Để nghề nuôi cá tra Việt Nam ổn định bền vững

Chỉ thả nuôi khi đã tìm được phương cách xử lý nước thải, chất thải

Việc xử lý chất thải ao nuôi thâm canh là vấn đề thời sự hàng đầu từ nhiều năm nay, bởi đây là cách duy nhất để bảo vệ môi trường, giảm dịch bệnh, tăng chất lượng cá nuôi…. Do vậy, ngoài việc thả nuôi với mật độ hợp lý, còn phải tuyệt đối không xả trực tiếp chất thải của ao nuôi ra sông rạch. Để định kỳ xử lý nước thải và bùn thải của ao nuôi thì nhất thiết phải có ao lắng. 01 ha ao lắng có thể sử dụng để chứa nước thải của 3-4 ha ao nuôi cá tra. Nông dân cần Nhà nước quy hoạch khu vực để chứa nước thải cho ao nuôi; bởi vì đây chính là quyền lợi thiết thực, hộ nuôi sẽ sẵn sàng đóng lệ phí để được dẫn nước thải ao cá vào khu vực quy định. Về vấn đề bùn đáy ao, chỉ cần có chỗ để lắng bùn đáy thì không sợ tồn đọng, vì nhu cầu mua nguồn đất bùn nầy để đắp bờ ao, hay tôn nền ở nông thôn rất cao.

Hay hoặc có điều kiện lao động có thể tận dụng bùn và nước thải ao cá tra để tăng thu nhập, mà cũng vừa giúp cải thiện chất lượng đất. Nước thải và bùn thải tại ao lắng được cải thiện và sử dụng như sau: Phần đất bùn có thể trồng các cây lấy gỗ như tràm, bạch đàn,... Phần trầm thủy thì trồng những loại cây thân thảo như điên điển, rau nhút, rau muống,... để chúng hấp thu bớt độc chất của nước, sau đó, kết hợp với sử dụng vôi để xử lý nước trước khi đưa lại vào ao nuôi hay cho chảy ra kênh rạch. (Các nhà khoa học thuộc Trường Đại học Bắc Carolina đã thực hiện một nghiên cứu chứng minh cây trồng có thể được sử dụng để làm giảm tác hại của các loại nhiên liệu bị rò rỉ ngấm vào đất và nước ngầm. Đây được gọi là công nghệ xanh - cây cối loại bỏ được các chất gây ô nhiễm hoặc làm cho các chất này trở nên vô hại. Công nghệ xanh này sử dụng cây xanh để hấp thu những kim loại nặng từ đất vào rễ của chúng. Công nghệ xanh này rất tiết kiệm chi phí và là một công nghệ mang tính bền vững. Cây trồng đã giúp nhiên liệu trong đất không bị nhiễm vào nước sông bằng việc làm chậm dòng chảy của nước ngầm. Cây cối cần nước để quang hợp do đó chúng hấp thu nước ngầm và quá trình này làm chậm dòng chảy của nước ngầm hướng ra dòng sông. Trong quá trình hấp thu nước ngầm, cây cối có thể hấp thu cả những chất gây ô nhiễm có trong nhiên liệu. Một số chất gây ô nhiễm sẽ bị mất dần tác dụng trong quá trình này và một số chất khác được thải vào không khí qua lá cây và các bộ phận khác của cây. Cây cối cũng có thể làm tăng số lượng và sự đa dạng của các vi sinh vật có trong đất xung quanh rễ cây. Một số vi sinh vật này sẽ làm giảm tác hại của nhiên liệu vẫn còn trong đất).

Đầu tư nuôi theo khả năng tài chính và nuôi đúng kỹ thuật để giảm giá thành

Tức là, nếu có vốn ít, có ao hầm nhỏ thì nuôi nhỏ, nuôi ít. Thả nuôi cá giống với số lượng vừa khả năng đồng vốn thì sẽ chủ động nuôi lưu vụ hoặc nuôi giản vụ khi thị trường cá giống không suôn sẻ. Giá thức ăn công nghiệp tăng cao làm đội giá thành thì sử dụng thức ăn tự chế, tìm chọn nguyên liệu và phối hợp làm sao để vừa rẻ tiền mà vẫn đảm bảo chất lượng và hàm lượng đạm phù hợp cho tăng trưởng của cá. Tình hình cá tra bột bị kém sức khỏe do đẻ ép, hay thời tiết bất lợi dễ gây bệnh cho cá, thì để khắc phục hạn chế cá bị bệnh, trước khi chuẩn bị thả giống và trước mùa dịch bệnh, cố gắng nghiên cứu tài liệu khuyến ngư, và làm theo hướng dẫn của cán bộ thủy sản. Cũng các biện pháp nuôi giảm giá thành, đã có nhiều nông dân luôn đạt thành công nhờ thực hiện nuôi thưa, chỉ thả 20 con cá tra giống/m² ao. Trong suốt vụ nuôi thường xuyên hút bùn đáy ao. Nước sạch, cộng với cá sống trong môi trường rộng rãi nên rất ít khi bị bệnh. Thả nuôi vừa sức, phòng khi thị trường sụt giảm giá mua thì cũng có thể kéo giản chờ thời cơ mà không sợ chật hầm.

Biện pháp cho cá ăn vừa đủ no vào buổi chiều và chỉ bơm nước vào ban đêm cũng đem lại hiệu quả cao. Cho cá ăn 01 lần/ngày với số lượng vừa phải sẽ giúp giảm rủi ro do dịch bệnh, nhất là bệnh về đường ruột. Thực hiện bơm nước cho ao nuôi vào thời gian từ 10 giờ đêm đến rạng sáng hôm sau là nhằm cung cấp kịp thời lượng oxy bị thiếu hụt do cá đã hô hấp mạnh từ chiều đến tối. Phần lớn chất thải của cá đã kịp thời được đưa ra khỏi ao, đồng thời ao được cung cấp nguồn nước mới có nhiều dưỡng khí, nên sẽ giúp cá khỏe mạnh cả ngày, tiêu hóa thức ăn tốt hơn và cá cũng đạt chất lượng trắng đẹp.

Giống là then chốt để phát triển nghề nuôi cá tra

Bởi chỉ có con giống tốt mới thực hiện được việc giảm giá thành, mới nuôi được đàn cá thịt chất lượng cao. Sinh sản nhân tạo cá tra bột được An Giang triển khai từ giữa thập niên 80, khi mà nghề khai thác cá tra bột trên sông vẫn còn mang lại nhiều lợi nhuận cho ngư dân. Sau hơn 30 năm phát triển, nghề cho cá tra đẻ và ương giống cá tra đã trở thành phong trào rộng khắp. Chỉ riêng An Giang và Đồng Tháp đã sản xuất lượng cá tra giống đạt gần 90% tổng số cá tra giống của toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, và luân phiên là địa phương nuôi được lượng cá tra thương phẩm đứng đầu cả nước.

Nghề nuôi thương phẩm càng phát triển thì nhu cầu cá giống càng tăng cao. Rất nhiều hộ nông dân có ao lớn ao nhỏ gì cũng đưa vào ương giống. Thế nhưng, những khi cá thịt bị tồn đọng, thì giá cá giống bị giảm sâu. Giá bán đã giảm, lại thường xuyên gặp sự cố môi trường nên tỉ lệ ương từ cá tra bột thành cá tra giống ngày một giảm hẳn, và hộ ương nuôi giống thật sự đã gặp rất nhiều khó khăn. Người nuôi cá thịt, người ương nuôi giống đều chịu chung thua thiệt, vậy phải chăng người sản xuất giống đã hưởng trọn phần hơn? Thực tế là không phải như vậy, bởi có rất nhiều lò cho đẻ cá tra bột đã giải nghệ. Sự không phát triển do nhiều nguyên nhân, do thị trường giảm mua, do môi trường nước ngày càng xấu đi,.. nhưng nguyên nhân chính, có lẽ là do chất lượng cá tra bố mẹ quá giảm sút nên sản lượng cá bột ngày càng ít đi.

Vậy chỉ có giải pháp duy nhất là cần phải thành lập vùng chuyên biệt sản xuất cá tra giống với quy mô lớn để thực hiện việc kiểm soát quy trình đồng bộ. Có như vậy mới tránh được trường hợp phải mua cá tra giống từ nhiều ao hầm về thả chung vào một ao sẽ dễ bị tích tụ nhiều nguồn bệnh.

Tại Hội nghị ngày 21/8/2018, chủ đề “Sơ kết sản xuất, tiêu thụ cá tra và triển khai Đề án giống cá tra 3 cấp”, ông Vương Bình Thạnh, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang đã chia sẻ: An Giang là một trong bốn tỉnh vùng ĐBSCL nuôi cá tra nhiều nhất, là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, sau cây lúa. Tuy nhiên do chất lượng con giống khá kém nên lợi nhuận của nông dân nuôi cá tra ngày càng giảm thấp, dẫn đến sự phát triển nghề nuôi chưa thật sự bền vững. Hy vọng rằng, qua Hội nghị này, Đề án giống cá tra 3 cấp sẽ được triển khai để tạo bước đột phá, cung cấp cho thị trường những lô giống cá tra chất lượng tốt để nghề nuôi thương phẩm luôn đạt hiệu quả cao.