Cơ cực nơi xóm vạn chài cuối cùng

Luẩn quẩn đói nghèo

Sau bao cuộc “thiên di” của lịch sử, nhiều cư dân thủy diện ở các nhánh sông trên địa bàn TT- Huế đã lần lượt được lên bờ tái định cư, duy chỉ còn làng chài Thủy Phú với 20 hộ dân, hơn 100 nhân khẩu vẫn còn “mắc kẹt” trên chiếc thuyền đã gắn với đời sống thường nhật của họ gần nửa thế kỷ nay.

Theo con đường hẹp chỉ lọt một chiếc xe máy dẫn ra xóm chài Thủy Phú, sau những trảng cát cao ngất là hình ảnh những đứa trẻ lem luốc, nheo nhóc đang vô tư chơi đùa bên những chiếc thuyền bạc phếch màu mưa nắng. Mùa này cá tôm khan hiếm, bà con xóm vạn đò vẫn đang ngồi bó gối, lại một năm nữa cư dân vạn đò Thủy Phú phải đón tết trên thuyền.

Ngồi lặng nhìn hồi lâu ra quãng sông trước mạn thuyền, ông Trần Đức (72 tuổi), buồn buồn: “Gia đình tui ở đến nay đã là đời thứ 4, sinh con đẻ cháu cũng trên chiếc đò ni. Hồi trước giải phóng, chỉ có vài hộ đến “định cư” ở đây mà thôi, giờ đã lên mấy chục hộ rồi”.

Ở vào cái tuổi “xưa nay hiếm”, ông Đức đã một thời ngang dọc trên nhánh sông Bồ, sông Hương, xuôi về phá Tam Giang theo đuôi con cá mưu sinh. Trước đây, bố của ông Đức sống là đầm Chuồn (xã Phú An), sau khi lấy vợ, trôi dạt theo con nước kiếm kế mưu sinh rồi “neo” cả gia đình lại ở khoảnh sông này. Ông Đức có 7 người con thì đã có 4 đứa cũng ở nơi xóm vạn chài này. Trong đôi mắt già nua, là ngồn ngộn những ký ức về những năm tháng chèo chống thuyền đưa cả gia đình chạy trốn bão lũ. Trận bão làm ông nhớ nhất là vào năm 1985 - trận bão đã đi vào lịch sử với nỗi kinh hoàng của hàng nghìn hộ dân vạn đò ở TT- Huế.

Trong mấy chục hộ dân vàn đò Thủy Phú, chỉ có được vài hộ may mắn lắm, cha mẹ trầy trật làm ăn, cho con kiếm được cái chữ, đa phần còn lại con trẻ đều không được đến trường. Những đứa trẻ vạn đò nơi đây, sinh ra trên thuyền, lớn lên chút biết bơi biết lội, đôi tay thuần thục thì đã trở thành những lao động phụ giúp cha mẹ kiếm cá tôm mưu sinh vì thế giấc mơ đến trường đành dang dở. Khi chúng tôi về, một cán bộ ở xã Hương Vinh nói buồn buồn: “Nghĩ cũng xót xa cho bà con vạn đò lắm. Từ người già đến thế hệ thanh niên, khi có việc gì lên xã, giấy tờ ký tá đều phải “điểm chỉ”, có người hướng dẫn đến tận nơi mới làm được".

Những đứa trẻ sinh ra trong đói nghèo và mịt mù con chữ

Không biết chữ, phải lấy dấu tay lăn như…chữ ký đã trở thành một “đặc sản” nơi xóm vạn chài - một “đặc sản” đau buồn! Chị Nguyễn Thị Ty (40 tuổi), một hộ dân vạn đò nơi đây cho biết: “Không phải bà con nơi đây không ý thức được chuyện học hành quan trọng đối với mấy đứa nhỏ như thế nào, nhưng gia đình khó khăn quá, đành nhắm mắt làm liều chứ biết làm sao. Ngày hai vợ chồng tui vừa bỏ lừ, xúc cát thuê cũng chỉ kiếm được 100-150 nghìn đồng, lấy đâu ra tiền nộp cho con được đến trường”.

Trong những năm qua, tỉnh TT- Huế này đã đầu tư trên 260 tỉ đồng xây dựng khu tái định cư cho gần 1.000 hộ dân vạn đò (trong đó có 408 hộ nghèo) sống trên các con sông ở Huế. Theo đó, đã xây dựng 3 khu tái định cư tập trung: Khu tái định cư Phú Hậu diện tích 1,12 ha xây dựng 8 chung cư 3 tầng với diện tích sàn 11.086 m2, bố trí 208 căn hộ; Khu tái định cư Phú Mậu diện tích 11,88 ha, bố trí 274 lô đất và 170 nhà liên kề; Khu định cư Hương Sơ diện tích 8,35 ha, bố trí 336 căn hộ liên kế, 5 chung cư bố trí 206 căn hộ.

Cha mẹ những đứa trẻ không được đến trường đã đành, những đứa trẻ sinh ra nơi xóm vạn đò cũng không theo đuổi được giấc mơ tìm con chữ. Như gia đình chị Ty có 5 người con, tất thảy đều bỏ học cả. Có đứa gắng lắm cũng chỉ xong bậc tiểu học là thôi, đành ở nhà phụ giúp cha mẹ kiếm kế mưu sinh. Ông Cao Thắng, Trưởng thôn Thủy Phú, cho biết: “Hơn 100 hộ dân ở xóm vạn chài thì có đến 90% bà con không biết chữ, có việc gì liên quan đến giấy tờ đều phải lăn tay cả. Tính ra, toàn xóm có 1 hộ nghèo, 2 hộ cận nghèo, nhưng đó là trên lý thuyết, còn trên thực tế nếu chiếu theo mức thu nhập của bà con thì đều nghèo cả. Cái vòng luẩn quẩn đói nghèo, thất học, môi trường ô nhiễm cứ bức bí mãi không thôi".

Khát vọng lên bờ

Gần nửa thế kỷ, những hộ dân ở xóm vạn chài Thủy Phú chỉ nuôi một ước mơ duy nhất là được lên bờ. Ông Trần Đức (72 tuổi), người lớn tuổi nhất ở xóm vạn đò, tâm sự: “Sống gần hết cả đời người, ước mơ duy nhất của tui cũng như bà con ở đây là được lên bờ sinh sống, cực khổ thì cũng đã cực rồi, có lên được trên bờ thì thế hệ mai sau mới khá lên được. Bà con cũng lo sợ trong mùa mưa bão, sống trong môi trường ô nhiễm, nhưng chưa biết đi đâu, về đâu khi chỉ biết lấy mạn thuyền làm nhà, vuông lưới là kế mưu sinh".

Xóm vạn đò Thủy Phú

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Bổn, Chủ tịch UBND xã Hương Vinh, cho hay: “Việc đưa bà con ở xóm vạn đò Thủy Phú lên bờ tái định cư là một vấn đề lớn, nằm ngoài năng lực tài chính của xã. Bởi việc tái định cư cần kinh phí từ 2,5 đến 3 tỉ đồng. Trong thời gian qua, chính quyền TX Hương Trà cùng các ban ngành đã về khảo sát, làm việc với xã về chủ trương tái định cư cho bà con nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn. Đến nay, vẫn chưa biết khi nào chương trình tái định cư thực hiện được".