Đặc sản An Giang:  Nanh heo - loài cá tất bật xuôi ngược

Cách đây gần 150 năm – chính xác là năm 1865, nhà ngư học người Hà Lan Pieter Bleeker đã phát hiện ra cá heo nước ngọt, còn được gọi là cá nanh heo, do chúng có râu – trông như cái nanh, ở lưu vực sông Mekong. Bởi đấy cái tên cá tiếng Anh thường có cả tên ông – Botia Modesta Bleeker.

cá nanh heo
Cá nanh heo kho lạt ăn rau ghém.

Đời sống của cá nanh heo là những cuộc di cư liên tục. Cuộc di cư ngược dòng của cá nanh heo từ vùng thâm nhập mặn ở lưu vực đồng bằng sông Cửu Long đến dưới chân thác Khone, Lào vào giữa tháng 11 và tháng 3 hàng năm. Chúng buộc phải đi là do mực nước xuống thấp. Cuộc di cư xảy ra vào mùa trăng.

Từ tháng 5 đến tháng 7, cá nanh heo di cư ngược lại, xuôi dòng từ thác Khone trên sông Mekong, thuộc tỉnh Champasak bên Lào, gần biên giới Campuchia, xuống vùng lụt Nam Campuchia và đồng bằng sông Cửu Long. Thác Khone là thác hoang dã nhất châu Á, cao 21m. Chính nó là thác nước làm cho không thể đi theo sông này ngược lên Trung Quốc bằng tàu thuyền. Phía trên thác Khone, cá nanh heo đi ngược dòng từ tháng 2 đến tháng 5 ra các nhánh sông rạch của dòng Mekong – thường là đi vào nhánh sông Nam Ing. Chúng quay lại sông Mekong vào tháng 7 đến tháng 11. Những cuộc di cư của cá nanh heo được báo cáo trong nghiên cứu của vợ chồng cố tiến sĩ Philip McRowan, người Mỹ gốc Lào. Trong khi đi khảo sát thực tế, họ bị một nhóm người Mông giết không rõ lý do tại Lào.

Người Thái bám lấy con cá này từ năm 1999. Người Việt 2010. Là loài cá thịt ngon nhưng “dễ thương” theo tiêu chuẩn “nhỏ xíu anh thương” của nhạc sĩ Trần Tiến, nên dù được nuôi nhiều, giá cá cũng không hề rẻ đi chút nào. Cá chưa thành niên ở các vùng khác nhau của sông Mekong đều dài khoảng 2cm. Cá cho thịt dài đến 5cm. Cá từ lồng bè nuôi ở An Giang về đến nhà hàng Sài Gòn giá sỉ đã 280.000 đồng/kg. Thị trường rất phân biệt đối xử với giới tính của cá nanh heo. Thị trường cũng ga lăng giống y loài người – trọng nữ khinh nam (vậy mà các bà còn chưa để yên). Cá cái mắc gấp ba lần cá đực, vì to con nhưng ngắn thân hơn, thịt béo và ngon hơn. Hai giống cá khác nhau ở chỗ con đực có sọc đen trên mình, còn con cái toàn thân xanh nhạt. Đuôi vi cá nanh heo có màu đỏ hồng dễ nhận biết.

Cá nanh heo có thể làm đủ món: nấu chua, nướng muối ớt, kho lạt ăn với rau ghém. Món sau ngon hơn hết, lại hạp với thời mà các nhà dinh dưỡng khuyên ăn nhiều chất xơ – mặc dù không có bằng chứng rõ ràng cho thấy tốt hơn cho sức khoẻ chỗ nào. Nước cá kho lạt béo dịu dàng và thơm dàng dịu, vì trước khi nấu chúng vẫn “chưa từ trần”. Khi lùa miếng nước cá cùng rau vào miệng là cảm nhận cái vị béo và thơm của cá; thịt cá béo hơn và ngọt, không có vẩy, có thể nhai cả xương mềm của chúng. Nhờ những lồng bè ở An Giang, người ta không phải thương nhớ cá theo mùa, vì cá có quanh năm.

Có địa phương còn gọi chúng là cá he. Nhưng cá he thứ thiệt lớn hơn cá nanh heo hơi bị dữ, dài gấp ba lần là ít.

Sài Gòn ít có món cá nanh heo trong thực đơn nhà hàng. Lần đầu tiên tôi biết đến là món cá nanh heo kho lạt ăn với rau ghém tại nhà hàng Nam Bộ, 19 Nguyễn Thị Diệu, quận 3. Trước đó qua điện thoại, nghe ông chủ giới thiệu: hôm nay có cá heo. Tôi hỏi: cá heo nước mặn? Ông đáp: không, cá heo nước ngọt. Chưa nhìn thấy cá, ngỡ đâu ông ta cả gan bán cá nược – loài cá heo nước ngọt vào sách đỏ trên sông Mekong. Nhưng nhầm to. Hoá ra cá heo có tên thông dụng hơn là cá nanh heo. Mới đầu người dân vớt cá con về nuôi lồng. Đến năm 2010, đại học Cần Thơ ép đẻ thành công. Cá trở thành đặc sản để đến là nhớ An Giang, ngoài nhiều thứ để nhớ khác, trong đó chắc chắn có cả người, của xứ này.

Báo Sài Gòn Tiếp Thị, 30/01/2014
Đăng ngày 02/02/2014
Bài và ảnh: Thái Học
Ẩm thực

Nhận biết cá stress bằng chỉ số từ vảy

Trong nhiều năm, các nhà nghiên cứu đã tìm kiếm một cách dễ dàng để xác định thời điểm cá bị căng thẳng. Giờ đây, lần đầu tiên các nhà khoa học tại Đại học Guelph của Canada đã chỉ ra rằng hormone gây căng thẳng là cortisol tích tụ trong vảy cá từ từ và tồn tại trong nhiều tuần.

cá bị căng thẳng
• 18:20 02/11/2021

21 loại cây thủy sinh đẹp cho bể cá tại nhà- Phần 1

Một bể cá cảnh nước ngọt sẽ đẹp và độc đáo hơn rất nhiều khi có những cây thủy sinh sống động. Bài viết này lược dịch từ trang newson6 nhằm gợi ý cho người nuôi cá cảnh 21 loài cây thủy sinh phổ biến và hoàn hảo cho bể cá gia đình.

• 10:31 30/10/2021

Ảnh hưởng của kích thước bể đến hành vi của cá ngựa vằn

Một nghiên cứu mới đây của Abudusaimaiti Maierdiyal và cộng sự 2020 đã cho thấy ảnh hưởng của kích thước bể đến hành vi của cá ngựa vằn (loài cá rất quan trọng trong nghiên cứu khoa học.)

• 14:09 26/10/2021

5 bước để vệ sinh bể cá cảnh đúng cách

Những người nuôi cá cảnh sẽ biết rằng việc vệ sinh không đúng cách không chỉ xáo trộn hệ vi khuẩn có lợi trong bể cá mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe cá. Để hạn chế điều đó bài viết hướng dẫn vệ sinh bể nuôi cá cảnh đúng cách chỉ với những dụng cụ cơ bản.

Cá phượng hoàng
• 17:27 17/09/2021

Top các loài hải sản tốt cho sức khỏe

Hải sản không chỉ là nguồn thực phẩm thơm ngon, hấp dẫn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhờ chứa lượng lớn protein, axit béo omega-3, khoáng chất và vitamin thiết yếu. Dưới đây là danh sách các loài hải sản được các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá cao vì giá trị sức khỏe vượt trội.

Hải sản
• 09:00 29/06/2025

Cảnh báo về việc tiêu thụ cá sống, sashimi không rõ nguồn gốc

Hiện nay, xu hướng thích ăn cá sống, sashimi và các món hải sản tươi sống ngày càng phổ biến tại Việt Nam. Tuy nhiên, đi kèm với xu hướng này là nguy cơ về an toàn vệ sinh thực phẩm đang gây nhiều lo ngại, nhất là trong bối cảnh việc kiểm soát nguồn gốc và quy trình chế biến còn nhiều bất cập.

Sashimi
• 09:46 23/06/2025

Loại cá mờm cơm: Từ món ăn bình dân đến đặc sản xuất khẩu

Tại những làng chài ven biển Nam Trung Bộ và Tây Nam Bộ, cá mờm cơm từ lâu đã là món ăn dân dã, gắn bó với đời sống ngư dân. Ít ai ngờ rằng, loài cá nhỏ bé này đang từng bước trở thành mặt hàng xuất khẩu giá trị, được ưa chuộng tại nhiều quốc gia châu Á và châu Âu. Hành trình từ bữa cơm gia đình đến bàn tiệc quốc tế của cá mờm cơm là một câu chuyện đầy thú vị về tiềm năng biển cả Việt Nam.

Cá mờm cơm
• 14:06 19/06/2025

Nguy cơ nhiễm khuẩn từ hải sản tươi sống

Hải sản tươi sống từ lâu đã là lựa chọn yêu thích trong bữa ăn của nhiều gia đình Việt Nam nhờ vào hương vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao.

Hải sản sống
• 17:04 17/06/2025

Hành trình chàng trai trẻ mang cá tầm lên rừng

Trong một góc rừng sâu xã Quảng Tân, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh, giữa nơi địa hình hiểm trở và ít người sinh sống, một mô hình nuôi cá nước lạnh đang âm thầm hình thành và phát triển. Chủ nhân của mô hình này là Vũ Đình Hảo, một thanh niên sinh năm 1992, quê ở thị xã Quảng Yên. Anh đã lựa chọn một hướng đi ít người dám theo đuổi: nuôi cá tầm bằng công nghệ bể nổi giữa vùng núi rừng.

Cá tầm
• 08:21 12/07/2025

Đồng Tháp số hóa ngành cá tra, 100% cơ sở được cấp mã nhận diện

Đồng Tháp vừa phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và kế hoạch phát triển ngành hàng cá tra theo hướng hiện đại, bền vững. Mục tiêu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất và quản lý, nâng cao chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Cá tra
• 08:21 12/07/2025

Nuôi biển: Tiềm năng, cơ hội và 4 rào cản

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vừa có báo cáo cho biết bức tranh toàn cảnh và chi tiết về hiện trạng cá biển toàn cầu: Có 35,5% quần thể cá biển đang bị khai thác quá mức. Đại dương không còn là “kho cá vô tận” và nhiều quốc gia đã phát triển nuôi biển công nghiệp, xa bờ. Việt Nam có điều kiện tự nhiên giàu tiềm năng phát triển nuôi biển, thuận lợi để xây dựng một ngành kinh tế mới khai thác cơ hội toàn cầu, tuy nhiên phải vượt qua 4 rào cản lớn hiện nay.

Nuôi trồng thủy sản
• 08:21 12/07/2025

Cách phân biệt và sử dụng đúng một số loại vôi trong nuôi trồng thủy sản

Vôi là một trong những vật tư quan trọng có vai trò điều chỉnh pH, cải tạo ao, xử lý đáy, diệt khuẩn và bổ sung khoáng chất. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay có nhiều loại vôi khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và công dụng riêng. Nếu không hiểu rõ và sử dụng đúng loại vôi phù hợp với mục đích và thời điểm, người nuôi có thể gặp phải những hậu quả như pH tăng đột ngột, tôm cá sốc môi trường, hoặc hiệu quả cải tạo không như mong muốn.

Bón vôi
• 08:21 12/07/2025

Cá "nhuộm phẩm" ở Đà Nẵng: Sự thật có phải hóa chất độc hại

Sáng 6/7, tại khu vực gần chợ Cẩm Lệ (quận Cẩm Lệ, TP. Đà Nẵng), một người dân phản ánh về việc cá biển có màu sắc bất thường, nghi ngờ bị nhuộm phẩm màu. Sau khi rửa hai con cá kè bằng nước ngọt, nước chuyển sang màu đỏ đậm. Khi luộc, thịt cá cũng có màu đỏ khác lạ, khiến người này nghi ngờ cá bị “nhuộm phẩm”.

Cá
• 08:21 12/07/2025
Some text some message..