Căng thẳng “cuộc chiến” tôm

Ước tổng kim ngạch xuất khẩu tôm 9 tháng đầu năm 2013 đạt trên 2 tỷ USD, trong đó tôm chân trắng 952 triệu USD, tăng 80%, tôm sú 928 triệu USD, tăng 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Khó cho doanh nghiệp xuất khẩu

Ngoài yếu tố dịch bệnh làm tôm chết hàng loạt ảnh hưởng đến sản lượng tôm trong nước, rồi đến sự cạnh tranh thu mua nguyên liệu từ các thương lái nước ngoài, làm cho tình hình thiếu hụt nguồn tôm ngày càng thêm căng thẳng, góp phần đẩy giá tôm nguyên liệu tăng lên gần gấp đôi đang gây khó cho doanh nghiệp, thì gần đây việc người nuôi tôm “neo” hàng chờ giá đã tạo sức ép khá lớn cho các doanh nghiệp, và ảnh hưởng không nhỏ đến cả ngành chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam!

Tỉnh Trà Vinh hiện có khoảng 27.000 lượt hộ thả nuôi hơn 2 tỷ con tôm sú giống và khoảng 856 triệu con tôm thẻ chân trắng trên diện tích 26.000 ha. Trong đó, có khoảng 800 triệu con tôm giống bị thiệt hại, chiếm khoảng 28% lượng giống thả nuôi, riêng số còn lại hiện đang phát triển tốt hứa hẹn một vụ mùa bội thu.

Từ trung tuần tháng 9, các huyện ven biển Trà Vinh gồm: Duyên Hải, Cầu Ngang, Trà Cú và Châu Thành bước vào thu hoạch rộ vụ tôm nuôi năm 2013, trong khi giá tôm đang ở mức cao đã làm nức lòng nông dân.

Song, nơi đây lại đang xảy ra “cuộc chiến” tranh mua tôm nguyên liệu giữa các cơ sở thu mua, chế biến tôm xuất khẩu trong tỉnh với các thương lái ngoài tỉnh. “Cuộc chiến” này đã đẩy giá tôm nguyên liệu liên tục tăng. Dù giá tôm nguyên liệu tăng, người nuôi được hưởng lợi nhưng các cơ sở chế biến tôm xuất khẩu ở Trà Vinh hiện đang lâm vào tình trạng “đói” nguyên liệu.

Công ty Cổ phần Thủy sản Cửu Long chế biến, xuất khẩu thuỷ sản tỉnh Trà Vinh cho biết, việc tranh mua tôm nguyên liệu không chỉ xảy ra trong thời gian gần đây mà đã có từ đầu năm kéo đến nay, khiến việc thu mua tôm nguyên liệu của Công ty gặp nhiều khó khăn.

Mặc dù giá tôm được Công ty mua rất cao, tăng gấp rưỡi so với năm 2012 nhưng vẫn không mua được tôm... Do khó khăn trong thu mua tôm nguyên liệu nên trong 8 tháng đầu năm 2013, Công ty chỉ đạt trên 53% kế hoạch xuất khẩu.

Liên kết nông dân - doanh nghiệp lỏng lẻo

Đến hết tháng 9/2013, diện tích thả tôm nuôi của Cà Mau đạt gần 267.000 ha, sản lượng thu hoạch trên 100.000 tấn, chiếm chưa tới 78% kế hoạch của năm. Nếu năm 2012, giá tôm sú chỉ tăng đến mức 170.000 đồng/kg tùy loại thì hiện nay đã lên gần 240.000 đồng/kg. So với cách đây 2 tháng, mức giá này đã tăng trên 40.000 đồng. Khi thấy giá tôm tăng liên tục, thay vì tranh thủ bán tôm thì không ít bà con nông dân lại mạo hiểm “neo” tôm để chờ giá.

Hệ lụy của hành động “neo” tôm của người nông dân đã đẩy các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thủy sản lâm vào tình trạng bế tắc, vì thiếu nguyên liệu cho các hợp đồng đã ký sắp đến thời hạn giao hàng. Nhiều doanh nghiệp bắt buộc chấp nhận thua lỗ, mua tôm nguyên liệu ở các tỉnh.

Theo Công ty Cổ phần Tập đoàn thủy sản Minh Phú, việc nông dân neo hàng không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho chính người nuôi tôm một khi dịch bệnh xảy ra, đặc biệt là giá cả quay đầu xuống thấp.

“Nông dân cứ nghĩ giá tôm tăng sẽ tiếp tục tăng và họ neo tôm lại. Điều này rất nguy hiểm, vì hiện nay hầu hết các doanh nghiệp sắp hoàn thành đơn hàng xuất khẩu trước ngày 15/10/2013. Sau thời gian hết đơn hàng, doanh nghiệp không mua thì giá sẽ giảm xuống”, ông Lê Văn Quang, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết.

Hiện Cà Mau có 31/32 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản chỉ hoạt động 30-40% công suất. Điều nghịch lý này xảy ra ở một tỉnh có diện tích và sản lượng nuôi tôm lớn nhất. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cà Mau khuyến cáo, bà con không nên có tâm lý găm hàng chờ tăng giá, như vậy sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động xuất khẩu.

Một khi doanh nghiệp xuất khẩu tôm gặp khó thì nông dân là người chịu thua thiệt còn nhiều hơn cả doanh nghiệp. Điều này cho thấy mối liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân quá lỏng lẻo, chưa có tiếng nói chung.