VHS: Cơn ác mộng của người nuôi cá
_1741834683.jpg)
VHS (Viral Hemorrhagic Septicemia - Bệnh xuất huyết do virus) là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất ở cá, gây tỷ lệ tử vong lên tới 90% trong vòng vài ngày nếu không được kiểm soát kịp thời.
Bệnh do virus thuộc họ Rhabdoviridae gây ra, ảnh hưởng đến hơn 50 loài cá nước ngọt, lợ và mặn trên toàn thế giới, trong đó có cá hồi, cá chép, cá rô phi và nhiều loài cá cảnh.
Theo báo cáo của Tổ chức Thú y Thế giới (OIE), VHS đã gây ra thiệt hại kinh tế hàng chục triệu đô la mỗi năm cho ngành thủy sản toàn cầu. Riêng tại khu vực châu Âu và Bắc Mỹ, nhiều trang trại nuôi cá hồi đã mất trắng sản lượng do bùng phát dịch bệnh này.
Đối tượng bị ảnh hưởng và nguy cơ lây nhiễm
Bệnh VHS ảnh hưởng mạnh đến các loài cá nuôi thương phẩm và cá cảnh. Cá con và cá non có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. VHS đặc biệt nguy hiểm trong các hệ thống nuôi thâm canh vì mật độ cá dày đặc tạo điều kiện lý tưởng cho virus lây lan.
Một nghiên cứu của Đại học Wisconsin (Mỹ) vào năm 2020 cho thấy, trong một trại nuôi cá ở khu vực Ngũ Đại Hồ, VHS đã làm giảm 70% sản lượng cá walleye chỉ trong vòng một tháng. Điều này cho thấy mức độ tàn phá khủng khiếp của bệnh đối với ngành nuôi trồng thủy sản.
Triệu chứng của VHS và dấu hiệu nhận biết bệnh
Bệnh VHS có thể biểu hiện theo nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và điều kiện môi trường. bao gồm một số triệu chứng phổ biến như sau:
- Xuất huyết trên da, mắt, mang và nội tạng. Những đốm đỏ xuất hiện trên cơ thể cá do vỡ mao mạch.
-Mắt lồi bất thường, bụng trương to do tích tụ chất lỏng trong khoang bụng.
- Bơi lờ đờ, mất thăng bằng do hệ thần kinh bị ảnh hưởng.
- Chết hàng loạt với tỷ lệ có thể lên đến 80-90% trong vòng vài ngày.
Một nghiên cứu của Cơ quan Thủy sản Canada đã xác nhận VHS là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng cá hồi chết hàng loạt tại sông Fraser, với hơn 100.000 con cá hồi bị tiêu hủy chỉ trong một đợt dịch.
Nguyên nhân hình thành và lây lan bệnh do đâu?
VHS có thể lây lan nhanh chóng qua nhiều con đường, bao gồm:
- Tiếp xúc trực tiếp: Cá bị nhiễm bệnh truyền virus cho cá khỏe mạnh qua nước và chất thải.
- Nguồn nước bị nhiễm bệnh: Virus VHS có thể tồn tại trong nước lên đến 14 ngày ở nhiệt độ thấp.
- Dụng cụ nuôi trồng: Lưới, thùng chứa và các thiết bị tiếp xúc với cá bệnh có thể là nguồn lây nhiễm.
- Động vật trung gian: Một số loài chim và động vật thủy sinh có thể mang virus mà không có triệu chứng.
Biện pháp phòng và kiểm soát bệnh VHS
Việc phòng ngừa và kiểm soát bệnh VHS là vô cùng quan trọng để hạn chế thiệt hại cho ngành nuôi trồng thủy sản. Dưới đây là những biện pháp quan trọng giúp ngăn chặn sự lây lan của virus này.
Biện pháp phòng ngừa
Phòng bệnh luôn là giải pháp tối ưu để tránh rủi ro do VHS gây ra. Nông dân nuôi cá cần kịp thời áp dụng các biện pháp sau:
- Kiểm soát nguồn cá giống: Chỉ nên sử dụng cá giống từ những trại nuôi đã được chứng nhận an toàn dịch bệnh. Điều này giúp giảm nguy cơ mang virus từ cá giống vào ao nuôi.
- Khử trùng ao nuôi: Trước khi thả cá, ao nuôi cần được khử trùng bằng vôi bột, clo hoặc các chất khử trùng chuyên dụng để tiêu diệt virus và mầm bệnh tiềm ẩn.
- Duy trì chất lượng nước ổn định: VHS thường phát triển mạnh ở nhiệt độ từ 4 - 14°C, vì vậy cần theo dõi và duy trì nhiệt độ nước phù hợp để hạn chế sự phát triển của virus.
- Bổ sung dinh dưỡng và tăng cường miễn dịch: Việc cung cấp thức ăn giàu vitamin C, E, omega-3 sẽ giúp cá tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
Phương hướng xử lý khi có dịch bệnh
Trong trường hợp dịch VHS bùng phát, cần nhanh chóng triển khai các biện pháp sau để giảm thiểu thiệt hại:
- Cách ly cá bị nhiễm: Những con cá có dấu hiệu nhiễm bệnh cần được loại bỏ ngay lập tức để tránh lây lan cho cả đàn.
- Khử trùng nước và dụng cụ: Toàn bộ nước ao nuôi và các dụng cụ liên quan như lưới, bể chứa cần được xử lý bằng các chất diệt khuẩn như benzalkonium chloride (BKC) hoặc iodine theo hướng dẫn của chuyên gia.
- Ngừng vận chuyển cá giữa các khu vực: Khi phát hiện dịch bệnh, tuyệt đối không vận chuyển cá sang vùng khác để tránh phát tán virus.
- Báo cáo dịch bệnh cho cơ quan chức năng: Việc báo cáo kịp thời sẽ giúp cơ quan quản lý triển khai các biện pháp kiểm soát và hỗ trợ người nuôi trong việc xử lý dịch bệnh.
Việc áp dụng các biện pháp phòng và kiểm soát bệnh VHS không chỉ giúp bảo vệ đàn cá mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nuôi trồng thủy sản.
Bệnh VHS thực sự là "cơn ác mộng" đối với người nuôi cá do mức độ nguy hiểm và tốc độ lây lan nhanh chóng. Tuy nhiên, với sự chủ động trong phòng ngừa, quản lý ao nuôi chặt chẽ và áp dụng các biện pháp khoa học, người nuôi cá có thể giảm thiểu tối đa thiệt hại do VHS gây ra. Việc nâng cao nhận thức và thực hiện các quy trình an toàn sinh học sẽ giúp ngành nuôi trồng thủy sản phát triển bền vững hơn trong tương lai.