Chuyện từ cánh đồng Hói Sác

Thành công ở cánh đồng Hói Sác

Huyện Yên Thành được mệnh danh là đất lúa, nhưng đồng Hói Sác ở xã Vĩnh Thành lại hoang vu cằn cỗi. Hơn mười năm ở chiến trường Tây Nam, do sức khỏe yếu, năm 1984, ông Phan Văn Hòa rời quân ngũ trở về quê với cuộc sống thường nhật, lấy vợ rồi sinh con và xoay xở mưu sinh.

Lúc đầu, ông  tham gia Ban quản lý HTX và kết hợp buôn bán, nhưng khách hàng luôn mua nợ đến gần cụt vốn. Lúc đó, chủ trương khoán hộ ra đời, ông bỏ buôn bán bàn với vợ làm đơn xin xã cho phép cải tạo 5 ha đất ở đầm hoang Hói Sác để trồng lúa, nuôi cá. Mày mò học cách nuôi cá, trồng lúa, vụ đầu thắng lợi cho thu nhập hơn 100 triệu đồng. Nhưng cánh đồng Hói Sác không thuận như ông nghĩ, vụ tiếp theo thả cá giống nhiều hơn, gặp lúc nước mặn xâm nhập, cá chết hàng loạt, bao nhiêu vốn liếng, công sức mất hết. Trắng tay, nhưng không nản chí, ông tiếp tục quyết tâm cải tạo đồng Hói Sác với trăn trở lớn là phải làm sao cho người nông dân quê mình không phải mua giống lúa lai với giá khá đắt đang bán trên thị trường lúc bấy giờ.

Ông Hòa nhớ lại: "Tui ấp ủ nghiên cứu giống lúa chất lượng cao cho bà con từ ngày đó. Năm 2001, tui làm hồ sơ xin được thành lập HTX sản xuất giống, nhưng không được cho nên lại nhờ người tư vấn làm thủ tục, thành lập Công ty TNHH Vĩnh Hòa. Trình đề án với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ý tưởng muốn tìm giống lúa thuần chất lượng cao, rất may là tôi được các cán bộ trên Sở  ủng hộ. Lãnh đạo tỉnh gửi công văn cho các viện giống cây trồng nhờ giúp đỡ. Năm 2002, tui được gặp Giáo sư, Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng và được ông nhiệt tình giúp đỡ đưa đến Viện Cây lương thực.

Tại đây, còn năm loại giống lúa ở trong kho, tui chọn 0,5 kg giống còn lại của Viện Cây lương thực Hải Dương, và mua lại số giống lúa đó hết 15 nghìn đồng đưa về trồng khảo nghiệm. Giáo sư Vũ Tuyên Hoàng còn đưa  tui đến Viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ lấy mẫu phân bón về ứng dụng vào sản xuất lúa...".

Kiên trì, âm thầm nghiên cứu, khảo nghiệm, sau rất nhiều thất bại, trong số năm giống lúa được chọn trồng khảo nghiệm ở cánh đồng Hói Sác, ông Hòa đã chọn được giống lúa AC5 đạt năng suất cao,  chịu được hạn, sâu bệnh, thích nghi với đồng đất Nghệ An. Mở đầu vụ mùa năm 2005, ông gieo trồng 100 kg lúa giống trên diện tích 6 ha, vụ tiếp theo ông thuyết phục lãnh đạo xã Hoa Thành vận động nông dân đưa vào gieo cấy giống lúa AC5. Ðến vụ thu hoạch, kết quả thật bất ngờ, lúa cho năng suất cao không thua kém lúa lai, ai cũng phấn khởi. Năm 2006, 2007, khi đã được khẳng định về chất lượng, tiếng tăm về giống lúa AC5 của ông Hòa vừa cho năng suất cao, vừa thơm ngon đã lan rộng ra nhiều xã trong huyện Yên Thành và các huyện khác trong tỉnh. Cũng trong hai năm này, mô hình cánh đồng trồng lúa giống AC5 với diện tích hàng chục ha được xây dựng ở xã Lạc Sơn, huyện Ðô Lương, rồi lan ra các huyện khác như Hưng Nguyên, TP Vinh... Theo ông Hòa, làm giống AC5 rẻ, năng suất bình quân 7,2 tấn/ha/vụ. Giống lúa AC5 làm đúng quy trình kỹ thuật, khả năng đẻ nhánh khá, chất lượng cao (cơm thơm, dẻo, ngon, dinh dưỡng cao).

Từ giống lúa này, công ty đã chế biến sản phẩm gạo mang thương hiệu xứ Nghệ được thị trường chấp nhận và chào đón. Năm 2008, có một bước ngoặt đến với Công ty TNHH Vĩnh Hòa, đó là tại Hội chợ Công nghệ thiết bị Việt Nam ASEAN + 3, công ty đã ký được hợp đồng với Viện cây lương thực thực phẩm mua bản quyền giống lúa AC5. Theo đó, công ty độc quyền sản xuất, kinh doanh giống lúa thuần AC5 trên địa bàn từ Bắc Trung Bộ đến Nam Trung Bộ. Sau khi đã có bản quyền, công ty đã liên kết với nông dân ở các huyện Diễn Châu, Yên Thành, Ðô Lương (Nghệ An), Ðức Thọ (Hà Tĩnh) đẩy mạnh sản xuất lúa giống và lúa thương phẩm. Năm 2010, công ty được Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An tài trợ thực hiện dự án khoa học - công nghệ về sản xuất và chế biến gạo an toàn theo hướng VietGap và xây dựng, phát triển thương hiệu gạo xứ Nghệ, giúp tiếp cận và thực hiện được quy trình khép kín từ sản xuất lúa đến chế biến gạo bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng.

Trên cơ sở phân tích các chỉ tiêu bắt buộc sản phẩm gạo xứ Nghệ, Công ty TNHH Vĩnh Hòa được các cơ quan có thẩm quyền xác nhận là gạo an toàn, đồng thời được thị trường đón nhận và đánh giá cao. Cũng từ dự án này, công ty được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu độc quyền "Gạo xứ Nghệ" cho sản phẩm gạo của Công ty TNHH Vĩnh Hòa. Hiện nay, trên địa bàn ba tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa đã có hơn 7.000 ha trồng lúa AC5. Năm 2010, công ty thu mua và bán ra thị trường 400 tấn gạo mang nhãn hiệu "Gạo xứ Nghệ", năm 2013 tăng lên gần 3.000 tấn cung cấp cho các siêu thị.

Hiện nay, công ty liên hệ với Viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch để được chuyển giao quy trình công nghệ sản xuất phân vi sinh. Tiếp đó, các dây chuyền sản xuất mạ thảm trên khay kiểu công nghiệp, dây chuyền đánh bóng gạo, dây chuyền máy sấy tách ẩm của tổ chức phi chính phủ Mỹ, với tổng kinh phí 15 tỷ đồng và kho cất trữ lúa có diện tích 3.500 m², đủ để bảo quản 4.000 tấn lúa. Ðến nay, công ty đã có 16 cán bộ được đào tạo tại Viện Cây lương thực, đạt tiêu chuẩn chương trình chiến lược phát triển lúa chất lượng cao của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Từ mầu vàng no ấm đến mầu tím chữa bệnh

Cùng với nghiên cứu thành công giống lúa AC5, năm 2007, ông Phan Văn Hòa âm thầm nghiên cứu lai tạo thành công một giống lúa đặc biệt. Ðó là lúa thảo dược Vĩnh Hòa 1 (VH1). Ông cho biết, giống lúa này chuyển mầu theo từng giai đoạn phát triển. Thời kỳ gieo mạ có mầu tím biếc, khi cây lúa phát triển thì chuyển sang mầu xanh đậm, khi trổ bông lại đổi thành mầu tím. Chưa dừng lại, các bộ giống lúa thảo dược mới lần lượt ra đời: Vĩnh Hòa 2, Vĩnh Hòa 3, Vĩnh Hòa 4. Theo các nhà khoa học, đây là giống lúa quý hiếm ở Việt Nam cho sản phẩm gạo có đặc tính thảo dược. Gạo trồng từ giống lúa này giàu vi chất dinh dưỡng, vi lượng và các vi-ta-min A, B (B1, B2, B6), li-pit, chất xơ, chất Omega chống ung thư, chống loãng xương, khi ăn rất có lợi cho người thừa cân hay béo phì. Ðặc điểm chính của giống lúa này là, thân cây và hạt lúa mầu tím, trồng được hai vụ trong năm là vụ đông xuân và hè thu; năng suất đạt từ 5,5 tấn/ha đến 10 tấn/ha; thích hợp với điều kiện tự nhiên, khí hậu ở nhiều địa phương trong nước. Giống lúa VH1 đã được Tổ chức Quốc tế về bảo vệ các giống cây trồng mới (UPOV) đồng ý bảo hộ. Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, cây trồng, phân bón quốc gia đã công nhận là giống lúa siêu nguyên chủng, quý hiếm, chất lượng cao.

Vụ mùa năm 2008, lúa thảo dược được trồng khảo nghiệm ở xã Lạc Sơn, huyện Ðô Lương với năng suất 385 kg/sào. Hiện nay, các địa phương như Nghệ An, Hà Tĩnh, Ninh Bình, Nam Ðịnh, Thái Bình, An Giang, Bình Ðịnh... đã đến Công ty TNHH Vĩnh Hòa đặt mua giống lúa này về gieo trồng và đều đạt được kết quả bước đầu rất khả quan. Các địa phương này đã trồng được hơn 800 ha lúa VH1, vụ xuân vừa qua đạt năng suất bình quân 4 tạ/sào.

Cùng ông lội trên cánh đồng lúa tím, tôi cảm nhận hình như trong ông vẫn chưa vơi nỗi đau mất mát mà ông đã phải trả giá cho những thành công của mình, đó là sự mất mát người thân. Ông tâm sự, con trai lớn của ông cũng say mê đồng ruộng không kém mình. Trong lúc trời mưa to, nước lên, sốt ruột với giống lúa khảo nghiệm, con trai ông ra đồng cứu lúa thì bị nước lũ cuốn trôi. Sự thành công nào cũng phải trả giá, nhưng đối với ông thì nó quá đắt. Hy vọng rằng rồi đây, những thành công của ông sẽ nối tiếp những thành công, để bà con nông dân không còn phải lo lắng về năng suất, chất lượng của hạt gạo do họ làm ra, để họ có thể làm giàu trên chính đồng đất của mình.