Sông Mê Kông kêu cứu 3:Tác hại kép từ đập thủy điện

Bên cạnh những tác động trực tiếp đến dòng chảy, lượng phù sa và sự phát triển của các loài thủy sinh, các đập thủy điện còn gây hại khi sản sinh lượng lớn khí nhà kính làm biến đổi khí hậu.

Đập Tiểu Loan của Trung Quốc ở thượng nguồn sông Mê Kông Nguồn: Internet

Khi xây đập thủy điện, nhiều nhà đầu tư thường biện minh rằng đây là nguồn năng lượng sạch và xanh so với nhiệt điện, và khi vùng đồng bằng ở hạ nguồn bị tác động thì họ giải thích là do biến đổi khí hậu. Thế nhưng điều này không còn hợp lý nữa vì các nhà khoa học vừa chứng minh rằng thủy điện cũng là tác nhân quan trọng làm biến đổi khí hậu. Phát hiện này cho thấy đồng bằng sông Cửu Long đang chịu tác hại kép từ các đập thủy điện ở thượng nguồn.

Khu vực “lý tưởng”

Theo chuyên trang khoa học môi trường Mongabay, không chỉ khu vực sông Mê Kông mà nhiều nơi trên thế giới đang ồ ạt xây đập thủy điện với tổng số khoảng 3.700 dự án, trong đó có 847 dự án có công suất lên đến hơn 100 MW. Trước sự bùng nổ này, một nhóm nhà khoa học thuộc nhiều quốc gia đã nghiên cứu tác động của các hồ thủy điện đối với việc phát thải khí nhà kính.

Họ phát hiện ra rằng các hồ nước này đóng góp 1,3% tổng lượng khí nhà kính do con người tạo ra. Đây là một tỷ lệ đáng kể và tương đương với tổng lượng khí nhà kính tạo ra từ trồng lúa hoặc đốt năng lượng sinh khối trên toàn cầu. Điều này hoàn toàn trái với chương trình khí hậu của LHQ vốn cho rằng các hồ này không tạo ra khí nhà kính.

Theo nghiên cứu “Phát thải khí nhà kính từ các hồ nước” do nhóm các nhà khoa học trên đưa ra, yếu tố địa lý ảnh hưởng rất nhiều đến việc tạo khí nhà kính từ các đập thủy điện, và vùng nhiệt đới như lưu vực sông Mê Kông là khu vực có đủ các điều kiện lý tưởng. Vì sông Mê Kông giàu chất dinh dưỡng và hữu cơ duy trì sự sống cho vi sinh vật và rong tảo nên khí methane, một trong những khí nhà kính có hại nhất, được sinh ra nhiều hơn. Nhiệt độ ấm cũng khiến vi sinh vật và tảo hoạt động nhiều hơn.

Theo chuyên gia Tonya DelSontro tại Đại học Quebec (Canada), đồng tác giả của nghiên cứu, đây là một chu kỳ vòng tròn với sự phát triển của tảo và vi sinh vật tạo khí nhà kính làm gia tăng nhiệt độ toàn cầu, và sự gia tăng nhiệt độ này lại kích thích tảo và vi sinh vật phát triển. “Sự gia tăng dân số, hoạt động nông nghiệp và sử dụng đất có thể gia tăng chất dinh dưỡng vào nguồn nước và tạo ra nhiều khí methane hơn”, bà phân tích.
Nghiên cứu cũng cho thấy còn nhiều yếu tố sản sinh khí nhà kính thường bị bỏ qua khi xây đập thủy điện, chẳng hạn như vùng đất ven sông nơi mực nước trồi sụt cuốn theo các chất dinh dưỡng, hiện tượng phát tán khí nhanh hơn do các tua bin xoay và quá trình phân hủy của cây cối bị ngập nước.

Khí nhà kính bị bỏ lơ

Nhóm nghiên cứu đã theo dõi sự phát thải khí carbon dioxide, methane và nitrous oxide ở 267 hồ thủy điện khắp thế giới với tổng diện tích mặt nước hơn 77.000 km2, tương đương một phần tư diện tích mặt nước tất cả các hồ trên thế giới. Methane và nitrous oxide là khí nhà kính có tác động đến biến đổi khí hậu lớn hơn hàng chục đến hàng trăm lần so với carbon dioxide. Họ phát hiện ra rằng trong 20 năm tới, khí methane là tác nhân chính trong số các loại khí nhà kính do hồ thủy điện phát thải ra gây biến đổi khí hậu.

Trước phát hiện trên, nhiều chuyên gia đã kêu gọi các tổ chức quốc tế nên xem phát thải khí nhà kính là yếu tố cần cân nhắc khi xây đập thủy điện. Chuyên gia Philip Fernside thuộc Viện Nghiên cứu quốc gia Amazon (Brazil) cho rằng vai trò của các đập thủy điện trong phát thải khí nhà kính đã bị “bỏ lơ một cách có hệ thống”.

Bà Kate Horner, Giám đốc điều hành Tổ chức International Rivers, cho biết tổ chức này luôn kêu gọi các quốc gia liệt kê thêm yếu tố hồ thủy điện khi thống kê lượng khí nhà kính. “Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC, thuộc LHQ) không nên tiếp tục thông qua việc xây đập thủy điện nếu thiếu yếu tố này”, bà kêu gọi. Bà Horner cũng cho rằng các dự án đập thủy điện ở Đông Nam Á đã khiến rừng nguyên sinh bị tàn phá. “Thủy điện cũng phải chịu trách nhiệm về tình trạng phá rừng vốn cũng gây biến đổi khí hậu”, bà nói.

Theo bà Horner, ngoài việc phát thải khí nhà kính, thủy điện cũng tạo nên vô số tác động xã hội và môi trường tại khu vực sông Mê Kông như môi trường sống không phục hồi, các loài thủy sản không thể di cư và chu kỳ dòng nước và trầm tích bị thay đổi. “Đến lúc năng lượng gió và năng lượng mặt trời trở nên rẻ và phổ biến thì thiệt hại do lượng khí nhà kính thủy điện phát thải đã không còn hồi phục được”, bà cảnh báo.

Thái Lan hút nước sông Mê Kông

Tờ The Nation ngày 14.3 đưa tin Cục Tưới tiêu Hoàng gia Thái Lan đang xây dựng một đường ống dẫn dài 5 km từ sông Mê Kông đoạn chảy qua tỉnh Nong Khai, nhằm bơm nước đối phó với hạn hán. Dự án trị giá 33 triệu baht (21,25 tỉ đồng) khởi công từ tháng 10.2016 và dự kiến hoàn thành vào tháng 9 năm nay với mục tiêu giải quyết hạn hán dài hạn.

Trước đó vào tháng 1.2016, Thái Lan đã vận hành ba trạm bơm công suất lớn hút nước từ sông Mê Kông mà không hề tham vấn các nước có liên quan. Ông Senglong Youk, Giám đốc Chương trình hành động liên minh ngư nghiệp Campuchia (FACT), cho rằng dự án sẽ ảnh hưởng đến hàng triệu người dân sống dọc sông Mê Kông. Còn Giáo sư Philip Hirsch tại Đại học Sydney (Úc) cảnh báo việc bơm nước quy mô lớn từ sông Mê Kông sẽ là mối đe dọa nguy hiểm cho an ninh nguồn nước vào mùa khô của Campuchia và Việt Nam.

Thanh Niên
Đăng ngày 17/03/2017
Khánh An
Môi trường

Tình hình xâm nhập mặn cấp thiết ở khu vực miền Tây

Tình hình xâm nhập mặn ở miền Tây đang trở thành một vấn đề cấp thiết, đặc biệt là trong ngành thủy sản. Đợt xâm nhập mặn kéo dài đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến sản xuất nuôi trồng thủy sản, đe dọa không chỉ nguồn cung lương thực mà còn đe dọa đến sinh kế của hàng triệu người dân nơi đây.

Xâm nhập mặn
• 09:46 27/03/2024

Cơ chế hoạt động của phương pháp xử lý nước thải bằng men vi sinh

Để cải thiện nguồn nước thải trong nuôi trồng thủy sản, ngày nay người nuôi sử dụng phổ biến các chế phẩm sinh học để phòng bệnh cho vật nuôi và cải thiện môi trường. Ngoài ra, phương pháp này còn góp phần đưa nghề nuôi thủy sản phát triển bền vững.

Ao nuôi
• 10:14 08/03/2024

Tác động tiêu cực từ việc đánh bắt cá bằng Xyanua

Đánh bắt cá bằng hóa chất, cụ thể ở đây là Xyanua là là phương pháp đánh bắt cá  thông qua việc rải các hóa chất xuống khu vực có cá và được cho là làm cá “hôn mê” để thuận tiện cho việc đánh bắt.  Đây là một việc rất nguy hiểm, vừa hủy hoại môi trường, vừa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người sử dụng bởi Xyanua là chất cực độc, dễ dàng gây chết dù chỉ một lượng nhỏ.

Đánh bắt cá
• 11:18 06/03/2024

Thả con giống bồi hoàn đa dạng sinh học

Sáng ngày 6.3, Công ty CP cảng Quy Nhơn - chủ đầu tư dự án Đầu tư nâng cấp bến số 1- cảng Quy Nhơn đã thả 469.600 con giống thủy sản (cá chẽm, cua, tôm sú) để bồi hoàn đa dạng sinh học tại Ngã 3 sông Trường Úc (gần đập tràn Quy Nhơn 3, tổ 28, KV 4, phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn) và khu nước trước bến số 1 cảng Quy Nhơn với tổng kinh phí gần 74 triệu đồng.

Thả giống bồi hoàn sinh học
• 10:32 06/03/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 21:56 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 21:56 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 21:56 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 21:56 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 21:56 29/03/2024