Trí tuệ nhân tạo: Đòn bẩy cách mạng hóa ngành nuôi trồng thủy sản

Nhu cầu chuyển đổi: Từ áp lực đến cơ hội

Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), nhu cầu tiêu thụ thủy sản toàn cầu dự kiến sẽ đạt hơn 200 triệu tấn vào năm 2030. Trong khi đó, sản lượng khai thác tự nhiên đang chững lại do cạn kiệt nguồn lợi biển, khiến nuôi trồng trở thành trụ cột chính cung ứng thủy sản.

Tuy nhiên, ngành nuôi trồng thủy sản đang đối mặt với hàng loạt thách thức: môi trường nuôi biến động, dịch bệnh phức tạp, chi phí thức ăn tăng cao, và thiếu hụt lao động kỹ thuật. Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đang được xem là một trong những giải pháp công nghệ đột phá, giúp nâng cao năng suất, tối ưu chi phí và kiểm soát rủi ro hiệu quả hơn.

Ứng dụng AI: Tối ưu hóa từ ao nuôi đến chuỗi giá trị

Giám sát môi trường theo thời gian thực

Các hệ thống AI kết hợp cảm biến IoT hiện đã được triển khai tại nhiều trang trại nuôi tôm và cá quy mô vừa và lớn. Các thiết bị này có khả năng theo dõi liên tục các chỉ số môi trường quan trọng như nhiệt độ nước, pH, oxy hòa tan, độ mặn, nồng độ amoniac...

Khi phát hiện bất thường, hệ thống sẽ gửi cảnh báo tức thì tới điện thoại người quản lý, giúp giảm thiểu nguy cơ sốc môi trường – nguyên nhân chính gây hao hụt trong nuôi trồng thủy sản.

Nhận diện và theo dõi vật nuôi bằng thị giác máy tính

AI kết hợp với camera dưới nước có thể phân tích hình ảnh để:

- Đếm số lượng cá, tôm trong ao.

- Phân tích hành vi ăn, vận động, tăng trưởng.

- Phát hiện dấu hiệu bệnh lý qua chuyển động bất thường.

Những dữ liệu này được AI xử lý, từ đó đưa ra khuyến nghị điều chỉnh mật độ nuôi, thời điểm thu hoạch hoặc xử lý môi trường.

Kiểm soát chất lượng nước, môi trường nuôi tốt hơn với AI. Ảnh minh họa

Tự động hóa quy trình cho ăn

Thức ăn thường chiếm từ 60–70% tổng chi phí trong nuôi trồng thủy sản. Với sự hỗ trợ của AI, hệ thống cho ăn tự động có thể điều chỉnh lượng thức ăn theo thời điểm, dựa trên dữ liệu về tốc độ tăng trưởng, hành vi ăn và điều kiện môi trường.

Nhiều mô hình tại Đồng bằng sông Cửu Long ghi nhận tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR) giảm từ 1,6 xuống còn 1,3 – tương đương tiết kiệm hàng trăm triệu đồng mỗi vụ nuôi.

Dữ liệu lớn và ra quyết định thông minh

Một lợi thế quan trọng khác của AI là khả năng phân tích dữ liệu lớn (big data) và hỗ trợ ra quyết định thông minh. Từ việc ghi nhật ký nuôi tự động, theo dõi sức khỏe vật nuôi đến quản lý tồn kho, lập kế hoạch thu hoạch – tất cả đều có thể tích hợp trong một hệ thống quản trị trang trại.

Bên cạnh đó, AI cũng hỗ trợ mô hình hóa dịch bệnh, đánh giá rủi ro theo mùa vụ và đưa ra cảnh báo sớm. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh dịch bệnh tôm, cá đang ngày càng khó kiểm soát và gây thiệt hại lớn cho người nuôi.

Ứng dụng AI trong nuôi trồng thủy sản – Cách mạng công nghệ. Ảnh minh họa

Rào cản và giải pháp

Thách thức hiện hữu

Dù tiềm năng lớn, việc ứng dụng AI vào nuôi trồng thủy sản vẫn đối mặt một số rào cản:

- Chi phí đầu tư ban đầu cao.

- Thiếu hạ tầng công nghệ tại vùng nông thôn.

- Nhiều hộ nuôi còn hạn chế tiếp cận và kỹ năng sử dụng công nghệ.

Giải pháp thúc đẩy

Các chuyên gia cho rằng cần sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu để:

- Hỗ trợ vốn và đào tạo kỹ năng sử dụng AI cho nông dân.

- Phát triển các mô hình AI dạng dịch vụ (AI-as-a-Service), dễ tiếp cận hơn.

- Xây dựng hệ sinh thái dữ liệu mở phục vụ nghiên cứu và ứng dụng thực tế.

Tầm nhìn tương lai: Nông nghiệp thủy sản số hóa

Việc ứng dụng AI không chỉ đơn thuần là giải pháp công nghệ, mà là bước chuyển mình chiến lược trong hành trình chuyển đổi số ngành nông nghiệp. Một hệ thống nuôi trồng thủy sản tự động, được vận hành và giám sát từ xa qua thiết bị di động, đang dần trở thành hiện thực.

Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới xuất khẩu thủy sản đạt 12 tỷ USD vào năm 2030, việc tích hợp công nghệ AI sẽ là đòn bẩy then chốt giúp ngành nuôi trồng phát triển bền vững, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu và hội nhập thị trường toàn cầu.