Bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập biểu mô (IHHNV) trên tôm hùm nước ngọt

Giới thiệu

Bệnh IHHNV được xem là một trong những bệnh virus nguy hiểm, gây thiệt hại đáng kể trên họ tôm he (penaeid). Bệnh IHHNV được phát hiện lần đầu tiên trên tôm Litopenaeus stylirostris vào năm 1981 bởi giáo sư Lightner. Tuy nhiên, bệnh IHHNV được báo cáo gần đây trên tôm sú và tôm thẻ chân trắng chỉ làm giảm tăng trưởng của tôm và gây chết tôm với tỷ lệ thấp.

IHHNV lây nhiễm trên nhiều loài giáp xác khác nhau. IHHNV lây nhiễm trên họ tôm he, cua và thậm chí trên các loài tôm nước ngọt như tôm càng xanh. Tôm hùm nước ngọt Procambarus clarki là loài tôm phân bố rộng,  tăng trọng nhanh, khả năng thích nghi rất tốt. Tuy nhiên, chúng cũng có thể cảm nhiễm rất nhiều loại virus gây bệnh trên họ tôm he như virus gây bệnh đốm trắng (WSSV). Nghiên cứu này nhằm xác định khả năng nhiễm bệnh IHHNV trên loài tôm đang được nuôi phổ biến này. 

Phương pháp nghiên cứu

- Khảo sát tỷ lệ nhiễm IHHNV trên tôm tự nhiên: 9 mẫu tôm hùm nước ngọt tự nhiên được thu để kiểm tra IHHNV bằng phương pháp PCR.

- Thí nghiệm gây cảm nhiễm IHHNV trên tôm: Tôm hùm nước ngọt có trọng lượng trung bình 15 g được dùng cho nghiên này. Nguồn virus IHHNV được lấy từ tôm thẻ chân trắng nhiễm bệnh. Thí nghiệm được bố trí ngẫu nhiên và chia thành 3 nhóm, ký hiệu là Tank A, Tank B và Tank C. Mỗi nhóm bố trí 20 con tôm. Tôm trong nhóm Tank A và Tank B được xem là nhóm đối chứng. Trong đó, tôm thuộc nhóm Tank B được tiêm dung dịch PBS 0,1 mL/con; trong khi tôm thuộc nhóm Tank C được tiêm dung dịch virus IHHNV 0,1 mL/con. Thí nghiệm được tiến hành trong 15 ngày. Tôm sau thí nghiệm được phân tích PCR và mô bệnh học để xác định khả năng lây nhiễm IHHNV.

Kết quả nghiên cứu

- Tỷ lệ nhiễm tự nhiên IHHNV trên tôm hùm nước ngọt: 9 mẫu tôm tự nhiên được thu ở hồ Weishan, thuộc tỉnh Shandong (Trung Quốc). Kết quả phân tích PCR cho thấy có 3 mẫu nhiễm IHHNV là mẫu 4, 8 và 9 (Hình 1).

Hình 1: Kết quả điện di cho thấy có 3 mẫu nhiễm IHHNV trên tôm tự nhiên. M: marker; P1, P2: đối chứng dương; Giếng 1-9: các mẫu tôm phân tích PCR; N: đối chứng âm

- Kết quả gây cảm nhiễm IHHNV trên tôm thí nghiệm: Kết quả nghiên cứu cho thấy tôm ở nhóm Tank A và Tank B đều cho kết quả âm tính với IHHNV. Trong khi đó, tất cả tôm ở nhóm Tank C đều dương tính với IHHNV (Hình 2). Kết quả phân tích mô bệnh học cũng khẳng định tôm nhiễm IHHNV (Hình 3).

Hình 2: Kết quả điện di cho thấy tất cả 20 mẫu tôm đều nhiễm IHHNV ở nhóm Tank C. M: marker; P: đối chứng dương; Giếng 1-20: các mẫu tôm phân tích PCR; N: đối chứng âm

Hình 3: Kết quả phân tích mô bệnh học phát hiện IHHNV trên mang tôm thí nghiệm ở nhóm Tank C. (a) mang tôm không nhiễm IHHNV, (b) tôm nhiễm IHHNV với nhân tế bào phì đại (mũi tên)

Kết luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy, tôm hùm nước ngọt có thể lây nhiễm tự nhiên IHHNV và cả khi gây cảm nhiễm trong điều kiện thí nghiệm. Người nuôi tôm cần có các biện pháp phòng ngừa sự lây lan mầm bệnh từ tôm hùm nước ngọt sang các loài tôm nuôi khác có giá trị kinh tế cao hơn.