Bệnh mới do vi khuẩn trên cá rô phi nuôi ở Đông Nam Á

Đối với cá rô phi thương phẩm, ngoài hai bệnh nguy hiểm và gây chết hàng loạt cho cá là bệnh xuất huyết và bệnh viêm ruột thì còn có những bệnh mới nổi lên trong thời gian gần đây đang đe dọa ngành nuôi cá trên toàn cầu, đặc biệt là ở Việt Nam như bệnh do virus TiLV…

Bệnh edwardsiellosis trên cá rô phi

Trong gần hai thập kỷ, E. ictaluri đã không được báo cáo trên cá rô phi nuôi trong khu vực.

Các thành viên của chi Edwardsiella là trực khuẩn gram âm, không sinh bào tử, có khả năng di động, yếm khí tùy nghi. Có ba loài trong chi và hai trong số đó là gây bệnh cho cá: Edwardsiella ictaluri và Edwardsiella tarda.

Edwardsiella ictaluri là tác nhân gây nhiễm trùng đường ruột của cá Tra (ESC) hay còn gọi là bệnh gan thận mủ, gây ra tỉ lệ chết trên cá rất cao (Thune và cộng sự 1993, Birkbeck và Ring 2005). 

Cá tra bị bệnh này  không có dấu hiệu bất thường bên ngoài. Ở giai đoạn mới chớm bệnh cá vẫn còn bắt mồi. Tuy nhiên nếu không phát hiện sớm và môi trường nuôi quá bẩn thì bệnh cá sẽ trở nên nghiêm trọng hơn và rất khó khăn cho điều trị. Lúc này cá có dấu hiệu gầy, bơi lờ đờ, da nhợt nhạt, có hiện tượng xuất huyết trên da và hậu môn. Bên trong nội cơ quan này sưng to và có hiện tượng nhũn ở thận (Từ Thanh Dung 2014).

Nhiễm trùng do vi khuẩn Edwardsiella ictaluri chủ yếu gây ảnh hưởng đến ngành nuôi cá da trơn ở châu Á và châu Mỹ, trong khi một vài báo cáo trước đây đã cho thấy E. ictaluri cũng gây tỷ lệ tử vong cao ở các loài cá khác không phải cá da trơn. Trong nghiên cứu của H.T.Dong, S.Senapin và cộng sự 2018 vừa mới báo cáo một sự xuất hiện tự nhiên của E. ictaluri trên cá rô phi đỏ (cá diêu hồng) được nuôi trong một hệ thống lồng nổi ở Đông Nam Á.

Tỷ lệ tử vong tích lũy đạt 40-50% trong tháng đầu tiên sau khi thả giống. Cá bệnh xuất hiện các đốm trắng ở đầu thận và lá lách sưng to.

Các khuẩn lạc xác định chủng vi khuẩn được thực hiện để kiểm tra vi khuẩn gây bệnh lấy từ các cơ quan nội tạng của tất cả cá có dấu hiệu nhiễm bệnh. Vi khuẩn sau đó được xác nhận là E. ictaluri dựa trên các đặc điểm sinh hóa. PCR cũng được sử dụng để xác định cho cả cấp chi và loài vi khuẩn này. 

Sử dụng cá rô phi Nile để gây nhiễm trùng trong ống nghiệm, cá rô phi nhiễm bệnh Edwardsiellosis trong thực nghiệm cũng có các dấu hiệu điển hình sự xuất hiện các đốm trắng trong nội tạng như được quan sát thấy trong cá bệnh tự nhiên.

Phát hiện về bệnh Edwardsiellosis gây ra bởi một chủng E. ictaluri trong cá rô phi nuôi cho thấy sự phát triển của nhanh chóng của các chủng vi khuẩn gây bệnh và sự bùng phát của các tác nhân gây bệnh mới nổi trong nuôi cá rô phi ở Đông Nam Á. Do đó để hạn chế những dịch bệnh này người nuôi cần có nhận thức tốt hơn trong việc đảm bảo nguồn nước nuôi cá cũng như các biện pháp để nâng cao sức đề kháng của cá nuôi trước các thách thức về dịch bệnh.

Nhóm nghiên cứu: H.T.Dong, S.Senapin, C.Jeamkunakorn, V.V.Nguyen, N.T.Nguyen, C.Rodkhumd, P.Khunrae, T.Rattanarojpong. Báo cáo tóm lược tiếng anh được đăng trên Sciencedirect.