Thú vị chuyện săn loài cá có ‘kiếp trước’ là chim ngói

Khi những giọt mưa xuân rơi ấm mặt sông Hồng cũng là lúc cá mòi từ biển đàn đàn lũ lũ ngược dòng trở về.

bến cổ Lam Sơn
Bến cổ Lam Sơn

Người già bảo, cá mòi là kiếp trước của chim ngói hoá thành, mùa thu chim bay từ rừng ra cửa biển hoá cá, mùa xuân cá lại bơi từ biển về rừng để biến thành chim…

Truyền thuyết này giải thích cho việc tại sao cá mòi từ biển bơi vào sông để sinh sản và tại sao khi mổ bộ đồ lòng của con cá lại giống cái mề của con chim ngói đến vậy!

Giới khoa học lại bảo cá mòi có một chiếc đồng hồ sinh học chính xác đến lạ kỳ, giống với đồng hồ sinh học của cá hồi ở phương tây.

Trứng cá mòi nở ra ở nước ngọt, cá con lớn lên theo dặm dài sông suối đất Việt chảy ra biển cả để tới khi xuân về, mùa sinh sản tới chúng lại nhọc nhằn ngược dòng, vượt ngầm hủm về đúng nơi mình sinh ra trước kia để làm công việc màu nhiệm: sinh sản.

Từ tháng giêng đến tháng tư âm lịch cũng là mùa các làng chài ven sông Hồng giăng lưới đón “chim ngói” bơi về, mùa của khắp nẻo quê, góc phố thơm lừng mùi mòi nướng, mòi kho...

Mắt cá mòi cực tinh, các loại lưới thông thường đều bị chúng phát hiện, lẩn tránh tài tình nên đánh mòi cần có lưới riêng, sợi rất mảnh mà ngư dân quen gọi là máng sợi. Xưa lưới mòi được kết từ tơ tằm, thân rất hẹp gọi là lưới quân.

Tơ tằm ngâm xuống nước rất chóng hỏng nên cánh phụ nữ vạn chài đánh vụ cá này đã phải đan lưới cho vụ sau. Giờ người ta đánh mòi bằng loại lưới đặc chủng có ba lớp, hai lớp áo và một lớp thịt. Áo để chịu lực còn thịt lưới sẽ là nơi cá mắc vào.

Một tay lưới rộng trung bình 8-10 m, dài cả ngàn gang tay tương đương với 200 m, giăng từ mặt nước tới đáy sông. Mắt lưới mòi rộng vừa phải để chỉ bắt những con mòi lớn, loại nhỏ để dành cho những vụ sau.

Đêm luễnh loãng như một màn tơ nhện màu nhung khổng lồ giăng mắc. Những chiếc thuyền tôn, thuyền sắt, cái chèo chân, cái dùng máy, thắp đèn nhấp nháy, dập dờ trôi theo từng nhịp sóng sông Hồng. Bến đò Mây (phường Lam Sơn, TP Hưng Yên) đẹp như cổ tích trong câu ca: “Trăm cảnh nghìn cảnh không bằng bến Lảnh, đò Mây” tấp nập lạ. Từng đoàn thuyền lặng lẽ xếp lốt, vun vút mái chèo, rẽ sóng lướt qua những bờ bãi ngô non nhu nhú.

Bà Lụa đang giăng lưới

Bà Lụa đang giăng lưới

Tôi ngồi trên thuyền của anh Nguyễn Văn Tú bơi ngược về cánh cây dừa, phía giáp tỉnh Hà Nam để buông lưới. Cặp đôi với anh là thuyền của bà Trần Thị Lụa. Bên bờ lở, bên bãi bồi, hai chiếc thuyền cứ sóng đôi giăng thành một thế trận gọng kìm lùa cá.

Hôm đó, gió mùa, tê tái rét khiến cá mòi ăn lửng, dù mắc lưới cũng không làm nhấp nháy phao, còn buổi ấm trời cả đàn ăn nổi nô nhau khiến mặt nước xao động phát ra những tiếng oạc oạc.

Đối với vạn chài Lam Sơn, bà Lụa là một hình ảnh quen thuộc gắn bó đã hơn nửa thế kỷ. 67 tuổi, theo bố mẹ đi đánh cá từ năm lên bảy đến giờ đã lên chức cụ được 5 năm bà vẫn đi thả lưới.

Sông nước là nhà, là kế sinh nhai nhưng cũng nhiều lần suýt là tử huyệt, nhất là bận bà bị con cá sủ vàng khổng lồ lôi đi: “Lúc ấy đang lôi dàn lưỡi câu, tự nhiên có một lực gì đó rất mạnh giật, cái lưỡi bập sâu vào tay lôi tuột tôi xuống sông. Quăng cả nón, vứt cả khăn, cởi bớt quần áo dài cho đỡ ngấm nước, tôi một tay bơi theo con cá, một tay giữ chặt lấy dàn lưỡi mà gỡ.

Gỡ xong cái lưỡi mắc ở cổ tay, con cá đột ngột kéo mạnh, một chiếc lưỡi khác lại bập vào bắp chân tôi, máu chảy ròng ròng. Vật lộn mãi trên sông, cuối cùng tôi cũng lôi được lên thuyền con cá sủ vàng nặng tới 32 kg...".

Bà có sáu người con bỏ một còn năm trong đó có đứa đẻ rơi trên thuyền, tự tay mình rót phích nước sôi dúng cái dao cùn vào tiệt trùng cắt rốn. Chân chèo, tay ra lưới, con ngậm đầu vú nằm gọn trong lòng mẹ mà ngủ.

Cơm bữa hai lưng, ngày hai cữ rượu, vui bà uống đôi chén, buồn chỉ uống một. Sáu mươi năm chèo thuyền, đầu gối thoái hóa gần hết, đi trên bờ cứ thập thà thập thõm vì đau mà lạ cái, xuống nước, đôi chân bà dẻo hoạt tựa vây vi loài cá. 

Cá mòi đầy giỏ

Cá mòi đầy giỏ

Thủa chồng còn sống, họ là đôi sam, lúc ông thác đi, bà một mình một thuyền lủi thủi bờ sông, bãi sú từ nửa đêm đến tận sáng, chiều. Già nửa thế kỷ theo nghiệp sông nước, nhà cửa không có, lưng vốn vỏn vẹn chừng chục triệu đồng, tới giờ đã lên chức cụ bà vẫn không ngơi chân chèo, tay rải lưới.

Bà cười nhăn nheo cả những vết hằn năm tháng: “Chừng nào còn sức khỏe là tôi còn làm chứ hễ rời dòng sông một vài ngày là tự dưng sinh ốm…”

“Cá mòi càng vào sâu đất liền càng thấm vị phù sa thịt thơm và ngọt còn cá đánh ở ngoài cửa biển thoảng có mùi khai khai. Cá cũng giống người, ăn càng mặn đái càng khai”. Anh Tú hóm hỉnh giải thích…

Gió sông lồng lộng cộng thêm lất phất mưa phùn, lạnh như cắt tai. Cái ống điếu trên mồm anh cứ lập lòe như cục than lúc tàn lúc rực theo từng nhịp rít. Chân chèo, tay anh gỡ lưới, quẳng cá xuống khoang. Những con mòi dài độ 10-15 cm, vảy li ti, lóng lánh như bạc, mắt trong veo, xoe tròn, giãy thay lảy dưới lòng thuyền một hồi rồi hết ngáp.

Cá mòi là giống cá yếu ớt nhất hạng. Vừa vớt lên đã chết, thậm chí có con còn chết ngay khi mắc lưới. Đã bao bận dân chài dùng đủ mọi cách như sục khí, như đục cả một khoang thuyền, thu nước sông vào để giữ cho cá sống đều thất bại…

Đang ngồi trong lòng thuyền, thỉnh thoảng anh Tú lại nhấp nhổm đứng dậy giơ chiếc mũ đội đầu vẫy vẫy làm hiệu cho những chiếc tàu hàng, tàu cát trọng tải cả trăm, cả ngàn tấn tránh khỏi vùng bủa lưới. Giờ tàu thuyền tấp nập, dòng chảy khác xưa, con người cũng khác chỉ có vạn chài vẫn thế.

Năm nào vạn Lam Sơn cũng bắt được vài vụ người nơi khác đến thả thuốc đầu độc dòng sông Cả. Người ta nhẫn tâm dùng loại thuốc BVTV cực độc Bazan trộn với cát rắc xuống đáy sông, cá say thuốc nổi lập lờ giữa dòng, tôm say thuốc nổi vạ bờ hàng đám, lúc đó chỉ việc vớt.

Cũng trong những đêm đánh mòi như thế ngư dân còn vớt được cả… đứa con nuôi có tên là Nguyễn Thị Liên. Liên ngồi chơi trên cầu cùng người yêu, cả đôi chẳng may ngã xuống sông, chàng trai chết còn cô gái chấp chới giữa dòng được ông Nguyễn Văn Bản cứu rồi trở thành con nuôi của vạn.

Cá mòi thường trở về sông Cái mạn bờ bãi Hưng Yên vào đúng dịp hội Chử Đồng Tử - Tiên Dung. Người ta bảo, con cá thiêng biết hiến mình dâng tiến cho ông tổ ngư nghiệp là Chử Đồng Tử nên dân trong vùng mỗi vụ cá đều đem những con to nhất, béo nhất dâng cho ngài sau đó mới thừa lộc đem bán hoặc ăn.

Có những đoàn nhà khoa học về vạn Lam Sơn trả giá mỗi con cá mòi còn giãy đành đạch cả trăm ngàn đồng chỉ để bóp lấy trứng, nghiên cứu khả năng sinh sản nhân tạo nhưng mấy mùa mòi đã qua mà kết quả công trình cũng chỉ như tìm cái tăm mòi nơi đáy nước.

 

NNVN
Đăng ngày 27/02/2013
Dương Đình Tường
Đánh bắt

Đồng Nai kiên quyết dẹp ngư cụ cấm và đánh bắt tự diệt

Trong thời gian qua, Đồng Nai đã nỗ lực thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ nhằm dẹp bỏ ngư cụ cấm và các hình thức đánh bắt kiểu “tự diệt”.

Người dân
• 09:34 01/11/2024

“Lộc trời” sau bão Trà Mi: Người dân Đà Nẵng đón nhận món quà từ biển

Bão Trà Mi qua đi đã để lại những “món quà” bất ngờ cho người dân Đà Nẵng, khi dọc bờ biển đường Nguyễn Tất Thành được phủ kín bởi vẹm xanh, sò huyết, chíp chíp, và nhiều loại hải sản khác.

Vẹm xanh
• 10:33 31/10/2024

Người dân thất thoát trước quy định mới về đánh bắt cá ngừ

Nhiều ngư dân Việt Nam đang gặp khó khăn trước các quy định mới về kích thước tối thiểu khi khai thác cá ngừ vằn. Cụ thể, theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP, cá ngừ vằn chỉ được phép khai thác nếu đạt chiều dài từ 50cm trở lên. Quy định này nhằm bảo vệ nguồn lợi hải sản, nhưng lại gây thiệt hại lớn cho ngư dân và doanh nghiệp xuất khẩu.

Cá ngừ
• 14:13 22/10/2024

Ngăn chặn nhập lậu, buôn bán, vận chuyển trái phép tôm hùm giống

Thời gian qua, sản lượng nuôi tôm hùm ở Việt Nam được duy trì ổn định đạt trên 3.200 tấn/ năm với hơn 180.000 lồng nuôi. Hai đối tượng nuôi chính là nuôi tôm hùm xanh (Panulirus hormarus) và tôm hùm bông (Panulirus ornatus).

Tôm hùm giống
• 14:49 26/09/2024

Khám phá sự thật thú vị về cá mắt thùng

Cá mắt thùng, hay còn gọi là Barreleye Fish, là một trong những loài cá kỳ lạ nhất và độc đáo nhất trong thế giới động vật biển sâu. Hãy cùng khám phá những sự thật thú vị về cá mắt thùng qua bài viết dưới đây.

Cá mắt thùng
• 05:30 15/11/2024

7 sự thật thú vị và xu hướng xuất khẩu tôm hiện nay

Tôm đã trở thành mặt hàng xuất khẩu quan trọng khi liên tục ghi nhận mức giá trị tăng cao qua từng năm, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế một quốc gia. Đây chắc chắn là tín hiệu tích cực cho các nhà sản xuất tôm, tuy nhiên người nuôi cũng phải nhận thức được xu hướng hiện tại trong xuất khẩu tôm trước khi thâm nhập vào thị trường toàn cầu.

Tôm xuất khẩu
• 05:30 15/11/2024

Tầm quan trọng của việc chọn lọc gen cho tôm giống

Chọn lọc gen cho tôm giống là một quá trình quan trọng giúp cải thiện năng suất và hiệu quả trong nuôi trồng thủy sản. Việc sử dụng tôm giống có gen tốt, đã được chọn lọc, giúp nâng cao sức khỏe và khả năng kháng bệnh cho tôm, từ đó giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả sản xuất.

Tôm giống
• 05:30 15/11/2024

Tổng hợp các phương pháp kiểm soát nguồn gốc chất thải

Kiểm soát nguồn gốc chất thải thủy sản đặc biệt là nuôi tôm là một khâu quan trọng trong quản lý chất thải, nhằm xác định nguồn phát sinh, loại chất thải, lượng chất thải và các thông tin liên quan khác. Các phương pháp này giúp chúng ta có những biện pháp xử lý và giảm thiểu chất thải hiệu quả hơn.

Nguồn gốc chất thải
• 05:30 15/11/2024

Tiêu chuẩn chất lượng thức ăn trong nuôi tôm: Yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả và sức khỏe

Thức ăn không chỉ là nguồn cung cấp năng lượng mà còn là nền tảng để tôm tăng trưởng, phát triển hệ miễn dịch, và đạt đến kích cỡ thương phẩm. Để đạt được mục tiêu này, người nuôi cần nắm rõ các tiêu chuẩn chất lượng thức ăn và cách kiểm soát chúng trong suốt quá trình nuôi.

Tôm thẻ
• 05:30 15/11/2024
Some text some message..