Từ hơn một năm nay, ông Nguyễn Văn Dương ở thôn Xuân Đông, xã Vạn Hưng, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa thực hiện mô hình nuôi trồng kết hợp ốc hương, hải sâm và rong biển trên diện tích 1 ha mặt nước. Mô hình này thuộc khuôn khổ dự án “Xây dựng mô hình nuôi kết hợp tôm, ốc hương với hải sâm và rong biển theo VietGAP cho một số tỉnh ven biển miền trung” do Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III, Trung tâm Khuyến nông, khuyến ngư các tỉnh Thừa Thiên - Huế, Quảng Bình, Phú Yên, Khánh Hòa thực hiện từ năm 2015. Ông Dương cho biết, trước đây, ông chỉ nuôi ốc hương nhưng do dịch bệnh cho nên thua lỗ liên miên, nhiều lúc muốn bỏ cuộc. Tham gia dự án, ông được cán bộ hướng dẫn kỹ thuật, bắt đầu nuôi một cách bài bản. Chẳng hạn như trước kia ông nuôi ốc hương mật độ dày, nay chỉ thả 50 con/m2. Phần nuôi trồng kết hợp, ông thả 2m2/con hải sâm; cả 1ha, ông chỉ trồng 500 kg rong nho. Ông được hỗ trợ 30% thức ăn, 50% giống và toàn bộ lưới trồng rong nho. "Lúc đầu nghe lạ lắm! Nhưng làm rồi ngẫm ra thấy rất có lý. Nước sạch hơn, ốc mau lớn hơn", ông Dương vui vẻ nói.
Tại tỉnh Ninh Thuận, mô hình nuôi tôm sú kết hợp với hải sâm và rong biển cũng cho kết quả tốt. Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Ninh Thuận Nguyễn Tin cho biết, quy mô tham gia dự án là 2 ha, mật độ thả tôm sú 20 con/m2, hải sâm một con/m2, rong biển 500 kg/ha. Đến nay mô hình đã triển khai được 70 ngày, nông dân thu hoạch hơn hai tấn tôm; rong biển và hải sâm đang phát triển tốt.
Theo Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Kim Văn Tiêu, tôm sú, ốc hương, hải sâm, rong biển, trong đó có rong nho là những đối tượng nuôi trồng được ưa chuộng ở nước ta, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, trước đây, nông dân nuôi đơn lẻ ốc hương, tôm sú cho nên đã đưa vào môi trường nước một lượng rất lớn hóa chất gây ô nhiễm môi trường, phát sinh dịch bệnh khiến hiệu quả nuôi trồng thấp, rủi ro cao. Thực hiện chương trình khoa học công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới, năm 2015 Trung tâm Khuyến nông quốc gia chủ trì xây dựng mô hình nuôi kết hợp tôm sú, ốc hương, hải sâm và rong biển ở các địa phương. Đồng thời phối hợp Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III xây dựng hai quy trình công nghệ nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm, rong biển và nuôi kết hợp tôm sú với hải sâm, rong biển. Lợi ích của mô hình là hải sâm ăn lọc, rong câu hấp thụ các chất dinh dưỡng hòa tan làm giảm quá trình ô nhiễm từ hoạt động nuôi ốc hương. Sau đó, hải sâm, rong biển sẽ chuyển dạng năng lượng thấp (chất thải) sang năng lượng cao và hữu ích.
Trung tâm Khuyến nông quốc gia xây dựng mô hình nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm và rong biển tại xã Xuân Yên, huyện Sông Cầu, tỉnh Phú Yên và xã Vạn Thắng, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa; có bốn hộ tham gia, quy mô 4 ha; xây dựng mô hình nuôi kết hợp tôm sú với hải sâm và rong biển bốn xã nông thôn mới gồm: xã Phú Hải (huyện Phú Vang), xã Lộc Bình (huyện Phú Lộc), tỉnh Thừa Thiên - Huế; xã Võ Ninh (huyện Quảng Ninh), xã Quảng Văn (thị xã Ba Đồn), tỉnh Quảng Bình, có bốn hộ tham gia, quy mô 2 ha. Xây dựng mô hình nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm và rong biển theo chuỗi giá trị tại xã Vạn Hưng, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa, có hai hộ tham gia, quy mô 2 ha; xây dựng mô hình nuôi kết hợp tôm sú với hải sâm và rong biển theo chuỗi giá trị tại xã Phương Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận có ba hộ tham gia, quy mô 2 ha.
Hướng tới mục tiêu hoàn thiện quy trình công nghệ, trong quá trình triển khai dự án, các cán bộ kỹ thuật, hộ dân tham gia xây dựng mô hình đã kiểm tra, khảo sát định kỳ các yếu tố môi trường, bệnh để điều chỉnh các thông số kỹ thuật. Từ những số liệu và kết quả thu được, Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã hoàn thiện hai quy trình công nghệ phù hợp các tỉnh ven biển miền trung. Đó là Quy trình nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm, rong biển và quy trình nuôi tôm sú kết hợp với hải sâm và rong biển.
Tại các hội thảo nhân rộng mô hình nuôi kết hợp tôm sú với hải sâm và rong biển tổ chức tại tỉnh Ninh Thuận; hội thảo nhân rộng mô hình nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm và rong biển tổ chức tại tỉnh Khánh Hòa vừa qua, nông dân và cán bộ khuyến nông đã thảo luận, tìm giải pháp cho các vấn đề như: Mua giống hải sâm, rong nho ở đâu; trong kỹ thuật nuôi, đối tượng nào trước, đối tượng nào sau, thời gian giãn cách bao nhiêu ngày; kỹ thuật phòng bệnh cho ốc hương, tôm sú; tác dụng của hải sâm và rong biển trong mô hình nuôi kết hợp; thị trường tiêu thụ hải sâm và rong biển;…
Từ các hội thảo, Trung tâm Khuyến nông quốc gia kết luận: Ốc hương, tôm sú là đối tượng nuôi quan trọng, chủ lực thuộc lĩnh vực nông nghiệp nhưng đang đối mặt với dịch bệnh, ô nhiễm môi trường. Vì vậy, thành công của mô hình là hướng đi mới tạo phương thức nuôi mới cho nông dân tại các xã nông thôn mới ven biển miền trung, nâng cao thu nhập, giảm ô nhiễm môi trường và dịch bệnh, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển bền vững.
Thạc sĩ Kim Văn Tiêu cho biết: Qua hai năm triển khai, các mô hình tại một số tỉnh ven biển miền trung đã khẳng định tính hiệu quả; đem lại nguồn thu nhập tốt hơn cho nông dân. Với mô hình nuôi kết hợp ốc hương với hải sâm và rong biển, lợi nhuận đem lại khoảng 449,4 triệu đồng/ha/vụ; tăng 42,4% so với mô hình nuôi đơn của hộ khác có cùng diện tích nuôi. Với mô hình nuôi kết hợp tôm sú với hải sâm và rong biển, mỗi hộ lãi từ 165 đến 180 triệu đồng/vụ. Thành công của mô hình này đã đánh thức các vùng nuôi tôm bị bỏ hoang, từ nuôi thâm canh chuyển sang nuôi kết hợp, bảo đảm lợi ích kinh tế - xã hội và môi trường. Mô hình nuôi kết hợp rất dễ áp dụng và phù hợp với nông dân miền trung, cho nên cần được nhân rộng. Tuy nhiên lâu nay bà con chỉ quen nuôi đơn thuần, trong khi nuôi kết hợp nhiều đối tượng đòi hỏi phải có kiến thức và nắm vững kỹ thuật mới thành công. Vì vậy, trung tâm khuyến nông các tỉnh cần tăng cường tập huấn để nông dân nắm bắt.
