Ngày 11/8, tại Hội nghị toàn quốc giữa Thủ tướng Chính phủ với các doanh nghiệp, đại diện cho gần 300 doanh nghiệp thủy sản, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã báo cáo thực trạng và gửi đến Thủ tướng Chính phủ nhiều đề xuất, kiến nghị để ngành này giữ được nguồn cung an toàn và bền vững.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, trong 2 năm qua, thủy sản Việt Nam duy trì được năng lực cạnh tranh, nằm trong top 3 sau Trung Quốc và Na Uy về xuất khẩu thủy sản trên thế giới.
Trong 7 tháng đầu năm nay, ngành thủy sản Việt Nam đã ghi nhận mức hồi phục nhanh kỷ lục lần đầu tiên trong 20 năm qua là xuất khẩu được 6,7 tỷ USD, tăng 35% so với cùng kỳ. Trong đó, có những mặt hàng đặc biệt như cá tra – mặt hàng chủ lực của Việt Nam đang chi phối 95% nguồn cá thịt trắng toàn cầu, tăng 80% trong 7 tháng vừa qua. Con số này khích lệ rất nhiều đối với ngành hàng.
Năm nay, dự báo lần đầu tiên ngành thuỷ sản Việt Nam sẽ vượt mốc xuất khẩu trên 10 tỷ USD và sẽ tăng khoảng 12-15% so với năm 2021. Trong đó, sản phẩm nuôi trồng thủy sản là cá tra và tôm sẽ chiếm khoảng 65%, các sản phẩm khai thác biển khoảng 35%.
Có một con số khẳng định được nội lực của ngành để đồng hành với Chính phủ trong thời gian qua, đặc biệt là giai đoạn chống dịch căng thẳng vừa qua khi đứt gãy chuỗi cung ứng quốc tế. Đó là, nếu như trong cơ cấu về xuất khẩu của Việt Nam hiện nay thì doanh nghiệp FDI liên quan có tỉ lệ kim ngạch xuất khẩu chiếm trung bình khoảng 70-84%, các doanh nghiệp trong nước tham gia vào khoảng 26-30%. Nhưng đối với ngành thủy sản, hiện nay con số này lại ngược lại, các doanh nghiệp Việt Nam đang chiếm 95%, chỉ 5% có sự tham gia của doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực thủy sản, lĩnh vực liên quan đến nông dân và ngư dân Việt Nam.
Bối cảnh hiện nay và 7 tháng đầu năm, các doanh nghiệp thủy sản đang chịu tác động, hệ lụy của dịch, các chuỗi cung ứng quốc tế đứt gãy trong giai đoạn trước đến nay chưa khôi phục hoàn toàn. Đặc biệt, lạm phát tăng cao làm giảm sức mua tại các thị trường đang tiêu dùng thủy sản của Việt Nam. Bên cạnh đó, giá hàng hóa đối với lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là tăng giá thức ăn chăn nuôi thủy sản tăng cao, ảnh hưởng đến giá thành, nhưng kết quả kinh doanh 7 tháng đầu năm vẫn đạt 6,7 tỷ USD.
Theo ông Nam, cần coi trọng sự ổn định về kinh tế vĩ mô, bởi các chỉ đạo điều hành của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ thời gian qua cũng như trong thời điểm chống dịch gay go nhất đã thể hiện sự thống nhất, giúp doanh nghiệp thấy được tác động của sự ổn định kinh tế vĩ mô và được hỗ trợ phục hồi sản xuất kinh doanh.
Theo đó, chuỗi khai thác biển của ngư dân, sau đó chế biến xuất khẩu đã phục hồi nhanh chóng, nắm bắt được cơ hội của thị trường. Dư địa của thị trường đối với thủy sản còn nhiều, cơ hội của doanh nghiệp còn không ít, nhưng để giành được điều đó trong bối cảnh phải phát triển bền vững và phải cạnh tranh với không ít quốc gia vẫn có một số thách thức đang tác động tiêu cực đến phát triển bền vững của ngành hàng.
Trước hết, đó là vấn đề chi phí sản xuất tăng cao đáng lo ngại khiến cho giá thành sản phẩm tăng và nguy cơ sẽ giảm khả năng cạnh tranh.
Thứ nhất, giá thức ăn chăn nuôi, trung bình hiện nay, đặc biệt sau dịch, đã tăng khoảng 20%. Giá thành thức ăn chăn nuôi đối với sản phẩm cá tra, tôm đang chiếm 65-70%, nên tác động chi phối rất lớn đến 2 mặt hàng xuất khẩu chủ lực.
Thứ hai, chi phí vận tải biển và nhân công tăng trong 2 năm qua với các lý do liên quan đến dịch, liên quan đến ách tắc và bây giờ liên quan đến giá nhiên liệu tăng, nên hiện nay vẫn đang giữ ở mức cao. Giá vận chuyển hàng hóa đến bờ Tây nước Mỹ hiện nay đang ở mức 400 triệu đồng cho một container, đến châu Âu cũng tăng đến 4 lần từ 10.000 - 12.000 USD. Điều này chi phối rất nhiều, đặc biệt với ngành đông lạnh xuất khẩu. Các chi phí đầu vào khác như bao bì, hóa chất, vận chuyển, hội nhập… đều tăng.
Từ thực tế trên, VASEP kiến nghị Thủ tướng, các bộ ngành quan tâm có biện pháp hỗ trợ, chỉ đạo tháo gỡ giảm chi phí cho cộng đồng doanh nghiệp, trong đó có thủy sản, đặc biệt giá thức ăn chăn nuôi
Cùng với đó, vốn tín dụng đang siết lại từ đầu tháng 8/2022, trong khi lạm phát tăng cao khiến người dân các nước giảm tiêu dùng, nhiều nhà nhập khẩu cho biết không nhận đơn hàng từ nay đến tháng 10. Nghĩa là doanh nghiệp sẽ tăng lượng hàng tồn kho, sẽ không có tiền để trả ngay cho ngân hàng, nên không được ngân hàng cho vay khoản vay mới, dẫn đến không thu mua được cá, tôm của nông dân. Các doanh nghiệp kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cũng như Thống đốc Ngân hàng Nhà nước có chỉ đạo hỗ trợ doanh nghiệp về vay vốn.
Thứ ba, thách thức trong chi phí tuân thủ xử lý môi trường, một trong ba trụ cột để phát triển bền vững cũng đang ảnh hưởng đến các doanh nghiệp. Hiện ngành thủy sản có hai khâu quan trọng nhất là chăn nuôi và chế biến đều bị ách tắc bởi các vi phạm về môi trường. Xu hướng phát triển bền vững, bị vướng quy chuẩn môi trường liên quan đến nước thải đầu ra không nằm trong quy chuẩn chăn nuôi mà nằm trong quy chuẩn khác, rất nhiều chỉ tiêu không phù hợp với nuôi tôm, cá, như quy chuẩn xử lý phốt pho hữu cơ trong chế biến thủy sản đông lạnh...
Với vướng mắc nêu trên, doanh nghiệp thủy sản kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét có quy chuẩn riêng để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp ngành thủy sản đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu.
