Nhận diện kẻ thù: dấu hiệu không thể bỏ qua
Tác nhân gây bệnh là một loại ký sinh trùng đơn bào có tên khoa học là Ichthyophthirius multifiliis. Chúng có thể xâm nhập vào ao/bể nuôi qua các con đường chính như từ cá mới mang mầm bệnh, nguồn nước không được xử lý hoặc các dụng cụ dùng chung.
Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là sự xuất hiện của các đốm trắng nhỏ li ti (kích thước khoảng 0.5-1mm) trên da, vây và mang cá. Các đốm này chính là các ký sinh trùng đã trưởng thành nằm dưới lớp biểu bì. Cá bị nhiễm bệnh thường có biểu hiện ngứa ngáy, khó chịu, hay cọ mình vào thành bể hoặc các vật thể trong ao. Khi bệnh trở nặng, cá sẽ lờ đờ, kém ăn, túm vây, và tập trung gần mặt nước hoặc nguồn sục khí. Da, vây, mang sẽ có màu nhợt nhạt, giảm khả năng bảo vệ và hô hấp.
Trùng quả dưa là loài ký sinh trùng nguyên sinh có hình dáng giống một quả dưa nhỏ. Ảnh: ST
Phác đồ điều trị: 3 bước vàng để cứu cá
Khi phát hiện cá có dấu hiệu bệnh, cần hành động bình tĩnh và tuân thủ một quy trình xử lý khẩn cấp.
Bước 1: Cách ly và chuẩn bị môi trường
Nếu có thể, nên tách riêng những con cá bị bệnh nặng sang một bể điều trị riêng để dễ dàng theo dõi. Đối với toàn bộ ao/bể chính, cần tiến hành thay 30-50% lượng nước và hút sạch cặn bẩn ở đáy, nơi ký sinh trùng sinh sản.
Bước 2: Tăng nhiệt độ và sục khí
Từ từ nâng nhiệt độ nước lên mức 28-30°C. Việc này sẽ đẩy nhanh vòng đời của ký sinh trùng, buộc chúng phải nhanh chóng rời khỏi cá và chuyển sang giai đoạn bơi tự do, là giai đoạn chúng dễ bị tiêu diệt nhất. Đồng thời, phải tăng cường sục khí tối đa vì nước nóng giữ oxy kém hơn.
Bước 3: Sử dụng muối hoặc thuốc đặc trị
Giải pháp đơn giản và an toàn nhất là sử dụng muối hột với nồng độ từ 3-5 phần nghìn (3-5kg muối/1.000 lít nước). Nếu tình trạng nặng hơn, có thể sử dụng các loại thuốc đặc trị có chứa Formalin và Malachite Green theo liều lượng và thời gian khuyến cáo của nhà sản xuất.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh: xây dựng "hàng rào" bảo vệ
Phòng ngừa luôn là chiến lược hiệu quả và kinh tế nhất. Nguyên tắc vàng đầu tiên và quan trọng nhất là phải cách ly toàn bộ cá mới mua về trong một bể riêng ít nhất 2 tuần. Việc này giúp theo dõi và xử lý mầm bệnh (nếu có) trước khi chúng có cơ hội lây lan vào ao/bể chính.
Bên cạnh đó, việc duy trì một môi trường nước sạch, ổn định, tránh các biến động đột ngột về nhiệt độ và pH cũng là yếu tố then chốt. Nguồn nước cấp vào phải được xử lý cẩn thận, và các dụng cụ (vợt, ống hút...) nên được dùng riêng cho từng ao/bể hoặc phải được khử trùng kỹ lưỡng trước khi sử dụng.
Ao nuôi được vệ sinh cẩn thận sẽ hạn chế các mầm bệnh tấn công. Ảnh: Tép Bạc
Chủ động quản lý: chìa khóa kiểm soát bệnh trùng quả dưa
Bệnh trùng quả dưa không còn là nỗi ám ảnh nếu người nuôi trang bị đủ kiến thức. Sự quan sát hàng ngày để phát hiện bệnh sớm, kết hợp với một quy trình điều trị đúng phương pháp và kỷ luật trong phòng ngừa, sẽ là nền tảng vững chắc nhất để bảo vệ đàn cá.
Những yếu tố này giúp người nuôi chuyển từ thế bị động ứng phó sang chủ động kiểm soát hoàn toàn tình hình. Đây chính là sự khác biệt cốt lõi, đảm bảo một vụ mùa không chỉ thành công về mặt năng suất mà còn bền vững về lâu dài.