Bắt đầu nuôi cá tầm, cá hồi từ năm 2008, trại cá nước lạnh của ông Lưu Văn Quang, thôn Ngải Trồ, xã Dền Sáng, huyện Bát Xát là một trong những mô hình nuôi cá nước lạnh đầu tiên với quy mô lớn nhất huyện. Hiện tại, cơ sở của ông Quang đang có 10 bể nuôi cá lớn nhỏ; mỗi lứa xuống gần 2 vạn con giống, năng suất cá thương phẩm đạt xấp xỉ 50 tấn một năm.
Được sự giúp đỡ của phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện, năm 2017, trại cá nước lạnh của ông Lưu Văn Quang đã bắt đầu xây dựng mô hình nuôi cá theo tiêu chuẩn VietGAP. Tuy nhiên, theo ông Quang, hiện tại cách làm này vẫn chưa thực sự khiến người nuôi yên tâm theo đuổi, bởi các sản phẩm bán cho thương lái có giá không chênh lệch nhiều so với cá nuôi theo cách truyền thống.
Còn tại Hợp tác xã Thủy Lâm ở xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát, đơn vị này đã xác định hướng làm ăn lâu dài và bền vững nên sớm đầu tư kinh phí triển khai nuôi cá nước lạnh theo tiêu chuẩn VietGAP. Quá trình nuôi cá tại đây được thực hiện khá bài bản. Mỗi lồng được hợp tác xã (HTX) cắm biển, ghi chép cẩn thận về ngày xuống giống, chủng loại giống, loại cám cho ăn; đặc biệt, có sổ theo dõi các bể nuôi về lượng thức ăn, thuốc phòng bệnh. Thế nhưng hiện nay, việc áp dụng quy trình chăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP tại cơ sở chăn nuôi này đang gặp khá nhiều khó khăn. Cụ thể như thủ tục để được công nhận sản phẩm đạt tiêu chuẩn quá rườm rà, phức tạp và kéo dài. Ngoài ra, lý do quan trọng nhất là chi phí nuôi cá tăng lên 20 - 25% nhưng giá bán vẫn không hơn nhiều so với sản phẩm nuôi theo phương thức truyền thống. Ông Nguyễn Văn Thanh, Giám đốc HTX Thủy Lâm cho biết: "HTX đã áp dụng mô hình nuôi cá theo tiêu chuẩn VietGAP từ cuối năm 2016, qua đó giúp sản phẩm tiêu thụ dễ dàng và đầu ra cũng ổn định hơn. Đến nay, HTX vẫn đang nuôi cá theo tiêu chuẩn VietGAP, nhưng sản phẩm có đạt hay không còn do cơ quan có thẩm quyền kiểm định, chứng nhận".
Theo thống kê của phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bát Xát, trên địa bàn huyện hiện có 13 cơ sở nuôi cá nước lạnh; trong đó, đã có 9 cơ sở đang thực hiện sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Tuy nhiên, kể từ năm 2016 đến nay, vẫn chưa có thêm cơ sở nào áp dụng sản xuất theo mô hình này.
Ông Sí Trung Kiên, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bát Xát cho rằng, một trong những nguyên nhân đó là đa số các cơ sở nuôi cá nước lạnh đều mang tính nhỏ lẻ, cơ sở hạ tầng ao nuôi không đảm bảo, nguồn vốn còn thiếu nên không đáp ứng được các tiêu chí của bộ tiêu chuẩn VietGAP. Cùng với đó là giá bán sản phẩm VietGAP không cao, thậm chí ngang bằng sản phẩm thông thường, trong khi đó thực hiện theo các tiêu chuẩn VietGAP thì chi phí nuôi sẽ tăng lên. Vì thế, sẽ rất khó để các cơ sở nuôi theo VietGAP cạnh tranh với những cơ sở nuôi truyền thống. Tuy nhiên, đây sẽ vẫn là hướng đi chủ đạo với mục đích tạo ra nhiều sản phẩm nông nghiệp sạch cung cấp cho người tiêu dùng. “Khi đưa ra thị trường thì sản phẩm phải được chứng nhận về nguồn gốc, xuất xứ; trong bối cảnh như hiện nay thì việc này cần phải thực hiện ngay, không chỉ riêng cá nước lạnh mà thực hiện ở cả lĩnh vực chăn nuôi khác. Thời gian tới, huyện Bát Xát sẽ tiếp tục triển khai thực hiện tại các cơ sở theo định hướng của tỉnh về chương trình xây dựng mỗi xã một sản phẩm”, ông Kiên cho biết thêm.
Trong những năm qua, nhiều mô hình nuôi cá nước lạnh theo tiêu chuẩn VietGAP đã đạt những thành công bước đầu, nhưng để nhân rộng thì cần phải có sự vào cuộc quyết liệt của nhiều ban, ngành nhằm tạo sự liên kết chặt chẽ giữa khâu sản xuất và tiêu thụ. Ngoài ra, Nhà nước cần có nhiều chính sách ưu đãi, khuyến khích, hỗ trợ các hộ nuôi cá nước lạnh theo tiêu chuẩn VietGAP thì mô hình này mới thực sự bền vững và phát huy hiệu quả trong thời gian tới.
