Triển khai nhiều giải pháp quản lý tôm giống

Khó kiểm soát chất lượng tôm giống

Theo Tổng cục Thủy sản, năm 2018, tổng diện tích nuôi tôm nước lợ cả nước khoảng 720.000ha (chủ yếu tôm thẻ chân trắng và tôm sú), sản lượng thu hoạch khoảng 745.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 3,6 tỉ USD. Với diện tích nuôi tôm nước lợ như hiện nay thì nhu cầu tôm giống khoảng 130 tỉ con (trong đó khoảng 100 tỉ giống tôm thẻ chân trắng và 30 tỉ giống tôm sú), số lượng tôm bố mẹ cần để sản xuất tôm giống là 250.000 con (trong đó, 200.000 tôm thẻ chân trắng và 50.000 tôm sú).

Năm 2018, cả nước có gần 2.460 cơ sở sản xuất giống tôm nước lợ, sản lượng tôm giống sản xuất khoảng 120 tỉ con. Khu vực sản xuất tôm giống trọng điểm của nước ta là các tỉnh Nam Trung Bộ, hàng năm các cơ sở này cung cấp khoảng 56% số lượng giống tôm nước lợ cho nhu cầu thả nuôi của cả nước…

Ở Phú Yên, sản xuất giống thủy sản là một lợi thế; hiện trên địa bàn tỉnh có 52 cơ sở sản xuất, kinh doanh giống thủy sản tập trung tại 4 vùng với diện tích khoảng 61ha. Năm 2018, sản lượng đạt hơn 1,6 tỉ con giống thủy sản các loại, trong đó tôm nước lợ hơn 1,5 tỉ con (tôm thẻ chân trắng và tôm sú), giống thủy sản khác 120 triệu con. Một số cơ sở hoạt động cóhiệu quả như Công ty TNHH Thủy sản Đắc Lộc, Công ty TNHH Canavet, nhiều cơ sở hoạt động theo mùa vụ nuôi thương phẩm hoặc chuyển sang sản xuất giống thủy sản khác như cua, cá biển, ốc hương, ngao hai cồi…

Trong năm 2018, các cơ quan chức năng của tỉnh phối hợp với các địa phương kiểm tra 31 cơ sở sản xuất, kinh doanh giống thủy sản. Kết quả đánh giá phân loại 21 cơ sở thì có 6 cơ sở đạt loại A và 15 cơ sở đạt loại B. Ngoài ra, Sở NN-PTNT còn phối hợp với các địa phương kiểm tra đột xuất 9 hộ kinh doanh, mua bán tôm hùm giống. Qua kiểm tra, hầu hết các hộ này không có đăng ký kinh doanh, 6/9 hộ không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, giấy chứng nhận kiểm dịch, phiếu xét nghiệm đối với số tôm hùm giống. Đoàn kiểm tra đã lập biên bản nhắc nhở, vận động, hướng dẫn các hộ thực hiện đúng quy định.

“Nhìn chung, hoạt động sản xuất giống thủy sản ở Phú Yên đáp ứng được một phần nhu cầu con giống cho nuôi thương phẩm của tỉnh. Ngoài ra, Phú Yên cũng có nguồn giống tôm hùm tự nhiên rất phong phú. Tuy nhiên, theo quy định, địa phương chỉ kiểm dịch tôm giống khi xuất bán ra ngoài địa phương, do đó khó kiểm soát chất lượng giống thả nuôi trong tỉnh. Do hoạt động mua bán tôm hùm giống hiện nay ở Phú Yên chủ yếu theo hình thức đầu nậu nên công tác kiểm soát tôm giống nhập về địa phương gặp nhiều khó khăn”, ông Nguyễn Tri Phương, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, nói.

Ông Nguyễn Hoàng Anh, Chủ tịch Hiệp hội Tôm Bình Thuận, cho biết: Công tác quản lý tôm giống hiện nay còn nhiều bất cập, ví dụ như tôm bố mẹ được các cơ sở bắt từ các ao đìa nuôi trà trộn vào đàn tôm bố mẹ nhập khẩu về để sản xuất giống hàng loạt hoặc tôm bố mẹ được kéo dài thời gian sản xuất. Một thực trạng hiện nay là các cơ sở lớn sau khi sản xuất giống xong thì bán tôm bố mẹ lại cho các cơ sở nhỏ để tiếp tục sản xuất giống. Vì giống không đạt chất lượng nên có khi một cơ sở nhưng lại có nhiều loại bao bì, mẫu mã khác nhau, ai mua giá nào cũng bán.

Trong khi đó, chất lượng thức ăn cho tôm hiện nay cũng có vấn đề, cơ quan chức năng chưa kiểm tra được chất lượng thật sự nên hậu quả là người nuôi phải gánh vì mua phải hàng kém chất lượng. Đa số các địa phương có nuôi tôm hiện nay chưa quản lý tốt lịch thời vụ, việc thả nuôi không phù hợp với lịch thời vụ đã dẫn đến hệ lụy là dịch bệnh xảy ra tràn lan...

Người nuôi tôm đang kiểm tra tôm giống trước khi thả nuôi - Ảnh: ANH NGỌC

Tăng cường kiểm tra, quản lý

Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ NN-PTNT), một số hạn chế hiện nay trong sản xuất giống thủy sản ở nước ta là kết quả nghiên cứu, chọn tạo tôm bố mẹ trong nước còn rất hạn chế. Tôm bố mẹ phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu và khai thác từ tự nhiên, trong nước mới cung cấp được một phần, dẫn đến sản xuất tôm giống bị lệ thuộc. Vào mùa cao điểm thả giống, tại các tỉnh trọng điểm nuôi tôm thương phẩm vẫn còn số lượng lớn tôm giống được vận chuyển từ các tỉnh Nam Trung Bộ không có nguồn gốc, chưa qua kiểm dịch. Ngoài các địa phương đã tham gia ký quy chế phối hợp, thì công tác chia sẻ thông tin giữa các địa phương khác chưa được tốt. Cơ quan quản lý nhà nước về thủy sản cấp tỉnh được giao nhiệm vụ quản lý chung về nuôi trồng thủy sản nhưng không nắm được số lượng giống kiểm dịch là bao nhiêu, nguồn gốc từ đâu, gây khó khăn lớn cho quá trình quản lý…

Ông Dương Văn Thể, Phó Cục trưởng Cục Thú y (Bộ NN-PTNT), cho biết: Đến nay, 100% tôm bố mẹ nhập khẩu về Việt Nam đều được kiểm dịch. Riêng tôm giống ở các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, không đủ điều kiện để cho sinh sản, tôm bố mẹ do các cơ sở mua bán với nhau... thì đa số trốn kiểm dịch. Một vấn đề khác đó là theo quy định thì tôm giống được sản xuất và bán ra thị trường nội địa (trong tỉnh) thì không phải kiểm dịch, điều này là kẽ hở để các cơ sở làm ăn gian dối, sản xuất giống kém chất lượng hoạt động. Địa phương cần tăng cường kiểm tra và đình chỉ sản xuất đối với các cơ sở không đủ điều kiện hoặc mua bán tôm giống bố mẹ không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Đối với vấn đề các địa phương phản ánh không nắm được số lượng tôm hùm giống nhập về địa phương mình thì sắp tới Cục Thú y sẽ phối hợp với địa phương để cung cấp từng lô tôm giống đã được kiểm dịch và số lượng từng lô tôm đi về địa phương nào để công tác quản lý của địa phương chặt chẽ hơn.

Theo chỉ đạo của Bộ NN-PTNT, kế hoạch năm 2019, diện tích nuôi tôm nước lợ nước ta khoảng 725.000ha. Để thực hiện thành công kế hoạch này, các ngành và địa phương cần tổ chức tuyên truyền, phổ biến cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống thủy sản thực hiện đầy đủ các quy định của Luật Thủy sản và các văn bản hướng dẫn; thực hiện kiểm tra, đánh giá, công nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng giống thủy sản; tổ chức đợt cao điểm kiểm tra tại các tỉnh trọng điểm, xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm về điều kiện sản xuất và chất lượng tôm giống.

“Tổng cục Thủy sản cần phối hợp chặt chẽ với các địa phương để quản lý chất lượng tôm giống, thông tin về nguồn gốc, chất lượng và các vấn đề liên quan giữa các địa phương sản xuất tôm giống và địa phương nuôi tôm thương phẩm. Các địa phương tiếp tục thông tin cho Bộ NN-PTNT những phát sinh trong quá trình quản lý, đặt biệt trong việc thực hiện các quy định mới để kịp thời phối hợp quản lý. Đối với các cơ sở sản xuất, tiếp tục tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết các cơ sở sản xuất tôm giống nhỏ lẻ để tạo vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, tạo đầu mối để liên kết với các vùng tiêu thụ tôm giống để kiểm soát chất lượng tôm giống”, ông Như Văn Cẩn, Vụ trưởng Vụ Nuôi trồng thủy sản (Tổng cục Thủy sản, Bộ NN-PTNT), nói.

Tôm giống bố mẹ có vai trò then chốt trong chuỗi sản xuất tôm nước lợ. Chính vì vậy cần phải quản lý chặt nguồn cung ứng giống và chủ động, tránh lệ thuộc vào nhập khẩu. Các địa phương có điều kiện tự nhiên thuận lợi để sản xuất tôm giống cần đẩy mạnh sản xuất, chọn tạo tôm giống theo hướng sạch bệnh, tăng trưởng nhanh và kháng bệnh. Bên cạnh đó, phải có sự điều chỉnh các nhiệm vụ khoa học công nghệ để tập trung nguồn lực, lựa chọn đơn vị đủ năng lực giao nhiệm vụ nghiên cứu lâu dài về chọn tạo giống tôm nước lợ phù hợp với mỗi tiểu vùng sinh thái của nước ta…

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến