Thức ăn cá tra trước “bão” thuế quan: Cần một chiến lược công thương dài hơi

Biến động toàn cầu và hệ lụy đến chiếc “muỗng thức ăn cá tra”

Giá thức ăn thủy sản – yếu tố chiếm đến 65% chi phí nuôi cá tra – đang leo thang do tác động dây chuyền từ các chính sách thuế quan toàn cầu. Khi Trung Quốc tăng nhập khẩu đậu nành từ Brazil và Argentina, giá nguyên liệu này đã tăng mạnh trên sàn CBOT, gây áp lực lên chuỗi cung ứng thức ăn thủy sản Việt Nam – quốc gia xuất khẩu cá tra hàng đầu thế giới.

Đặc biệt, bột đậu nành và bột cá nhập khẩu – hai thành phần chủ lực trong thức ăn cá tra – đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi chi phí vận chuyển tăng 25-30% do xung đột địa chính trị và tắc nghẽn logistics quốc tế. Chi phí nhập khẩu vì vậy đã tăng từ 8 - 12% chỉ trong nửa năm

Cạnh tranh gia tăng, lợi nhuận thu hẹp

Giá cá tra nguyên liệu tại ĐBSCL đầu năm 2025 đã vượt 32.000 đồng/kg – mức cao nhất nhiều năm qua. Nguyên nhân chủ yếu là chi phí thức ăn tăng, kết hợp với giá điện, nước và logistics nội địa. Doanh nghiệp xuất khẩu cá tra vì thế phải gồng gánh chi phí, giảm công suất hoặc tạm dừng mở rộng vùng nuôi.

Chi phí thức ăn tăng cao là nguyên nhân khiến giá cá tra tăng. Ảnh: cagiongtruongphat.com

Trong khi đó, tại các thị trường trọng điểm như Hoa Kỳ và EU, mức thuế chống bán phá giá vẫn duy trì, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh. Việt Nam đang đối mặt với sức ép lớn từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador – những quốc gia có lợi thế về chi phí và logistics.

Để ổn định chuỗi cung ứng, Việt Nam cần xem thức ăn thủy sản là một loại “hàng hóa chiến lược” thay vì chỉ là đầu vào sản xuất. Cần thành lập kho dự trữ nguyên liệu quy mô quốc gia, đồng thời phát triển vùng nguyên liệu nội địa tại Tây Nguyên và ĐBSCL, với chính sách ưu đãi tín dụng và miễn thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào chuỗi giá trị này.

Ngoài ra, việc tham gia các khuôn khổ kinh tế như IPEF, CPTPP hay RCEP cần được tận dụng như đòn bẩy trong đàm phán thương mại. Các ưu đãi về thuế nguyên liệu và chuyển giao công nghệ sản xuất thức ăn nên gắn với điều kiện mở rộng thị phần cho thủy sản Việt Nam tại các thị trường lớn.

Thức ăn cá tra không chỉ là chi phí mà còn là “đòn bẩy chính sách” để nâng cao vị thế ngành thủy sản Việt Nam. Một chiến lược công thương dài hạn – với tầm nhìn tích hợp giữa sản xuất, logistics và ngoại giao thương mại – là chìa khóa để bảo vệ sinh kế hàng triệu nông dân và giữ vững vị thế xuất khẩu của cá tra trên thị trường toàn cầu.