Sử dụng Canxi trong sinh sản ốc bươu đồng (Pila polita)

Ốc bươu (Pila polita) là món ăn dân dã, quen thuộc và rất ngon miệng ở Việt Nam. Trước đây, ốc bươu đen sinh sống rất nhiều trong tự nhiên, nhưng từ khi xuất hiện ốc bươu vàng thì lượng ốc bươu đen trong tự nhiên giảm đáng kể. Do đó, để đáp ứng nhu cầu thị trường, nhiều công trình ứng dụng sinh sản ốc bưu đồng và ảnh hưởng của chất lượng thức ăn, thành phần phối trộn thức ăn, liều lượng cho ăn lên sinh trưởng và sinh sản ốc bưu đồng được đưa vào nghiên cứu nhiều hơn. Trong đó, hàm lượng calcium trong khẩu phần thức ăn là một trong những yếu tố quyết định đến sinh trưởng và tỉ lệ sống của ốc bưu đồng. 

Calcium là thành phần chính cấu tạo vỏ của động vật thân mềm thuộc lớp Chân bụng và xây dựng 97% khối lượng vỏ, ngoài ra có một lượng nhỏ các thành phần khác như magiê, kẽm, natri, kali, đồng và photpho tham gia vào quá trình hình thành vỏ. Vỏ ốc cứng chắc và dầy phụ thuộc rất lớn vào hàm lượng calcium (Marxen et al., 2003), ngoài ra calcium còn có chức năng như dung dịch đệm tham gia vào quá trình trao đổi chất và sản xuất các tế bào, vì thế thành phần calcium chiếm 30% tổng khối lượng cơ thể động vật thân mềm thuộc lớp Chân bụng (Badmos et al., 2016). 

Hunter and Lull (1977) cho rằng calcium có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của ốc mẹ, Fournie and Chetail (1982, 1984) nghiên cứu cho thấy các loài thuộc lớp Chân bụng sẽ mất khoảng 20% calcium của cơ thể cho mỗi lần sinh sản và hầu hết được lấy từ gan và vỏ của con cái. Thêm vào đó, calcium được xem là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng rất lớn đến sự phân bố của động vật thân mềm có vỏ, các loài này cần calcium cho sự tồn tại, phát triển và sức sinh sản (Coote et al., 1996; Shawl and Davis, 2006)

Theo Gouveia et al. (2011) khi bổ sung 10% calcium trong môi trường nước, ốc  Partula gibba tăng trưởng (0,57 g; 24,1 mm) và tăng trưởng tăng lên (1,32 g; 35,0 mm) khi bổ sung 40% can-xi. 

Karamoko  et al. (2014) ghi nhận khi nuôi vỗ ốc Limicolaria flammea  trong 12 tháng bằng thức ăn chứa 1,2% calcium thì ốc sinh sản 24,0 tổ trứng/con cái, với số hạt trứng là 50,3 hạt/tổ ít hơn so với khi hàm lượng calcium tăng lên 12,0% lần lượt là 30,33 tổ/con cái, 148 hạt/tổ. 

Do đó, nghiên cứu xác định hàm lượng calcium thích hợp cho hệ số thành thục và hiệu quả sinh sản cao của ốc bươu đồng bố mẹ là cần thiết, nhằm phục vụ việc nuôi vỗ ốc bươu đồng (Pila polita) đạt hiệu quả cao hơn cả về mặt sinh học và kinh tế.

Nghiên cứu ứng dụng canxi vào khẩu phần ăn của ốc

Ốc được cho ăn 5 hàm lượng calcium khác nhau với 3 lần lặp lại cho mỗi hàm lượng calcium lần lượt là: 1% (Ca1); 3% (Ca3); 5% (Ca5); 7% (Ca7) và 9% (Ca9). Ốc bố mẹ có chiều cao vỏ từ 35,5 - 42,4 mm được nuôi trong bể lót bạt (kích thước 1×1×1 m) với mật độ 60 con/bể và tỉ lệ đực:cái là 1:1 trong vòng 90 ngày. 

Thức ăn thí nghiệm được phối chế thành dạng viên, đường kính 1 mm từ các nguyên liệu bột cá, bột đậu nành (hấp chín), bột mì tinh, dầu nành, vitamine, khoáng và chất kết dính (CMC - Carboxylmethyl Cellulose). Sấy khô ở nhiệt độ 60o C và được bảo quản trong ngăn đông của tủ lạnh. 

Kết quả

Sau 3 tháng nuôi vỗ, tỉ lệ sống của ốc bươu đồng dao động trong khoảng 65,0% đến 70,0%. Hiệu quả sử dụng calcium và lượng ăn có xu hướng giảm dần theo sự gia tăng hàm lượng calcium trong thức ăn của ốc. 

Hệ số thành thục (GSI) của ốc bươu đồng ở Ca5 là cao nhất (6,3% ở con đực; 13,0% ở con cái), kế đến Ca7 (5,7%; 10,2%) và khác biệt có ý nghĩa (p0,05) so với Ca1 (3,9%; 6,3%). 

Ốc nuôi vỗ ở nghiệm thức Ca5 có tần suất sinh sản là 1,11 tổ/tuần/m2, kế tiếp Ca7 (0,89 tổ/tuần/m2) và nhiều hơn (p0,05) so với Ca1 (0,47 tổ/tuần/m2), Ca3 (0,72 tổ/tuần/m2) hay Ca9 (0,75 tổ/tuần/m²). 

Sức sinh sản của ốc bươu đồng đạt cao nhất ở Ca5 (202 trứng/tổ), kế đến Ca7 (187 trứng/tổ) và khác biệt (p0,05) so với Ca1 (122 trứng/tổ), Ca3 (164 trứng/tổ) và Ca9 (183 trứng/tổ). Kết quả nghiên cứu chứng tỏ rằng ốc bươu đồng bố mẹ nuôi vỗ với thức ăn chứa 5% calcium có hệ số thành thục và hiệu quả sinh sản cao hơn so với các hàm lượng calcium còn lại. 

Có thể ứng dụng kết quả từ nghiên cứu này trong thực tế để nâng cao tỉ lệ sống, hệ số thành thục của ốc bố mẹ và hiệu quả sinh sản của ốc bươu đồng cái nhằm nhằm nâng cao năng suất trong quá trình ương nuôi.

Theo Lê Văn Bình và Ngô Thị Thu Thảo