Cá diếc sông quê
Khi những cơn mưa đầu mùa xuất hiện, từng đàn cá nơi đầu nguồn theo con nước đổ về vùng hạ lưu sông Thu Bồn (Quảng Nam).
Đến mùa cá về, cái nắng ban chiều bắt đầu dịu dần, cư dân sống quanh khu vực sông thường rủ nhau đi câu hay thả lưới. Những con cá luối, cá mại, cá bống, cá diếc mới câu được còn sống nhảy tưng tưng. Những ngày này, các bà, các chị nội trợ quê tôi tha hồ trổ tài với mẻ cá sông kho nghệ vàng óng, cả bát canh cá diếc rau răm dậy mùi ngòn ngọt, cay cay...
Cá diếc là một loại cá nước ngọt, có hình dáng trông giống như cá chép, nhưng nhỏ hơn. Tuy thịt ít vì thân cá dẹp, nhưng ăn rất ngọt và ngon. Đặc biệt, thịt cá diếc tính hàn, giúp bồi bổ cơ thể.
Cá diếc đầu mùa bắt được thường có nhiều cỡ. Loại diếc vừa thì rán giòn chấm nước mắm chanh ớt tỏi. Những con lớn chừng hai ba đầu ngón tay rán sơ qua rồi kho tương nhừ đến mềm xương, ăn với cơm nóng no bụng mà vẫn thấy thèm. Ngoài ra, người ta còn chọn những chú diếc con để ăn gỏi. Làm gỏi cá diếc rất kỳ công. Người ăn vớt những con cá vào chum nước với chút muối chừng dăm ba ngày để cá bị đổi môi trường sống mà bài tiết hết các chất bẩn ra ngoài. Chọn các loại lá rau như lá mơ, lá sung, rau húng, rau thơm, thì là, rau mùi, lá ổi, đinh lăng... cuốn nhẹ xung quanh con cá thành một cuộn nhỏ, dìm nhẹ vào nước chấm và ăn nguyên con cá. Nước chấm phải được chế biến từ những con cá diếc con băm nhỏ, thêm chút rượu, tương và gia vị, nấu sền sệt, hơi loãng.
Nhưng có lẽ phổ biến và được ưa chuộng hơn cả là món canh rau răm cá diếc. Ở quê, nhà nào cũng có sẵn trong vườn vài đám rau răm, loại rau ăn vừa mát vừa có tác dụng giải nhiệt, có vị bùi bùi, cay cay nấu canh cá diếc rất hợp vị. Cá bắt về thả vào thau nước cho thải sạch chất bẩn, mổ bỏ gan, mật. Đun sôi nước rồi cho cá vào, nấu sôi khoảng năm phút cho cá chín và tiết chất ngọt ra nước dùng.
Sau đó nêm gia vị vừa ăn, thêm rau răm, có thể thêm một ít gừng, một ít tiêu bột để món canh thêm thơm và nhiều hương vị, đợi nồi canh sôi bùng lên thì tắt bếp. Gắp một đũa vừa rau răm, vừa cá diếc, chấm vào đĩa mắm ớt, cho vào miệng nhẩn nha nhai, ta sẽ được tận hưởng một thứ “hương đồng cỏ nội” mà không phải nơi nào cũng có được!