Tôm mắc cạn trên vùng đất vàng

Hạn, mặn lịch sử trong vòng 100 năm qua đã đẩy ĐBSCL vào những thử thách to lớn. Các nhà khoa học cảnh báo, nếu cứ hạn, mặn như thế này, 3 năm tới ĐBSCL có thể kiệt quệ. 

Với thế mạnh chủ lực là lúa gạo, thủy sản, cây ăn trái, ĐBSCL phải tính đến các giải pháp nào để sống chung với hạn, mặn?

Địa chất, điều kiện tự nhiên các tỉnh ven biển ĐBSCL rất phù hợp để tôm nước lợ phát triển, thực tế sản lượng tôm nước lợ của vùng hàng năm chiếm đến 80% cả nước. Tuy nhiên, trước thực trạng hạn mặn gay gắt, con tôm đang bị “mắc cạn” trên chính vùng đất thế mạnh của mình.

Đang là chính vụ xuống giống nuôi tôm công nghiệp, mặc dù giá tôm thẻ chân trắng loại 100 con/kg đang được thu mua tại ao với giá trên dưới 100.000 đồng/kg; loại 70 con/kg giá 120.000 đồng/kg, cao gấp khoảng 1,5 lần năm rồi, nhưng người nuôi tôm công nghiệp vẫn không mặn mà thả giống.

Tôm công nghiệp “mắc cạn”

Bạc Liêu là tỉnh có diện tích nuôi tôm lớn thứ hai cả nước. Đặc biệt, hình thức nuôi tôm công nghiệp, bán công nghiệp trên địa bàn phát triển rất mạnh, với diện tích lên tới hơn 19.000ha.

Tuy vậy, khu vực nuôi tôm công nghiệp lớn nhất của tỉnh Bạc Liêu, nằm tập trung tại các xã Vĩnh Thịnh, Vĩnh Hậu, Vĩnh Hậu A… (huyện Hòa Bình) đang “thoi thóp” từng ngày do hạn mặn.

Ghi nhận của chúng tôi, xa xa trên tuyến hành lang đê ven qua địa bàn huyện, mới có ao nuôi tôm đang chạy quạt nước.

Ông Lý Thanh Dân (xã Vĩnh Thịnh), cho biết: “Tôi đã chủ động, chứa lại nguồn nước có độ mặn thấp từ trong mùa mưa nhưng cũng chỉ đủ để nuôi 1 trong 4 ao. Trong môi trường độ mặn cao tôm rất chậm lớn, giá có cao cũng khó có lời. Bây giờ có hỗ trợ giống miễn phí tôi cũng không dám thả các ao còn lại”.

Đi dọc theo tuyến Quốc lộ 1A (đoạn qua huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau), dễ dàng nhận ra sự hiu quạnh lạ thường tại vùng vừa bùng phát nuôi tôm thẻ chân trắng theo hình thức thâm canh 2 năm qua. Chúng tôi mỏi mắt nhìn hai bên đường để tìm bóng người ngoài đầm tôm hỏi thăm nhưng không có, chỉ thấy nhiều ao nuôi khô trơ đáy, các dàn quạt nước nằm ngổn ngang ven bờ.

Ghé lại một khu nuôi tôm quy mô khoảng 2ha, được quy hoạch khá chỉnh trang, nằm im ắng ven đường. Chúng tôi được anh Út Chiến, chủ hộ nuôi (xã Hưng Mỹ) cho biết, khu đất này anh và người em cùng nuôi.

“Vụ rồi tôi đã thu hoạch tôm cách đây hơn 1 tháng, thấy giá cao cũng muốn thả lại, nhưng thời tiết khắc nghiệt quá nên phân vân. Mới vào giữa mùa khô mà độ mặn ngoài sông đã trên 30 phần ngàn, còn trong ao lên tới gần 40 phần ngàn nên anh em tôi đang do dự”, anh Út nói.

Còn gia đình ông Nguyễn Văn Nam (ngụ xã Hòa Đông, TX. Vĩnh Châu) đã xuống giống 2 ao tôm được 35 ngày. Theo ông, nếu nuôi ở độ mặn bình thường tôm hiện nay phải đạt dưới 300 con/kg, nhưng diện tích 4.000m2 ông đang nuôi vừa đạt cỡ 500 con/kg.

Ông Nam chia sẻ kinh nghiệm: Trong nuôi tôm, độ mặn rất quan trọng, khi độ mặn quá cao tôm không chỉ chậm lớn, không lột vỏ được mà còn làm tăng khả năng nhiễm một số bệnh như phân trắng.

Nhiều hộ dân nuôi tôm cho biết thêm, trừ những người đã thả nuôi từ đầu năm thì đến nay còn đang chăm chút, chứ hiện tại ít ai dám đổ bạc trăm triệu vào đầm tôm lúc nắng nóng khốc liệt thế này.

Theo thống kê, diện tích thả nuôi tôm công nghiệp của tỉnh Sóc Trăng và Bạc Liêu rất khiêm tốn. Tại Sóc Trăng, diện tích thả nuôi hiện chỉ chiếm khoảng 30 - 35%. Còn số liệu từ Chi cục Nuôi trồng Thủy sản Bạc Liêu cung cấp, diện tích thả nuôi công nghiệp của tỉnh hiện nay vào khoảng 2.500ha, chiếm chưa đến 15% diện tích thả nuôi.

Đến nay, toàn tỉnh Kiên Giang mới thả nuôi 731ha tôm công nghiệp, bán công nghiệp. Trong đó, tôm chân trắng được 615ha, đạt 27,1% kế hoạch và đạt 86% so cùng kỳ 2015. Diện tích thả nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh của Bến Tre đến hiện tại là 865ha, giảm 42,16% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trạng trên được ngành nông nghiệp các tỉnh xác định là hạn hán phức tạp làm nhiệt độ, độ mặn tăng cao, tăng nguy cơ gây bệnh.

Ông Phạm Hoàng Sơn, Chi cục trưởng Chi cục Nuôi trồng Thủy sản Bạc Liêu cho biết: Tiến độ thả nuôi tôm trên địa bàn tỉnh năm nay chậm hơn nhiều so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính do tình hình nắng nóng đã làm nhiệt độ và độ mặn tăng rất cao, người dân tỏ ra rất thận trọng.

“Theo dự đoán của chúng tôi, độ mặn sẽ còn tăng cao trong thời gian tới. Chúng tôi đã phát khuyến cáo, trừ những hộ chủ động trữ được nguồn nước có độ mặn thấp để pha loãng hạ thấp độ mặn, nếu không bà con không nên thả nuôi mà đợi đến đầu mùa mưa, khi độ mặn giảm bớt thì mới tiến hành xuống giống”, ông Sơn cho biết.

Nuôi quảng canh thiệt hại tăng

Tỉnh Cà Mau có diện tích nuôi tôm lớn nhất nước, với khoảng 260.000ha, mỗi năm cung ứng khoảng 130 - 150 ngàn tấn tôm, kim gạch xuất khẩu tôm của tỉnh cũng chiếm khoảng 25% của cả nước. Nhưng về Cà Mau những ngày này lại ghi nhận không khí khác hẳn thường kỳ tại các vùng nuôi tôm quảng canh cải tiến (QCCT).

Vùng nuôi tôm QCCT của Cà Mau tập trung chủ yếu ở các huyện Đầm Dơi, Phú Tân, Trần Văn Thời… với diện tích khoảng 80.000ha, ước diện tích đang thả nuôi chỉ đạt khoảng 85%.

Ông Ngô Văn Thành (xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thời) cho biết: Đã nuôi tôm hơn 13 năm, chưa năm nào tôi thấy tình hình khô hạn lại căng như vậy. Hiện nay, quanh đây có nhiều hộ vuông cạn quá, không giữ được mực nước nên tôm thiệt hại nhiều.

Diện tích tôm nuôi quảng canh bị thiệt hại ngày càng tăng

Riêng gia đình tôi chưa phát hiện tôm chết, nhưng sản lượng thu hoạch ngày càng ít, tôm rất khó có thể sinh trưởng trong điều kiện tự nhiên như hiện nay.

Còn ông Nguyễn Văn Toại (xã Rạch Chèo, huyện Phú Tân) thở dài nói: Tôi phát hiện tôm nhà chết rải rác mấy tuần qua, lập tức lấy nước ngoài kênh vào để bớt độ nóng trong ao. Không biết do sốc, hay nguồn nước bị nhiễm bệnh mà tình tình còn tồi tệ hơn. Mấy chục ngàn con giống coi như đi theo mây khói.

Ông Lê Văn Sử, GĐ Sở NN-PTNT Cà Mau cho biết: Tình hình nắng nóng không chỉ ảnh hưởng đến nuôi tôm công nghiệp, bán công nghiệp mà còn gây thiệt hại hàng loạt diện tích nuôi tôm quảng canh. Đến nay, diện tích tôm nuôi quảng canh của tỉnh Cà Mau bị bệnh và thiệt hại hơn 2.678ha, tăng 1.864ha so với cùng kỳ năm 2015, mức độ thiệt hại khoảng 30 - 70% năng suất tôm nuôi.

Tại Bạc Liêu, huyện Đông Hải có diện tích nuôi tôm quảng canh khoảng 35.000ha, đứng đầu tỉnh. Theo ông Nguyễn Quốc Tuấn, Phó trưởng phòng NN-PTNT huyện Đông Hải, nắng nóng làm hơi nước bốc nhanh, độ mặn trong vuông tôm tăng rất nhanh, trong khi nước ngoài các kênh thủy lợi, độ mặn cũng tròm trèm trong vuông nên cũng chẳng giúp được gì. Với độ mặn vào khoảng 35 phần ngàn và nhiệt độ 35 - 37oC như hiện nay thì toàn bộ diện tích nuôi tôm của huyện ít nhiều đều bị ảnh hưởng.

Bà Phan Thị Thu Oanh, Phó GĐ Sở NN-PTNT Bạc Liêu thông tin: Hiện diện tích tôm nuôi quảng canh bị thiệt hại của tỉnh đã lên hơn 1.100ha, cao hơn cùng kỳ khoảng 15%. Dự báo trong thời gian tới diện tích thiệt hại sẽ còn tăng.

Theo Vụ Nuôi trồng thủy sản, một số địa phương xâm nhập mặn lấn sâu tới 70km, tác động mạnh đến NTTS tại một số tỉnh vùng ĐBSCL. Đặc biệt, tại các tỉnh Sóc Trăng, Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang độ mặn đã vượt 30 phần ngàn. Hầu hết các địa phương có diện tích thả giống tôm nuôi nước lợ ít hơn so với cùng kỳ và chỉ đạt khoảng 50% kế hoạch. Nguyên nhân là do xâm nhập mặn, người dân không dám thả nuôi theo lịch thời vụ.