Theo Hiệp hội Chế biến & Xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), tình hình XK cá tra đang được cải thiện hơn so với quý 3 vừa rồi. Trong nửa đầu tháng 10, XK cá tra đạt 72 triệu USD, tăng 20,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Hầu hết các thị trường chính đều tăng trưởng như EU tăng 2,9%, Mỹ tăng 8,5%, ASEAN tăng 40,7%, Trung Quốc và Hồng Kông tăng 70,3%, Mexico tăng 57,4%, Brasil tăng 34,2%, Nga tăng 53,9%...
Với sự cải thiện đáng kể ấy, dự báo trong quý 4 này, XK cá tra sẽ đạt khoảng 470 triệu USD, tăng trên 7% so với quý 3, qua đó góp phần quan trọng vào việc đưa kim ngạch XK cá tra cả năm có thể đạt gần 1,8 tỉ USD, gần bằng so với năm ngoái.
Thế nhưng, sự cải thiện nói trên về giá trị XK, chủ yếu là nhờ sự tăng lượng chứ không phải là giá XK đã tốt hơn. Ngược lại, giá cá tra XK lại đang có nguy cơ giảm tiếp xuống, bởi tình trạng một số doanh nghiệp (DN) bán tháo cá thành phẩm cho khách hàng nước ngoài với giá rẻ. Và đây chính là nỗi lo của VASEP cũng như các DN khác.
Hiện giá cá tra thịt trắng đạt kích cỡ XK (0,7-0,8kg/con) tại ĐBSCL ở mức bình quân 22.000đ/kg. Theo các DN cá tra, định mức chế biến cá tra sang EU từ 2.4-2.6, tức là mỗi kg cá thành phẩm (phile) cần 2,4-2,6kg cá nguyên liệu. Như vậy, để chế biến được 1kg cá tra thành phẩm, các nhà máy cần 52.800-57.200 đồng cá nguyên liệu.
Do đó, để đảm bảo cho cả nhà máy lẫn người nuôi không bị lỗ, ông Nguyễn Văn Đạo – TGĐ Cty CP Gò Đàng (Tiền Giang) cho hay, các DN XK phile cá tra sang EU phải bán được với giá tối thiểu là 2,6-2,7 USD/kg. Thế nhưng, theo tiết lộ của một số DN, hiện có những nhà máy đang XK cá tra sang EU với giá chỉ khoảng 2,4 USD/kg, thậm chí có những DN XK với giá 2,2 USD/kg.
Ông Đạo cho hay, đây là những DN đang rất khó khăn về vốn liếng. Do đó, để có tiền quay vòng cho sản xuất, trả nợ ngân hàng, các DN đang làm liều bán cá tra thành phẩm dưới giá thành.
Thông tin từ VASEP cho thấy, có những DN khẳng định XK với giá 2,4 USD/kg thì vẫn có lời, nhưng để có lời với giá đó, họ buộc phải giảm định mức chế biến xuống còn 2.0-2.1 tức là mỗi kg cá thành phẩm chỉ còn cần tới 2,-2,1kg cá nguyên liệu. Với định mức thấp như thế, chắc chắn chất lượng phile cá tra sẽ bị giảm nhiều. Thậm chí, theo tiết lộ của 1 DN, để XK với giá từ 2,4 USD/kg trở xuống, một số DN lại đang áp dụng các biện pháp gian lận khác như lạm dụng hoá chất phụ gia vượt quá ngưỡng cho phép, nhằm ăn gian khối lượng cá thành phẩm.
Những hành vi như trên chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng xấu tới hình ảnh và uy tín của cá tra trên thị trường thế giới. Theo VASEP, ngay chính các nhà nhập khẩu, dù đang mua cá tra VN với giá rẻ, nhưng họ cũng không thể kiên trì mãi với việc chất lượng nhiều lô hàng cá tra bị suy giảm.
Nếu tình trạng này còn kéo dài, chắc chắn cá tra VN sẽ lại gặp chuyện ở những thị trường khó tính mà lâu nay đã ít nhiều từng có những nghi ngờ, điều tiếng về sản phẩm này. Khi đó, đầu ra cho con cá tra sẽ càng khó khăn hơn, sẽ bị thu hẹp lại.
Còn theo ông Nguyễn Văn Đạo, khi nhiều DN đua nhau bán cá tra thành phẩm dưới giá thành thì họ sẽ quay lại ép giá mua cá của nông dân xuống thêm nữa.
Hiện nông dân vẫn đang lỗ vì giá cá tra nguyên liệu nhìn chung vẫn đang thấp hơn giá thành nuôi. Nếu giá cá bị ép xuống thấp thêm nữa, chắc chắn nông dân sẽ lại bỏ ao hàng loạt, gây ra tình trạng thiếu hụt cá nguyên liệu trong năm tới.
VASEP cho rằng, trước tình trạng bán tháo cá tra thành phẩm với giá rẻ mạt như hiện nay, nếu các cơ quan chức năng không có biện pháp chấn chỉnh, có chế tài xử phạt kịp thời, tức nếu không sớm ban hành điều kiện XK cá tra, chắc chắn ngành hàng cá tra sẽ bị suy thoái trong thời gian ngắn sắp tới.
