Tình trạng sốc trên cá và những giải pháp
Cá bị sốc sẽ mẫn cảm và dễ nhiễm bệnh hơn, do đó cần biết được triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp hạn chế và giảm thiểu thiệt hại do sốc gây ra.
Sốc xảy ra khi cá phải đối mặt với tình trạng của môi trường hay những nhân tố khác vượt khỏi phạm vi bình thường mà ở đó quá trình sống của cá đang được ổn định. Nếu cá có những ứng phó đối với các sự thay đổi trên đủ để lập lại các mối quan hệ như bình thường thì cá sẽ thích nghi được vói các yếu tố gây sốc, và sức khỏe của cá được đảm bảo. Ngược lại, tình trạng sức khỏe của cá có thể bị suy giảm và dẫn đến nguy cơ trở thành bệnh.
Những thay đổi về sinh lý xảy ra do một cú sốc nào đó được gọi là hội chứng căng thẳng, bao gồm 3 giai đoạn:
+ Phản ứng báo động: cá có thể bỏ ăn, nổi đầu, bơ lội bất thường (lờ đờ, xoay vòng, loạn xạ...).
+ Thời kỳ chóng kháng để thích nghi với yếu tố gây sốc.
+ Thời kỳ suy yếu và kiệt quệ nếu cá không thể thích do yếu tố gây sốc quá dữ dội hoặc kéo dài quá lâu.
Hiện nay, để tăng năng suất trên một diện tích nuôi, mô hình nuôi thâm canh đang ngày càng được mở rộng, bên cạnh đó do tác động của biến đổi khí hậu tạo điều kiện cho nhiều yếu tố sốc xảy ra.
Những yếu tố gây sốc bao gồm:
+ Chất lượng nước: nồng độ Ammonia, nitrate hay pH quá cao; Oxy hòa tan thấp và có quá nhiều vật chất hữu cơ, ô nhiễm môi trường nước ...
+ Môi trường: môi trường thay đổi đột ngột: biến động của nhiệt độ...
Trời âm u và mưa thất thường làm nhiệt độ nước biến động ảnh hưởng đến cá nuôi. Hình minh họa: Internet
+ Dinh dưỡng kém: do thức ăn kém chất lượng hoặc do quá trình bảo quản không đúng làm cho thức ăn không đảm bảo với vật nuôi.
+ Mật độ nuôi dày
Ngoài ra, các hoạt động liên quan đến quá trình quản lý sản xuất như nhốt, giữ cá, kéo lưới, phân loại, xếp cỡ, chủng ngừa, trị bệnh, sự hoảng sợ, gây mê, mật độ dày đặt và vận chuyển cũng đều góp phần tạo ra sốc.
Những yếu tố gây sốc do môi trường và hoạt động quản lý sản xuất có thể làm cá chậm lớn, gây bất thường trong sinh sản, làm thay đổi tập tính, tăng tính mẫn cảm đối với bệnh tật, thậm chí gây chết cá.
Giải pháp giảm sốc cho cá
+ Thường xuyên kiểm tra các thông số chất lượng môi trường nước, duy trì chất lượng nước tốt trong suốt quá trình nuôi, tránh biến động lớn trong thời gian ngắn.
+ Đảm bảo các thành phần dinh dưỡng trong thức ăn phải đầy đủ và cân đối.
+ Thả cá với mật độ phù hợp, tránh nuôi với mật độ quá dày đặt.
+ Hạn chế nhốt giữ cá.
+ Cá thao tác đánh bắt, kiểm tra, cấp thuốc, vận chuyển phải nhẹ nhàng đảm bảo an toàn.
+ Tìm hiểu kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất trước khi cấp thuốc đối với các đối tượng nuôi mẫn cảm.
+ Nếu bệnh bộc phát theo mùa, tránh nhốt và giữ cá từ 2 – 3 tuần trước và trong khoảng thời gian thường xảy ra bệnh.
+ Khuyến cáo người nuôi tránh xa các vùng nước xả thải và ô nhiễm, thường xuyên quan sát theo dõi biến động thời tiết và bổ sung Vitamin C định kỳ cho cá.
Tài liệu tham khảo:
1. In Introduction to Fish Health Management.
2. Fenner, RM. The Conscientious Marine Aquarist. T.F.H. Publications. Neptune City, NJ; 2001.
3. Stoskopf, MK. Fish Medicine. W.B. Saunders Co. Philadelphia, PA; 1993.
4. Tullock, JH. Natural Reef Aquariums. T.F.H. Publications. Neptune City, NJ; 2001.
5. http://www.peteducation.com/