Mối nguy hiểm đối với sức khỏe con người mang tên Rác thải nhựa đại dương

Rác thải nhựa nói chung và vi nhựa nói riêng tồn tại trong lòng biển là kẻ thù vô hình đe dọa sức khỏe loài người cùng hàng trăm loài sinh vật biển khác.

hạt vi nhựa giữa đại dương
Rác thải nhựa bao vây nhiều đảo ở Việt Nam. Ảnh minh họa.

Rác thải nhựa đại dương không chỉ đe dọa phá hoại hệ sinh thái biển, mà còn tiềm ẩn mối nguy vô hình với sức khỏe con người. Theo Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên (WWF), rác thải nhựa và hạt vi nhựa được ghi nhận xuất hiện ở mọi nơi trong môi trường biển của Trái đất, kể cả dưới tầng sâu của Rãnh Mariana.

Các đại dương trên thế giới hàng năm phải tiếp nhận hơn 9 triệu tấn rác nhựa, đe dọa môi trường sống và sự sinh tồn của các loài động vật hoang dã, với hơn 270 loài được ghi nhận có thể đã bị tổn thương bởi các ngư cụ bị vứt bỏ và các loại nhựa thải bỏ gây ra. Ngoài ra, 240 loài đã được ghi nhận có cá thể nuốt phải nhựa.

Đây là vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe của hệ sinh thái biển và của loài người. 

vi nhựa
Hạt vi nhựa được thu thập ở khu vực Vịnh San Francisco, được dán nhãn để nghiên cứu. 

Nỗi lo từ hạt vi nhựa 

Một buổi trưa như mọi ngày, Dunzhu Li, kỹ sư môi trường, đang dùng bữa cùng bạn bè. Anh để thức ăn vào hộp, rồi đặt vào lò vi sóng để làm nóng. Đến một ngày, Li phát hiện các hạt nhựa li ti rơi từ hộp nhựa xuống các phần thức ăn, nước uống của mình.

"Chúng tôi bị sốc", Li kể lại. Anh cùng đồng nghiệp lập tức từ bỏ thói quen này. 

Những hạt nhựa nhỏ bé, với đường kính dưới 5mm mà Li khám phá được gọi là hạt vi nhựa. Loạt hạt này tồn tại ở hầu hết các vật dụng là bằng nhựa. Theo tạp chí khoa học Nature, nếu phụ huynh sử dụng chai nhựa để lắc sữa nóng cho con, đứa trẻ có thể nuốt tới hàng triệu hạt vi nhựa mỗi ngày.

Vi nhựa đang tạo ra bài toán khó cho giới khoa học. "Mọi người đều ăn, rồi hít phải cát và bụi. Không rõ liệu chế độ ăn thêm có hạt nhựa có gây hại cho chúng ta hay không", Nature đặt câu hỏi. Theo Dunzhu Li, hạt vi nhựa tiềm ẩn tác động tiêu cực đến sức khỏe con người.

Hạt vi nhựa tồn tại ở khắp mọi nơi: trong lòng đại dương, trong tuyết Bắc Cực và băng Nam Cực, trong động vật có vỏ, muối ăn, nước uống và bia, và trôi trong không khí hoặc rơi theo mưa trên các ngọn núi và thành phố.

"Chúng bay trong gió, hòa trong cát biển, và có cả trong cơ thể người", National Geographic nhận xét về hạt vi nhựa. Tamara Galloway, nhà độc chất học sinh thái học tại Đại học Exeter (Anh) khẳng định: "Hầu hết sinh vật đều tiếp xúc với vi nhựa". Nhiều hạt chỉ có thể nhìn thấy bằng kính hiển vi, nhưng mất nhiều thập kỷ để phân hủy hoàn toàn.

rác thải nhựa
Vi nhựa được tìm thấy trong dạ dày của rùa biển Hawaii. 

Theo các tạp chí khoa học hàng đầu như Nature, National Geographic, hiện chưa có nghiên cứu cụ thể cho thấy về lượng vi nhựa mà cơ thể có thể chịu được hoặc mức độ thiệt hại mà chúng gây ra. 

Các nghiên cứu hiện có dựa trên các thí nghiệm sử dụng tế bào hoặc mô người tiếp xúc với vi nhựa, hoặc sử dụng động vật như chuột cống.

Nghiên cứu chỉ ra rằng những con chuột được cho ăn một lượng lớn vi nhựa đều bị viêm ruột non. Những con chuột tiếp xúc với vi nhựa có số lượng tinh trùng thấp hơn, sinh ra chuột con nhỏ hơn nhóm còn lại. 

Năm 2017, một nghiên cứu tại Đại học King ở London chỉ ra rằng theo thời gian, việc hạt vi nhựa tích lũy trong cơ thể người có thể tạo ra độc tố. Các loại nhựa khác nhau có đặc tính độc hại khác nhau.

Xem xét tác động của việc ăn hải sản bị nhiễm vi nhựa, các nhà nghiên cứu từ John Hopkins cho rằng nhựa tích tụ có thể làm hỏng hệ thống miễn dịch và phá vỡ sự cân bằng của ruột.

Mối đe dọa từ rác thải nhựa đại dương 

Theo Nature, mức độ vi nhựa hiện tại trong môi trường quá thấp để ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Tuy nhiên, số hạt vi nhựa sẽ tăng theo thời gian.

Một nghiên cứu cho thấy lượng rác thải nhựa đổ ra đất liền và biển vào năm 2040 ước đạt 380 triệu tấn, cao gấp đôi con số 188 triệu tấn vào năm 2016. Trong số này, 10 triệu tấn sẽ tồn tại ở dạng vi nhựa. Chúng ngấm vào lòng nước, hấp thu vào cơ thể động vật biển, rồi có thể tìm đến cơ thể người thông qua đường ăn uống. 

Để ngăn chặn sự xâm lấn của của vi nhựa nói riêng, rác thải nhựa nói chung đến sức khỏe con người và môi trường tự nhiên, các quốc gia cần các chính sách, giải pháp cụ thể để giảm thiểu, xử lý hiệu quả rác thải nhựa đổ ra đại dương. 

Việt Nam là một trong số các quốc gia hiện đang phát thải nhiều rác nhựa nhất vào các đại dương. Theo các số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới (World Bank), ước tính Việt Nam đã thải ra trên 31 triệu tấn rác thải sinh hoạt và gần 5 triệu tấn rác thải nhựa chỉ riêng trong năm 2018.

Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) đánh giá: nhựa chiếm đến 64% tỷ lệ vật liệu dùng trong ngành bao gói, và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên.

Trong khi đó chỉ khoảng 14% lượng rác thải nhựa được thu gom chủ yếu bởi những người nhặt rác và tái chế bởi các doanh nghiệp nhỏ. Còn lại đang được chuyển vào các bãi rác lộ thiên, thậm chí là thải trực tiếp ra môi trường.

Nghiêm trọng hơn, chỉ có khoảng 20% rác được xử lý bằng phương pháp chôn lấp ở các bãi hợp vệ sinh. Đa phần các bãi rác tại Việt Nam đều đã quá tải, các lò đốt có công nghệ đơn giản, cũ và lạc hậu, chưa kiểm soát được chất lượng không khí, thậm chí là bị hỏng do rác không được phân loại trước khi xử lý.

Giải pháp bền vững 

Việt Nam đang nỗ lực giảm thiểu, xử lý hiệu quả rác thải nhựa trên nhiều phương diện, trong đó có xúc tiến tham gia Thỏa thuận toàn cầu về rác thải nhựa đại dương và hợp tác quốc tế với các tổ chức như WWF, UNDP, MCD,... 

"Thay thế nhựa không dễ. Nhựa có rất nhiều đặc tính ưu việt hơn các vật liệu khác như bền, nhẹ dẻo, rẻ tiền, có thể tái chế. Vấn đề là ở chỗ cách sử dụng và quản lý sau sử dụng để giảm lượng thất thoát và gây hại cho môi trường. Vì vậy định hướng của WWF và Dự án là thúc đẩy việc sử dụng và quản lý hiệu quả thay vì thay thế.

Chúng tôi chú trọng vào việc giảm thiểu sử dụng, thải bỏ đúng cách, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất với bao bì và tuần hoàn trong sử dụng nhựa", ông Tạ Anh Tuấn - quản lý Dự án giảm thiểu Rác thải nhựa đại dương của WWF-Việt Nam.

rác thải nhựa
"Chẳng ích gì khi sản xuất ra những thứ tồn tại trong 500 năm và sau đó sử dụng chúng trong 20 phút. Đó là cách làm thiếu bền vững" -  Galloway.

Việt Nam cũng bảo đảm ngăn ngừa việc xả rác thải nhựa từ các nguồn thải trên đất liền và các hoạt động trên biển, phấn đấu đưa trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương.

Đến năm 2030, hướng tới giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 100% ngư cụ khai thác thủy sản bị mất hoặc bị vứt bỏ được thu gom, chấm dứt việc thải bỏ ngư cụ trực tiếp xuống biển; 100% các khu, điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch và dịch vụ du lịch khác ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần,...

Đồ nhựa dùng một lần cần bị loại trừ dần khỏi cuộc sống, thay thế bằng những vật liệu thân thiện với môi trường. Con người phải chuẩn bị những giải pháp bền vững thảm họa môi trường đã ở rất gần. 

VTC news
Đăng ngày 23/11/2021
Hồng Nam - Vũ Liễu
Môi trường

Sử dụng men vi sinh trong nuôi trồng thủy sản

Men vi sinh (probiotic) là các vi sinh vật có lợi, khi được bổ sung vào môi trường nuôi trồng thủy sản, giúp cải thiện chất lượng nước, nâng cao sức khỏe của động vật thủy sản và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.

Ao nuôi tôm
• 10:55 20/11/2024

Tổng hợp các phương pháp kiểm soát nguồn gốc chất thải

Kiểm soát nguồn gốc chất thải thủy sản đặc biệt là nuôi tôm là một khâu quan trọng trong quản lý chất thải, nhằm xác định nguồn phát sinh, loại chất thải, lượng chất thải và các thông tin liên quan khác. Các phương pháp này giúp chúng ta có những biện pháp xử lý và giảm thiểu chất thải hiệu quả hơn.

Nguồn gốc chất thải
• 09:42 14/11/2024

Tìm hiểu các loại vi sinh vật trong nước thải

Vi sinh vật trong nước thải đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy các chất hữu cơ và làm sạch nước. Hiểu biết về các loại vi sinh vật này sẽ giúp chúng ta tối ưu hóa quá trình xử lý nước thải, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ nguồn nước.

Nước thải ao nuôi
• 09:38 12/11/2024

Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến năng suất nuôi thủy sản tại vùng ven biển Việt Nam

Biến đổi khí hậu đang ngày càng ảnh hưởng mạnh đến ngành nuôi trồng thủy sản ven biển Việt Nam, gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão lớn, hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn và nhiệt độ nước biển tăng cao trong năm 2023-2024. Những tác động này không chỉ làm suy giảm năng suất và sản lượng thủy sản, mà còn đe dọa sinh kế và an ninh kinh tế của người dân ven biển.

Nuôi trồng thủy sản
• 09:53 05/11/2024

Tôm vào vụ đông - Sale không giới hạn

Khi tôm vào vụ mới công tác chuẩn bị vật tư, vệ sinh ao, nguồn nước,... là những khâu quan trọng để có một mùa vụ thành công. Việc này ngoài bỏ công sức ra thì cũng tốn khá nhiều chi phí. Để tiết kiệm hơn, bà con hãy ghé ngay Farmext eShop, tại đây sắp diễn ra nhiều ưu đãi cực to cho các sản phẩm phục vụ nuôi tôm vụ đông.

Tôm vào vụ đông
• 07:16 22/11/2024

Chẩn đoán đúng bệnh: Bí quyết thành công trong nuôi trồng thủy sản

Để có thể hiểu rõ hơn tầm quan trọng của việc chẩn đoán đúng bệnh trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt đối với tôm cá. Ngày hôm nay Tép Bạc đã có buổi trò chuyện giao lưu với TS. Lưu Thị Thanh Trúc, chuyên gia có hơn 20 năm kinh nghiệm giảng dạy và hoạt động trong ngành.

Xét nghiệm kháng sinh đồ
• 07:16 22/11/2024

Cá tra năm 2024 và định hướng năm 2025

Hội nghị tổng kết ngành hàng cá tra do Bộ NN&PTNT tổ chức ngày 17/11/2024 cho biết, xuất khẩu năm 2024 đạt 1,56 tỷ USD và đặt mục tiêu năm 2025 tăng lên 2 tỷ USD.

Cá tra
• 07:16 22/11/2024

Điểm mặt rào cản chuyển đổi xanh trong chế biến tôm đông lạnh

Chuyển đổi xanh trong ngành chế biến thủy sản, đặc biệt là tôm đông lạnh, không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế. Tuy nhiên, hành trình này đang gặp nhiều rào cản lớn liên quan đến chi phí, cơ sở hạ tầng và quản lý năng lượng.

Chế biến tôm
• 07:16 22/11/2024

Loài cá cảnh kiêu sa trong bể nuôi thủy sinh

Cá thần tiên (Angelfish) là một trong những loài cá cảnh nước ngọt được ưa chuộng nhất trong giới chơi cá cảnh. Với dáng bơi duyên dáng, thân hình dẹt độc đáo, và màu sắc rực rỡ, cá thần tiên không chỉ mang đến vẻ đẹp kiêu sa cho bể thủy sinh mà còn là biểu tượng của sự thanh lịch và tinh tế.

Cá thần tiên
• 07:16 22/11/2024
Some text some message..