Nga vẫn còn là thị trường “thất thường” với cá tra Việt Nam

Trong 10 năm qua, từ 2011-2019, giá trị XK cá tra, basa sang thị trường Nga không ổn định và có xu hướng giảm dần. Trong đó, 2011-2012 là hai năm XK cá tra đạt mức cao nhất từ 51-54 triệu USD. Sau đó tới nay, giá trị XK cá tra qua các năm giảm dần và dao động thất thường.

Năm 2018, Trung Quốc, Việt Nam và Nga là 3 cường quốc xuất khẩu cá thịt trắng lớn nhất thế giới. Trong đó, mỗi thị trường có một sản phẩm thế mạnh riêng. Vừa là cường quốc XK cá thịt trắng với thế mạnh là sản phẩm cá Alaska pollock, Nga cũng là một trong những quốc gia có nhu cầu cao NK sản phẩm cá thịt trắng.

Hiện nay, Việt Nam là thị trường nguồn cung cá thịt trắng lớn thứ 2 tại Nga (sau Trung Quốc). Trong đó, 100% sản phẩm cá tra, basa NK của Nga từ Việt Nam và chủ yếu dưới dạng cá tra, basa phile đông lạnh. Đây cũng là thị trường truyền thống và sẵn lòng với sản phẩm cá tra phile đông lạnh thịt vàng.

Theo thống kê của ITC, trong 2 tháng đầu năm nay, giá cá tra, basa NK trung bình của Nga từ Việt Nam đã tăng từ mức 1,88 - 2,5 USD/kg trong năm 2018 lên 2,66-2,67 USD/kg.

Sau khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh Kinh tế Á Âu (EAEU - bao gồm các nước Liên bang Nga, Cộng hòa Belarus, Cộng hòa Kazakhstan, Cộng hòa Armenia và Cộng hòa Kyrgyzstan) được ký kết vào năm 2015 và chính thức có hiệu lực vào năm 2016, các chuyên gia dự đoán sẽ có nhiều cơ hội rộng mở hơn cá cá tra, basa vào thị trường Nga. Với mức thuế suất cơ sở 10%, các sản phẩm cá tra, basa phile (HS 030462) vào Nga sẽ được hưởng mức 0%. Tuy nhiên, trên thực tế, Nga là thị trường rất đặc biệt. Các DN XK cá tra, basa cũng khó tận dụng FTA nhằm mục đích gia tăng hoạt động XK. Theo phản ánh của một số DN, đây là một thị trường thất thường, hay thay đổi và chưa có tính minh bạch cao. Hơn thế, so với nhiều thị trường XK khác thì giá XK sang thị trường này không thực sự hấp dẫn.

Trong các năm 2008, 2012, 2013, 2014, Nga cũng nhiều lần ban hành lệnh tạm ngưng nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam vì lý do an toàn vệ sinh thực phẩm. Năm 2014, Nga tạm ngừng NK cá tra, basa từ Việt Nam và mở cửa trở lại 1 năm sau đó, tại thời điểm này, cá tra, basa đông lạnh của Việt Nam dường như thắng thế hơn so với sản phẩm cá rô phi đông lạnh của Trung Quốc khi giá NK thấp hơn từ 1-1,2 USD/kg nên được khách hàng Nga lựa chọn nhiều hơn. Tuy nhiên, lý do này cũng không đủ mạnh để thúc đẩy hoạt động XK cá tra, basa sang Nga mạnh mẽ hơn.

Hiện nay, Trung Quốc với thế mạnh cá rô phi, Việt Nam với sản phẩm cá tra, basa và Argentina với cá hake. Ba sản phẩm cá thịt trắng này đang cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường Nga. Nhưng xét theo lịch sử thương mại, thị trường Nga vẫn dành nhiều ưu ái hơn cho sản phẩm cá rô phi của Trung Quốc. Do đó, các DN XK cá tra Việt Nam hiện vẫn chưa dành nhiều tâm sức để gia tăng xuất sang thị trường này.