Túi đựng rác thải nhựa chuyên dùng trên tàu cá
Tiến sỹ Trần Văn Vinh (SN 1968, quê xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ, Bình Định), chuyên ngành Quản lý và khai thác thủy sản, hiện là Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản (Sở Nông nghiệp và PTNT Bình Định).
Thời gian qua, ông có nhiều công trình nghiên cứu, sáng kiến như: Mô hình đồng quản lý bảo vệ nguồn lợi thủy sản ở đầm Thị Nại, các địa phương ven biển trong tỉnh; khai thác, bảo quản cá ngừ đại dương trên tàu cá câu tay kết hợp ánh sáng; mô hình sản xuất trên biển đội tàu câu cá ngừ đại dương Bình Định; xây dựng phần mềm tính phí, lệ phí đăng kiểm tàu cá; máy phơi hải sản bằng năng lượng mặt trời…
Với những đóng góp cho ngành Thủy sản tỉnh, từ năm 2001 đến nay, ông nhận được nhiều danh hiệu, giải thưởng về KH&CN, như: Huy hiệu Lao động sáng tạo năm 2000 và năm 2007; từ năm 2008 đến nay, ông đã đạt giải nhất, giải ba, giải khuyến khích Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Bình Ðịnh…
Mới đây nhất, ông Vinh tiếp tục đưa ra sáng kiến về quản lý chất thải nhựa trên tàu cá và thiết kế túi đựng rác chuyên dùng cho tàu cá, được ngư dân đánh giá là đơn giản, tiện dụng, hiệu quả cao. Túi đựng rác này mang dáng dấp giống như cái vợt lưới đựng hải sản mỗi khi ngư dân đi câu.
Ý tưởng thiết kế từ chiếc vợt cá
Ông Vinh chia sẽ: Trước đây, tôi cũng từng tham gia với vai trò là chuyên gia một số dự án hỗ trợ ngành Thủy sản tỉnh trong công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Đến nhiều địa phương ven biển trong tỉnh, tôi nhận thấy phải làm sao để góp phần giải quyết ô nhiễm, bảo vệ môi trường sạch đẹp, hệ sinh thái biển bảo vệ tốt mới ổn định sinh kế lâu dài cho ngư dân. Tôi đã đề xuất nhiều giải pháp để các dự án hỗ trợ nhiều địa phương thành lập mô hình tổ thu gom rác thải, tổ cộng đồng bảo vệ san hô… mang lại hiệu quả thiết thực.
“Khi tìm tòi, nghiên cứu những giải pháp, sáng chế các thiết bị, tôi đều hướng đến phục vụ đời sống ngư dân. Những gì gần gũi, dễ làm, chi phí thấp, dễ sử dụng và nhân rộng là tôi làm. Túi đựng rác này là một ví dụ. Tôi lấy ý tưởng từ chiếc vợt lưới mà ngư dân thường dùng đựng cá khi đi câu để thiết kế thành “túi đựng rác” với hình dạng dài như miệng phễu, chiếc túi này treo trên tàu cá để đựng rác thải nhựa rất tiện dụng”, ông Trần Văn Vinh chia sẻ.
Theo ông Vinh, Bình Định hiện có 5.955 tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên, hiện tỉnh này đang dẫn đầu về số lượng tàu cá khai thác xa bờ với 3.243 chiếc. Sinh hoạt của ngư dân trong những chuyến biển thường thải ra những rác thải nhựa như vỏ chai nước khoáng, bì nhựa, vỏ lon bia… Nếu tính bình quân 3.000 tàu cá đánh bắt xa bờ, mỗi chuyến biển kéo dài gần 1 tháng, ngư dân sẽ thải xuống đại dương khoảng 720.000 chai nhựa. Mỗi năm, bình quân các tàu khai thác xa bờ sẽ thải xuống đại dương khoảng 6,5 triệu chai nhựa.
Để thực hiện việc này, ông đã đi thực tế nhiều lần đến từng địa phương để khảo sát, nắm bắt thông tin về hoạt động thu gom, xử lý rác thải, cũng như những khó khăn vướng mắc trong công tác vệ sinh môi trường ở các địa phương. Sau đó đo đạc, xác định vị trí đặt thùng rác cố định và thùng rác di động trên máy định vị để vẽ sơ đồ, cập nhật từng vị trí, địa điểm lắp đặt thùng rác tại các địa phương trên hệ thống Google Maps. Sau đó, cơ sở dữ liệu quản lý rác thải chuyển trên hệ thống Google Maps cho TP Quy Nhơn để sau này phổ biến áp dụng cho 4 phường, xã, giúp nhân công thu gom, vận chuyển rác thải thuận lợi hơn khi nắm được đường đi gần nhất đến địa điểm tập kết rác để chuyển rác đi xử lý; chính quyền địa phương còn có thể quản lý các thùng rác một cách tiện lợi, dễ dàng, tiết kiệm nhiều thời gian, chi phí.
Sáng kiến dễ làm, dễ nhân rộng
Rác thải nhựa ngư dân dùng trên tàu được bỏ vào túi đựng rác qua cái lỗ tròn nằm phía trên miệng túi. Khi tàu về bờ, ngư dân chỉ cần mở phần đuôi của túi là có thể trút rác ra. Trong quá trình ngư dân sử dụng, nếu túi đựng rác bị hư hỏng thì có thể dùng cước, dây nilon để vá lại, vô cùng tiện lợi.
Anh Phan Thanh Long, chủ tàu cá mang số hiệu BĐ-91333 TS, cho biết: trước đây tất cả rác thải sinh hoạt, vệ sinh cá nhân của các thuyền viên trên tàu cá đánh bắt xa bờ đều thải trực tiếp xuống biển. Bênh cạnh đó, mỗi chuyến biển kéo dài khoảng 20 ngày, 1 tàu cá trung bình có 12 thuyền viên sử dụng 40 lốc nước đóng chai (loại chai 1,5 lít), mỗi lốc có 6 chai. Như vậy, mỗi tàu cá sử dụng trung bình 240 chai trong 1 chuyến biển, các chai nhựa này sau khi dùng xong đều được ngư dân vứt thẳng xuống biển.
Song song với việc chế tạo túi đựng rác, ông Vinh còn đưa ra giải pháp và viết thành sổ tay quản lý rác thải nhựa trong sinh hoạt và trong sản xuất của tàu cá để kiểm soát nguồn rác thải nhựa từ cảng cá khi tàu xuất bến, tàu cập cảng trên phần mềm có thể cài đặt trên điện thoại thông minh, máy tính bảng… Trong quá trình sử dụng, thu gom rác thải nhựa trên tàu cá bỏ vào “sọt rác” thì ngư dân cập nhật báo về cảng cá để việc kiểm soát lượng rác thải nhựa trên tàu cá được minh bạch, chặt chẽ.
Bên cạnh đó, các cảng cá cũng thành lập đội thu gom rác thải nhựa tàu cá để vừa kiểm soát, mua gom rác thải nhựa từ các tàu cá khi về bờ và phân loại, đưa đi tái chế, xử lý. Như vậy, ngư dân vừa có thu nhập, mà lại hạn chế được nguồn rác thải nhựa xuống biển và đại dương.
Các chuyên gia của UNDP Việt Nam vào Bình Định kiểm tra, đánh giá cao và chính thức đưa việc thu gom xử lý kiểu này vào kế hoạch hỗ trợ và Ban quản lý cảng cá tỉnh đã cho triển khai. Trước mắt sẽ thực hiện thí điểm tại Cảng cá Quy Nhơn và 300 tàu cá của ngư dân Bình Định, sau này sẽ hỗ trợ nhân rộng cho cả tỉnh, thậm chí theo các chuyên gia UNDP Việt Nam họ sẽ báo cáo với UNDP để có thể triển khai trên cả nước.