Chân dung ’kẻ dọn bể’
Cá lau kiếng có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới, du nhập vào Việt Nam chủ yếu qua đường thương mại cá cảnh. Với khả năng chịu đựng điều kiện khắc nghiệt, ăn tạp và sinh sản nhanh, chúng dễ dàng sinh sôi trong các ao hồ, kênh rạch và nhanh chóng trở thành loài xâm hại ở nhiều nơi.
Trong môi trường nuôi cá cảnh, chúng được xem là "kẻ dọn bể" nhờ tập tính gặm rêu và chất hữu cơ bám trên thành hồ. Chính điều này khiến nhiều người mặc định rằng loài cá này "bẩn" và "không ăn được", dù điều đó không hoàn toàn đúng về mặt khoa học.
Vậy thịt cá lau kiếng có ăn được không?
Câu trả lời là: Có, bản thân thịt cá lau kiếng không chứa độc tố tự nhiên. Chưa có bất kỳ ghi nhận khoa học nào cho thấy thịt của chúng gây ngộ độc. Đây là lý do tại sao ở một số vùng, đặc biệt là miền Tây Nam Bộ, người dân vẫn chế biến chúng thành các món ăn như nướng, hầm nước dừa hay làm khô.
Tuy nhiên, tiềm ẩn rủi ro sức khỏe cao do dễ tích tụ kim loại nặng, vi khuẩn từ môi trường sống bẩn (kênh rạch, cống rãnh). Cần sơ chế thật kỹ (làm sạch, bỏ ruột, vảy), nấu chín kỹ và chỉ ăn cá từ nguồn nước sạch, không rõ nguồn gốc, đặc biệt người già, trẻ nhỏ, bà bầu, người có hệ miễn dịch yếu nên hạn chế
Cá lau kiếng được chế biến theo nhiều hình thức khác nhau. Ảnh minh họa
Lý do cá lau kiếng không được khuyến khích làm thực phẩm
Dù ở miền Tây, cá lau kiếng được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, nhưng nó vẫn không trở thành thực phẩm phổ biến trên cả nước vì những lý do sau:
Lý do lớn nhất chính là nguy cơ chứa độc từ môi trường. Là loài ăn tạp và sống ở tầng đáy, cá lau kiếng hoạt động như một "tấm bọt biển" hút và tích tụ mọi chất bẩn. Chúng có khả năng tích lũy sinh học các loại kim loại nặng (chì, thủy ngân), thuốc trừ sâu và các hóa chất công nghiệp có trong bùn đất và nguồn nước. Khi ăn một con cá lau kiếng từ môi trường ô nhiễm, chúng ta cũng đang gián tiếp nạp những chất độc đó vào cơ thể.
Bên cạnh đó, giá trị kinh tế và ẩm thực của chúng không cao. Lớp da và vảy của cá lau kiếng rất cứng, khiến việc sơ chế vô cùng vất vả. Lượng thịt thu được lại khá ít so với kích thước, và hương vị cũng được đánh giá là khá nhạt nhẽo, không đậm đà như các loại cá đồng khác.
Tại Việt Nam, nhiều kênh rạch, sông ngòi ở các khu vực đông dân cư hoặc gần khu công nghiệp thường bị ô nhiễm. Việc ăn cá lau kiếng được đánh bắt từ những vùng nước này tiềm ẩn rủi ro đáng kể cho sức khỏe. Do đó, việc "không khuyến khích ăn" không nằm ở bản chất của con cá, mà ở chính môi trường mà nó sinh sống.