Theo Cục Kiểm ngư, một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác trái phép là: một số tàu cá, ngư dân Việt Nam trong quá trình khai thác hải sản trên biển (đặc biệt là tại các vùng biển xa bờ, vùng biển giáp ranh với nước khác) do bám theo luồng cá hoặc không biết các thông tin về ranh giới các vùng biển…nên đã vô tình xâm phạm vùng biển nước ngoài. Cũng có nhiều ngư dân Việt Nam, vì lợi ích kinh tế trước mắt, mặc dù đã nắm được các quy định của pháp luật, biết rõ ranh giới các vùng biển nhưng vẫn cố tình vi phạm vùng biển các nước để đánh bắt hải sản trái phép. Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật nhằm quản lý, giám sát hoạt động của tàu cá trên biển còn thiếu đồng bộ và chưa chặt chẽ. Việc triển khai các biện pháp của chính quyền địa phương cơ sở (nơi quản lý trực tiếp ngư dân, tàu cá) còn chưa quyết liệt. Đặc biệt là hiện nay có hiện tượng một số tổ chức, đường dây (ở cả nước ngoài và trong nước) môi giới, vận động và tổ chức đưa ngư dân Việt Nam ra vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép.
Mặc dù các cơ quan chức năng đã tích cực triển khai các giải pháp nhằm ngăn chặn, giảm thiểu tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác trái phép, tuy nhiên tình trạng này vẫn còn diễn ra rất phức tạp. Để ngăn ngừa tàu cá nước ta xâm phạm vùng biển các nước trong khu vực, thời gian tới Cục Kiểm ngư sẽ tăng cường các hoạt động tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và hỗ trợ, khuyến khích ngư dân hoạt động hợp pháp trên biển; đồng thời tham mưu cho các cấp quản lý trong công tác ngăn chặn giảm thiểu tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Bên cạnh đó, Cục sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan hữu quan, các địa phương triển khai đồng bộ nhiều biện pháp, trong đó tập trung và một số hoạt động chính như: Rà soát, tham mưu sửa đổi các chính sách, quy định, chế tài nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động nghề cá trên biển; thường xuyên tuyên truyền, tập huấn cho ngư dân về luật pháp của các nước và luật pháp Việt Nam. Hướng dẫn, hỗ trợ cho ngư dân biết ranh giới các vùng biển, các khu vực không được phép xâm phạm…. Phối hợp với các cơ quan chức năng xúc tiến đàm phán, hợp tác trong khai thác hải sản trên biển với các quốc gia trong khu vực đồng thời cũng kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi cố ý vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác hải sản trái phép.
Cục Kiểm ngư luôn xác định trách nhiệm hỗ trợ, bảo vệ ngư dân khai thác hợp pháp trên các vùng biển của Việt Nam; đồng thời Cục cũng khuyến cáo ngư dân hoạt động khai thác trên biển phải tôn trọng luật pháp của Việt Nam và luật pháp của các nước. Những hậu quả của mình gây ra khi cố tình có những hành vi vi phạm pháp luật trong vùng biển nước ngoài sẽ có ảnh hưởng rất lớn tới gia đình, tới xã hội và đặc biệt là hình ảnh của Việt Nam đối với bạn bè quốc tế.