Tính khả thi của thả rạn nhân tạo
Rạn nhân tạo (Artificial reef) là một tập hợp của bất kỳ các chất hay vật liệu nào đó được thả xuống đáy biển nhằm tăng cường hoặc bổ sung nơi cư trú cho cá, các loài hải sản khác sinh sống và phát triển.
Rạn san hô nhân tạo đa chức năng được thiết kế để cung cấp một loạt các chức năng và lợi ích cho cộng đồng và môi trường:
- (i) Tạo ra môi trường sống ở biển: Rạn nhân tạo cung cấp một bề mặt vững chắc để di giống và phục hồi san hô ở các vùng san hô bị suy thoái, tạo ra môi trường sống cho động vật biển, thúc đẩy đa dạng sinh học và nâng cao các hệ sinh thái;
- (ii) Tăng cường các hoạt động giải trí biển;
- (iii) Tạo sự ổn định và bảo vệ bờ biển;
- (iv) Các rạn nhân tạo thân thiện với môi trường biển: Các vật liệu được sử dụng để đúc các chậu bê tông là các vật liệu thông thường không gây nguy hại cho môi trường.
Rạn nhân tạo là nơi trú ẩn cho ấu trùng và sinh vật biển trưởng thành, là điểm tập trung, nơi kiếm ăn và bãi đẻ của nhiều loài hải sản; đóng vai trò đẩy mạnh việc phục hồi các rạn tự nhiên vì tạo ra các giá thể mới cho ấu trùng san hô bám và nơi cư trú cho các nhóm sinh vật khác. Xây dựng rạn nhân tạo là một giải pháp kỹ thuật được sử dụng để bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản ven biển, nâng cao hiệu quả khai thác xa bờ, hạn chế cường lực khai thác ven bờ và chống đánh bắt bất hợp pháp.
Có rất nhiều dạng vật liệu được dùng để cấu thành nên rạn nhân tạo. Đến nay, nhiều kiểu rạn nhân tạo với nhiều vật liệu khác nhau được sử dụng rộng rãi phù hợp với từng mục đích sử dụng như: thu hút nguồn lợi cá, giàn nuôi nhuyễn thể, hạn chế đánh bắt bằng lưới kéo, lưới rê khai thác vùng gần bờ, tạo nơi sinh cư mới cho tôm hùm, câu giải trí, lặn thể thao, tăng cường khả năng khai thác nguồn lợi, tăng năng xuất sinh học ở vùng cấm đánh bắt tại rạn nhân tạo, tăng cường khả năng khai thác nguồn lợi thay thế các rạn san hô bị phá hủy...
Các nhà khoa học đã tổng kết có 02 nhóm vật liệu chính được sử dụng để xây dựng rạn nhân tạo. Nhóm vật liệu tự nhiên gồm: tre cây, cành cây, lá dừa, đá rạn, đá tảng, dây thừng, gỗ,... được lắp đặt ở đại dương và vùng cửa sông phục vụ cho nghề cá thủ công, nghề cá thương mại và một số ít là nghề cá giải trí.
Nhóm vật liệu nhân tạo gồm: bê tông, cao su, nhựa PVC, thép, bồn chứa nhiên liệu, tàu thuyền cũ và các khối bê tông cốt thép được chế tạo chuyên biệt lắp ở đại dương và biển khơi phục vụ cho nghề cá thương mại, khôi phục môi trường sống và tập trung các đàn cá đại dương phục vụ khai thác. Sử dụng rạn nhân tạo bằng bê tông đạt kết quả cao nhất, không tác động tiêu cực lên môi trường sống; có độ bền lớn, dễ chế tạo và lắp đặt; kiến tạo được nhiều dạng hình thể, kích thước và khối lượng theo mong muốn; có khả năng thu hút các các loài thủy sinh cao.
Nhận thấy hiệu quả của rạn san hô nhân tạo, bắt đầu từ năm 2020, tỉnh Cà Mau đã triển khai thực hiện dự án “Thả rạn nhân tạo nhằm bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản kết hợp phát triển du lịch trên vùng biển tỉnh Cà Mau”. Dự án là sự hợp tác giữa UBND tỉnh Cà Mau với Cơ quan Hợp tác quốc tế (TICA) - Bộ Ngoại giao Thái Lan, Cục Thủy sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan. Với 500 khối bê tông san hô nhân tạo được chia thành 5 cụm, mỗi cụm 100 khối, được thả xuống biển trải dài từ địa bàn xã Khánh Bình Tây qua Khánh Bình Tây Bắc (huyện Trần Văn Thời), thuộc khu vực biển Tây Cà Mau và đã đạt được kết quả tích cực. Qua đó, nhằm khôi phục tài nguyên biển và hạn chế sự suy giảm nguồn lợi thủy sản do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Tại Việt Nam, thả rạn san hô nhân tạo đã được thực hiện tại một số tỉnh như: Ninh Thuận, Bình Định, Quảng Ngãi, Khánh Hòa sử dụng nhiều loại rạn khác nhau từ những vật liệu từ tự nhiên như lá dừa (mô hình chà rạn) đến các khối bê tông như: cống bê tông, rạn hình trụ tròn và rạn hình lập phương. Kết quả đạt được bước đầu cho thấy hiệu quả của việc sử dụng rạn san hô nhân tạo trong phục hồi và tái tạo nguồn lợi thủy sản. Việc nghiên cứu, ứng dụng rạn nhân tạo được phát triển từ những năm 1970, cho đến nay đã có gần 50 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới ứng dụng công nghệ này để bảo vệ, tái tạo, phát triển nguồn lợi thủy sản.