nhựa khô.
- Khâu vết thương lại
- Sát trùng vùng bụng.
- Đặt cá vào trong bể chứa nước sạch có sục khí mạnh.
6. Thụ tinh cho trứng
- Thụ tinh cho trứng trong 1 giờ sau khi thu trứng.
- Đem cân hoặc ước lượng trọng lượng của trứng.
- Chia trứng thành 2 phần (khoảng 200gr/phần) vào trong cái khay khô.
- Cho 2ml tinh trùng vào trên mỗi khay trứng.
- Lắc nhẹ để trộn lẫn trứng với tinh trùng, trong khi đó thêm vào 250ml nước sạch.
- Lắc hỗn hợp từ 1-3 phút cho đến khi trứng bắt đầu dính.
- Đặt trứng đã thụ tinh vào một cái lọ. thêm chất chống dính vào và trộn lẫn, có sục khí ở đáy lọ, trong 30-60 phút, cho đến khi độ dính không còn nữa.
- Sau đó ngưng sục khí và rửa trừng nhiều lần bằng nước sạch.
- Ủ trứng đã rửa sạch trong hệ thống nước chảy, sau 7-9 ngày trứng nở.
- Ghi nhận tổng số trứng đã thụ tinh và tỉ lệ sống sót.
- Thường xuyên loại bỏ trứng chết bằng cách siphon.
7. Nuôi ấu trùng
- Giai đoạn đầu (7-9 ngày) sử dụng noãn hoàng.
- Sử dụng Artemia ở giai đoạn nauplii trong 3 ngày.
- Sau đó bắt đầu sử dụng thức ăn dành cho cá tầm.
- Nên theo dõi và kiểm tra chế độ ăn để có thể bổ sung cho phù hợp.