Tình hình dịch bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm thẻ tại Việt Nam
Theo Cục Thuỷ sản trong quá trình kiểm tra giám sát tình hình sản xuất tôm giống thực tế tại địa phương, tìm hiểu thông tin từ các nghiên cứu mới và tham vấn các nhà khoa học trong nước.
Hiện nay, đang xuất hiện bệnh mới trên tôm thẻ chân trắng giai đoạn tôm giống (Post-larva), cụ thể một số thông tin như sau:
Tình hình dịch bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm (Translucent Post-Larva Disease-TPD)
Bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm (Translucent Post-Larva Disease-TPD) là một bệnh mới xuất hiện ở tôm nuôi, được phát hiện lần đầu tiên ở các trại sản xuất giống tôm thẻ chân trắng ở Trung Quốc vào khoảng từ tháng 3 năm 2020 (Harkell L, 2020 và Zou Y et al, 2020).
Bệnh này thường nhiễm trên tôm giống (tỷ lệ nhiễm trên 60%) gây ra tỷ lệ chết cao ở giai đoạn tôm giống, đặc biệt là từ PL4 đến PL7 (90-100% chỉ sau 1 ngày phát hiện dấu hiện bất thường), với các triệu chứng chính là gan tụy và ruột trắng trong suốt, cơ thể mờ nhạt và teo nhỏ, nhìn trong suốt cơ nên có tên gọi là “translucent post-larvae”, các biểu hiện này gần giống như biểu hiện của bệnh hoại tử gan tụy cấp.
Nguyên nhân gây bệnh được xác định là chủng vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus. Loài vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus (Vp- JS20200428004-2) được xác định là tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, loài Vibrio parahaemolyticus khác so với Vibrio parahaemolyticus gây bệnh hoại tử gan tụy cấp đã được công bố trước đây. (Zou Y et al, 2020).
Kết quả gây bệnh thực nghiệm bằng phương pháp ngâm với liều 1,83 × 106 CFU/mL cho tỷ lệ chết 100% sau 40 giờ gây nhiễm, tôm thí nghiệm có các dấu hiệu bệnh giống như được mô tả ban đầu. Tuy nhiên, nghiên cứu này không đưa ra được thỉ thị DNA hay quy trình PCR để nhận diện Vibrio parahaemolyticus nên hiện tại không có thông tin để dùng PCR phát hiện bệnh này.
Mới đây, Ailan Xu và cộng sự đã báo cáo về bệnh gương/trong suốt (Glass post-larvae disease-GPD) trên tôm thẻ chân trắng giống trên tạp chí Virus reseach (2023). Nhóm tác giả đã mô tả các dấu hiệu bệnh lý trên tôm bệnh giống như kết quả nghiên cứu của Zou Y và cộng sự năm 2020 đã mô tả.
Tuy nhiên, theo nhóm tác giả này thì tác nhân gây bệnh GPD trong nghiên này không phải do vi khuẩn mà là virus-RNA virus mới thuộc họ Marnaviridae được tìm thấy từ tôm bệnh và tạm được đặt tên là Baishivirus (GenBank: ON550424). Tác nhân gây bệnh cũng đã được kiểm chứng bằng gây bệnh thực nghiệm, quy trình Realtime RT-PCR để phát hiện bệnh cũng đã được nghiên cứu và giới thiệu.
Ở Việt Nam, theo kết quả nghiên cứu của phòng nghiên cứu ShrimpVet trong cuối tháng 8/2023 và đầu tháng 9/2023 tại Việt Nam, đã phân lập được 05 (năm) chủng với đặc điểm của vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus từ mẫu tôm chết đột ngột nghi ngờ do TPD ở trại giống tại Việt Nam (các chủng này kiểm tra PCR âm tính với chủng V. parahaemolyticus gây Bệnh hoại tử gan tuỵ cấp tính (Tran L và cộng sự, 2013; Han và cộng sự, 2015)), cả năm chủng nghi ngờ gây bệnh TPD đều có độc lực cao hơn so với các chủng Vibrio harveyi (không phát sáng, gây đục cơ),Vibrio parahaemolyticus(không gây EMS/AHPND), và Vibrio parahaemolyticusgây AHPND.
Theo kết luận của phòng nghiên cứu ShrimpVet các chủng vi khuẩn nghi ngờ gây bệnh TPD là những chủng V. parahaemolyticus mới gây bệnh TPD ở tôm nuôi. Các chủng này có độc lực cao hơn so với các chủng gây AHPND. Các chủng này có thể là một nguồn nguy cơ lớn cho ngành nuôi tôm ở Việt Nam và các nước khác. Cục Thủy sản đang làm việc với nhóm nghiên cứu để sớm có hướng dẫn ngay một số biện pháp phòng ngừa dịch bệnh TPD cho các doanh nghiệp và cơ sở nuôi tôm.
Các nghiên cứu nêu trên đều báo cáo về mức độ cảm nhiễm và tỷ lệ gây chết cao ở trên tôm giống đặc biệt là giai đoạn sớm (PL4-7), về mô tả bệnh tương tự nhau nhưng tác nhân gây bệnh có 2 kết luận: Vi khuẩn (Zou Y và cộng sự năm 2020, Phòng nghiên cứu ShrimpVet, 2023) và Virus (Ailan Xu và cộng sự, 2023). Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào chỉ ra đường lây truyền bệnh; nghiên cứu của Zou Y và cộng sự năm 2020 chưa đưa ra thỉ thị DNA hay quy trình PCR để nhận diện tác nhân gây bệnh.