Bệnh Taura: Từ hiểm họa toàn cầu đến bước ngoặt di truyền trong ngành nuôi tôm thẻ chân trắng

Bệnh Taura (Taura Syndrome Disease – TSD) được xem là một trong những thách thức lớn nhất trong lịch sử nuôi tôm thẻ chân trắng. Khác với nhiều tài liệu chỉ tập trung vào triệu chứng lâm sàng, bài viết này phân tích sâu hơn về nguồn gốc, cơ chế phân tử của virus gây bệnh và giải pháp đột phá từ di truyền học – một hướng đi đã thay đổi cách ngành tôm đối mặt với dịch bệnh.

Tôm thẻ chân trắng bị nhiễm bệnh Taura (TSD) với các đốm hoại tử đặc trưng trên vỏ và cơ
Tôm thẻ chân trắng bị nhiễm bệnh Taura (TSD) với các đốm hoại tử đặc trưng trên vỏ và cơ. Ảnh: thuysannhathung

Nguồn gốc, lịch sử lây lan và tác động kinh tế

TSD lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1992 tại khu vực sông Taura, Ecuador. Chỉ trong một thời gian ngắn, virus gây bệnh – Taura Syndrome Virus (TSV) – đã bùng phát khắp châu Mỹ, sau đó lan sang châu Á vào cuối thập niên 1990 thông qua việc nhập khẩu tôm giống và tôm bố mẹ.

Tác động của TSV vô cùng nghiêm trọng: ở giai đoạn tôm giống nhỏ, tỷ lệ chết có thể đạt 70–90% trong đợt bùng phát cấp tính. Ước tính, TSV đã gây thiệt hại toàn cầu trên 1 tỷ USD, làm sụp đổ hàng loạt vụ nuôi và buộc ngành tôm phải tìm kiếm những giải pháp quản lý dịch bệnh mang tính chiến lược.

TSV là một trong những nguyên nhân chính làm sụp đổ nhiều vụ nuôi tômTSV là một trong những nguyên nhân chính làm sụp đổ nhiều vụ nuôi tôm. Ảnh: Tép Bạc

Cơ chế tấn công ở cấp độ phân tử

TSV thuộc họ Dicistroviridae, là một loại virus RNA nhỏ nhưng có khả năng gây hại mạnh. Khác với nhiều loại virus khác chỉ phá hủy tế bào, TSV tác động trực tiếp vào một quá trình sinh lý thiết yếu của tôm như lột xác.

Tấn công tế bào: TSV xâm nhập và nhân lên trong các tế bào biểu mô, đặc biệt ở mang, vỏ và đường ruột. Virus chiếm quyền điều khiển bộ máy tế bào để nhân bản vật chất di truyền, hình thành các hạt virus mới.

Gây rối loạn lột xác: Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là tôm mềm vỏ, chuyển màu đỏ nhạt và chết trong lúc lột xác. Khi tôm bước vào giai đoạn thay vỏ, virus làm hoại tử các mô biểu bì, khiến lớp vỏ cũ không thể tách ra. Hậu quả là tôm chết do sốc lột xác. Đây là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ tử vong ở giai đoạn cấp tính luôn ở mức rất cao.

Giải pháp đột phá từ di truyền học: Tuyển chọn tôm kháng bệnh

Trước thực tế các biện pháp phòng ngừa và xử lý truyền thống (quản lý môi trường, sử dụng chế phẩm sinh học, kiểm soát dịch bệnh) không đem lại hiệu quả lâu dài, các nhà khoa học đã chuyển hướng sang con đường bền vững hơn là chọn giống kháng bệnh.

Tuyển chọn di truyền: Từ giữa những năm 1990, các chương trình chọn giống bắt đầu lai tạo những dòng tôm thẻ chân trắng có khả năng chống chịu tự nhiên với TSV. Ban đầu, tính trạng này được đánh giá có hệ số di truyền thấp đến trung bình, nhưng chỉ sau vài thế hệ, các dòng tôm chọn lọc đã cho thấy sự cải thiện rõ rệt.

Tăng khả năng sống sót: Nhiều nghiên cứu thực nghiệm ghi nhận, tỷ lệ sống của tôm được chọn giống có thể đạt hơn 80% ngay cả khi bị gây nhiễm với các chủng TSV độc lực mạnh. Điều này tạo ra bước ngoặt lớn cho ngành tôm toàn cầu.

Cơ chế kháng bệnh: Ở các dòng tôm kháng TSV, hệ miễn dịch hoạt động theo cách đặc biệt. Thay vì chết trong quá trình lột xác, cơ thể tôm tạo ra các đốm melanin hóa (đốm đen) để cô lập vùng mô bị virus tấn công. Sau khi lột xác thành công, các đốm đen biến mất, tôm phục hồi và tiếp tục phát triển bình thường, dù trong cơ thể vẫn có thể tồn tại virus.

Giống tôm khỏe mạnh, khả năng chống chịu tự nhiên với bệnh Taura (TSV)Giống tôm khỏe mạnh, khả năng chống chịu tự nhiên với bệnh Taura (TSV). Ảnh: ST

Từ một trong những dịch bệnh nguy hiểm nhất từng đe dọa ngành tôm thẻ chân trắng, TSV ngày nay đã trở thành mối nguy có thể quản lý nhờ tiến bộ trong di truyền học. Thành công của các dòng tôm kháng bệnh không chỉ giúp người nuôi an tâm hơn trong sản xuất, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới: nuôi tôm dựa trên nền tảng di truyền bền vững, giảm phụ thuộc vào thuốc hóa chất và hướng tới sự phát triển dài hạn của ngành thủy sản toàn cầu.

Đăng ngày 06/09/2025
Phong Nguyễn @phong-nguyen
Nuôi trồng

FLOCponics: Sự tích hợp hoàn hảo của công nghệ biofloc và cây thủy canh

FLOCponics là một loại Aquaponics thay thế tích hợp công nghệ biofloc (BFT) với sản xuất cây trồng không sử dụng đất.

flocponics
• 15:51 07/03/2022

Mô hình nuôi ba ba lãi 300 triệu đồng/năm

Mô hình nuôi ba ba của ông Lương Thành Kỷ, ở thị trấn Búng Tàu, huyện Phụng Hiệp. Qua 14 năm phát triển, đến nay đàn ba ba sinh sản của ông Kỷ đã phát triển hơn 1.500 con, mỗi năm xuất bán ra thị trường từ 8.000-10.000 con giống, trừ hết các khoản chi phí, lợi nhuận gần 300 triệu đồng/năm.

Ba ba.
• 09:38 14/06/2021

Kinh tế ổn định nhờ nuôi ba ba sinh sản

Hơn 20 năm nuôi ba ba sinh sản, anh Nguyễn Đức Lợi, ấp Phước Thọ B, xã Mỹ Phước, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng có cuộc sống khấm khá. Gắn bó lâu năm với con ba ba một phần cũng vì sự yêu thích loài vật này, ba ba lại dễ nuôi, nhẹ công chăm sóc, thị trường tiêu thụ tốt, đem lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình anh.

• 15:40 03/03/2021

Thu trăm triệu đồng mỗi năm từ nuôi ba ba

Nuôi ba ba gai là một công việc đòi hỏi phải có nguồn vốn lớn và kỹ thuật cao. Nhưng bằng ý chí, nghị lực, sự đam mê tận tụy với công việc cùng với áp dụng các kiến thức khoa học kỹ thuật mà ông Phạm Tất Đạt ở xã Yên Bình, thành phố Tam Điệp đã thành công, vươn lên trở thành triệu phú.

kỹ thuật sản xuất giống baba
• 10:00 30/05/2017

Nuôi biển không kháng sinh: Cuộc "cách mạng" từ con giống để hướng tới thủy sản sạch

Trước áp lực về an toàn thực phẩm và các rào cản xuất khẩu, một cuộc "cách mạng" thầm lặng đang diễn ra trong ngành nuôi biển Việt Nam. Thay vì lạm dụng kháng sinh, các trang trại và doanh nghiệp đang tiên phong xây dựng mô hình nuôi "khép kín", kiểm soát chặt chẽ từ con giống để tạo ra sản phẩm thủy sản sạch, bền vững.

Nuôi biển
• 09:00 11/11/2025

Gia Lai: Cảnh báo nguy cơ tôm sốc môi trường khi thời tiết giao mùa

Thời điểm giao mùa đang gây nhiều tác động bất lợi đến hoạt động nuôi tôm nước lợ trên địa bàn tỉnh. Sự biến động thất thường của thời tiết, đặc biệt là chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm, không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng mà còn làm suy giảm sức đề kháng của tôm, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch bệnh trên diện rộng.

Nhá tôm
• 09:22 07/11/2025

Trí tuệ nhân tạo: Đòn bẩy cách mạng hóa ngành nuôi trồng thủy sản

Ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra hướng đi mới cho ngành nuôi trồng thủy sản – một lĩnh vực vốn chịu nhiều tác động từ biến đổi khí hậu, dịch bệnh và chi phí sản xuất ngày càng gia tăng.

Ao nuôi
• 10:30 02/11/2025

Phát triển nuôi biển công nghiệp bền vững đảm bảo an ninh lương thực và bảo tồn đại dương

Ngành nuôi trồng thủy sản toàn cầu đang đối mặt với thách thức kép: đáp ứng nhu cầu hải sản ngày càng tăng trong khi giảm thiểu áp lực sinh thái lên các vùng ven bờ và nguồn lợi tự nhiên.

Nuôi biển
• 11:22 01/11/2025

Đột phá mới xử lý nấm và phân trắng trên tôm bằng công nghệ Nano

Trước những thách thức dai dẳng từ nấm đồng tiền, nấm thủy mi và các bệnh đường ruột như phân trắng, một giải pháp công nghệ mới đang thu hút sự chú ý của ngành tôm.

Lễ ra mắt
• 01:18 15/11/2025

Tư thế “hóa chuối” siêu đáng yêu của chú hải cẩu

Nếu một ngày bạn bắt gặp những chú hải cẩu nằm trên bãi cát với dáng vẻ cong cong như quả chuối – đầu và đuôi vểnh lên, bụng ưỡn ra – thì xin chúc mừng, bạn đang thấy hình ảnh của một chú hải cẩu đang ở trạng thái cực kỳ thư giãn!

Hải cẩu
• 01:18 15/11/2025

Xuất khẩu cá ngừ sang Israel “lao dốc” gần 50% vì chi phí logistics tăng cao

Chín tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Israel chỉ đạt hơn 27 triệu USD, giảm gần 50% so với cùng kỳ năm trước. Biến động logistics, chi phí vận chuyển tăng và yêu cầu khắt khe về truy xuất nguồn gốc đang khiến doanh nghiệp Việt mất dần lợi thế cạnh tranh tại thị trường này.

Chế biến cá ngừ
• 01:18 15/11/2025

Xuất khẩu thủy sản đối mặt quý IV "ảm đạm" sau 9 tháng tăng trưởng ấn tượng

Dù ghi nhận kết quả tích cực với mức tăng trưởng 16% trong 9 tháng đầu năm, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với một quý cuối năm được dự báo là "ảm đạm". Tác động từ chính sách thuế mới của thị trường Mỹ đang buộc các doanh nghiệp phải tăng tốc chuyển hướng, tìm kiếm cơ hội ở các thị trường khác.

Chế biến tôm
• 01:18 15/11/2025

Việt Nam và Solomon mở ra giai đoạn hợp tác mới về thủy sản và phát triển bền vững

Việt Nam và Quần đảo Solomon đã thống nhất thúc đẩy hợp tác sâu rộng trong nhiều lĩnh vực then chốt như nông nghiệp bền vững, nghề cá và bảo vệ môi trường biển. Động thái này diễn ra ngay sau khi hai nước ký kết một khuôn khổ hợp tác song phương, mở ra một giai đoạn hợp tác toàn diện và thực chất hơn.

Ký kết
• 01:18 15/11/2025
Some text some message..