Khoảng mồng năm hay mồng sáu âm lịch, các hồ chứa nước ở quê tôi thường xả để cung cấp nước cho vụ lúa Đông Xuân đang thì con gái. Đây cũng là thời điểm mọi người thu hoạch lứa cá mè nuôi tại các ao hồ trong năm.
Những con cá mè tươi ngon, vảy sáng bóng bán tại các phiên chợ quê luôn thu hút các bà nội trợ chọn mua, mang về nhà chế biến thành nhiều món ngon để đổi khẩu vị cho cả nhà sau những ngày Tết.
Cá mè tanh hơn các loại cá khác nên khi làm cá cần móc bỏ mang, ruột cá, đánh sạch vảy, mổ bụng, lấy hết những mảng màu đen bên trong bụng cá và thóp mỡ trên đầu cá vì những bộ phận này rất tanh. Rửa cá nhiều lần với nước muối và rượu gừng rồi cắt thành những lát dày, để ráo.
Cá mè kho tiêu là món ngon được nhiều người ưa thích. Để nấu món này, cần một ít thịt ba chỉ xắt lát mỏng. Cho thịt và cá vào nồi đất, ướp muối, bột nêm, nước mắm, dầu phộng, mì chính, đường, hành, tỏi, nước màu...để hai mươi phút. Bắc nồi lên bếp, thêm nước, nấu lửa nhỏ. Khi thấy nước kho cá cạn dần, sánh lại, phần thịt mỡ tươm ra, bao quanh những lát cá thì cho thêm một ít ớt tươi xắt lát và tiêu bột vào. Cá mè đang kho gặp tiêu bột tỏa hương thơm ngào ngạt. Món này ăn nóng rất “hao” cơm.
Ngoài món đó, các bà nội trợ quê tôi còn kho cá mè với dưa cải. Cũng kho như kho tiêu nhưng thay thịt heo ba chỉ bằng dưa cải. Vị béo, thơm của cá mè hòa quyện cùng vị chua nhẹ, giòn giòn của dưa cải khiến mọi người ngon miệng hẳn lên.
Đặc biệt, canh chua cá mè là món ăn được nhiều người mong đợi sau những ngày Tết. “Mắt cá trôi, môi cá mè” nên phần đầu cá thường được dùng để nấu canh chua. Ướp cá với muối, hạt nêm, mì chính, nghệ tươi, hành, tiêu, ớt tươi xắt lát. Phi thơm dầu phộng, cho cà chua xắt lát vào đảo đều để tạo màu cho món canh. Tiếp tục cho cá vào đảo nhẹ tay để cá không bị nát. Thêm nước sôi, nấu mười phút cho cá tiết vị béo, ngọt rồi cho khế, măng chua, dọc mùng, chuối chát, rau ngổ vào nấu sôi bùng lên, sau đó tắt bếp. Thêm một ít hành lá cắt nhỏ cho món canh thêm nhiều hương vị. Canh chua cá mè ăn với cơm nóng hoặc làm nước dùng chan bún cũng rất ngon, lạ miệng và khá phù hợp trong những ngày tiết trời nắng ấm đầu Xuân.
Ngoài các món thông thường trên, cá mè còn được dùng để chiên, nấu lá gừng, hầm đậu đỏ hay làm gỏi.