Hiểu đúng về EHP: Vì sao tôm chậm lớn nhưng ít biểu hiện lâm sàng?

Cơ chế ký sinh nội bào

Để hiểu tại sao EHP lại nguy hiểm, trước hết cần hiểu cách nó tấn công. EHP là một ký sinh trùng nội bào, có nghĩa là nó không sống bên ngoài, mà xâm nhập và phát triển bên trong các tế bào ống của gan tụy tôm. Đây là điểm khác biệt cốt lõi so với nhiều loại vi khuẩn gây bệnh khác.

Khi vào bên trong tế bào, EHP không phá hủy tế bào ngay lập tức. Thay vào đó, nó hoạt động như một ký sinh trùng năng lượng. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, EHP sẽ tiêm vật chất di truyền của nó vào tế bào chủ và trực tiếp lấy đi năng lượng (ATP) từ ty thể của tế bào.

Nó biến tế bào gan tụy từ một cơ quan sản xuất enzyme và hấp thụ dinh dưỡng thành một vật chủ chỉ để phục vụ cho sự nhân lên của chính nó. Quá trình này làm suy giảm năng lượng của tôm một cách từ từ và thầm lặng.

Tôm bị nhiễm hội chứng phân trắng. Ảnh: The fish site

Lý giải cho việc ít có biểu hiện bệnh

Chính cơ chế ký sinh năng lượng này đã lý giải cho các triệu chứng đặc thù của bệnh. Vì EHP không gây ra hiện tượng chết tế bào hàng loạt hay các phản ứng viêm cấp tính, nên tôm sẽ không có các biểu hiện bệnh lý rõ ràng như đỏ thân, sưng mang hay các dấu hiệu nhiễm khuẩn khác.

Thay vào đó, các dấu hiệu bệnh lại là hậu quả gián tiếp của việc gan tụy bị mất chức năng. Khi các tế bào gan tụy không còn đủ năng lượng để sản xuất enzyme tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng, tôm sẽ rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng mãn tính. Chúng vẫn ăn, nhưng không thể lớn, dẫn đến hiện tượng còi cọc, phân đàn và hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) tăng cao.

Phòng ngừa là chiến lược duy nhất

Vì EHP ký sinh sâu bên trong tế bào, hiện nay không có thuốc đặc trị hiệu quả để tiêu diệt hoàn toàn khi tôm đã nhiễm bệnh. Do đó, toàn bộ chiến lược quản lý phải tập trung vào việc phòng ngừa và cắt đứt con đường lây nhiễm.

Tuyến phòng thủ quan trọng nhất và không thể bỏ qua là kiểm soát nguồn giống. Người nuôi bắt buộc phải chọn nguồn tôm giống từ các trại uy tín và yêu cầu phiếu kết quả xét nghiệm PCR âm tính với EHP cho chính lô giống mình mua. Thả một đàn giống sạch bệnh ngay từ đầu là yếu-tố-quyết-định-hơn-70%-thành-công.

Bên cạnh đó, việc cải tạo ao triệt để giữa các vụ là cực kỳ quan trọng. Bào tử EHP có thể tồn tại rất lâu trong môi trường ao nuôi. Do đó, việc sên vét sạch bùn đáy, bón vôi nóng để nâng pH và phơi đáy ao thật khô dưới nắng gắt sẽ giúp xóa sổ các mầm bệnh còn tồn lưu.

Tôm nhiễm EHP dẫn tới còi cọc, chậm lớn. Ảnh: Sưu tầm

Hiểu đúng tác nhân gây bệnh để phòng ngừa hiệu quả

Vi bào tử trùng EHP là một hiểm họa thầm lặng nhưng có sức tàn phá lớn đối với hiệu quả kinh tế của vụ nuôi. Nó không phải là một căn bệnh cấp tính, mà là một quá trình bào mòn sức khỏe và dinh dưỡng của đàn tôm.

Bằng cách hiểu đúng cơ chế gây hại của nó, người nuôi sẽ nhận thức được rằng cuộc chiến với EHP không phải là cuộc chiến của thuốc đặc trị. Đó là cuộc chiến của sự kỷ luật trong phòng ngừa, dựa trên hai nền tảng cốt lõi: con giống sạch bệnh và một quy trình an toàn sinh học nghiêm ngặt.