Sai lầm thường gặp khi xử lý pH ruột tôm

Hiểu sai về vai trò của pH ruột tôm

Một số bà con nuôi tôm hiện vẫn chưa thực sự hiểu rõ tầm quan trọng của pH ruột. Họ thường chỉ tập trung vào pH nước ao mà bỏ qua pH ruột – yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng và khả năng miễn dịch của tôm.

Trên thực tế, pH ruột tôm nên dao động trong khoảng từ 6.5 đến 7.5, tùy thuộc vào thức ăn, môi trường và mật độ vi sinh vật đường ruột. Nếu pH ruột quá thấp (<6.0) hoặc quá cao (>8.0), hệ vi sinh vật có lợi sẽ suy yếu, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây hại như Vibrio spp. phát triển mạnh, dẫn đến các bệnh đường ruột như phân trắng, đường ruột đứt khúc, hoại tử ruột…

Xử lý pH ruột bằng men vi sinh không đúng cách

Đây là sai lầm phổ biến nhất trong thực tế. Khi tôm có biểu hiện rối loạn tiêu hóa hoặc phân trắng, nhiều bà con ngay lập tức bổ sung men vi sinh đường ruột mà không xác định rõ nguyên nhân. Có những trường hợp dùng sai loại vi sinh, liều lượng không đúng, trộn thức ăn ở nhiệt độ cao, hoặc dùng trùng thời điểm với kháng sinh, làm giảm hoặc mất tác dụng của men.

Vi sinh vật có lợi như Lactobacillus, Bacillus subtilis, Saccharomyces cerevisiae… chỉ phát huy hiệu quả khi được sử dụng đúng cách, đúng thời điểm và trong môi trường thuận lợi. Nếu không, vừa tốn chi phí, vừa không giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Khuyến cáo: Chỉ nên dùng men vi sinh sau khi đã kiểm tra được nguyên nhân gây rối loạn pH ruột. Tránh dùng men vi sinh cùng lúc với kháng sinh hoặc chất diệt khuẩn như iodine, formol, KMnO₄...

Sử dụng hóa chất thay đổi pH một cách cực đoan

Một số người nuôi khi phát hiện tôm bị phân lỏng hoặc ruột tôm có pH thấp, đã sử dụng các hóa chất kiềm hoặc acid để điều chỉnh pH ruột thông qua thức ăn hoặc nước ao. Việc này không những không hiệu quả mà còn có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

Việc sử dụng các loại chất tăng kiềm như bicarbonate, vôi sống, dolomite... phải được tính toán kỹ và thường chỉ nên dùng để điều chỉnh pH nước, không nên áp dụng trực tiếp để thay đổi pH ruột mà không có hướng dẫn của chuyên gia.

Bổ sung men vi sinh đúng cách giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa bệnh phân trắng ở tôm.

Không điều chỉnh kịp thời chế độ ăn

Một sai lầm lớn khác là không điều chỉnh khẩu phần ăn và loại thức ăn khi pH ruột có dấu hiệu bất ổn. Tôm có ruột pH thấp thường là do ăn thức ăn kém chất lượng, độ đạm cao nhưng khó tiêu, hoặc không có enzyme hỗ trợ tiêu hóa.

Nhiều bà con vẫn tiếp tục cho ăn lượng lớn, hoặc sử dụng thức ăn có chứa thành phần không phù hợp (như dầu cá oxy hóa, bột cá kém chất lượng), dẫn đến tôm giảm ăn, rối loạn tiêu hóa, stress kéo dài.

Khuyến cáo: Khi phát hiện tôm có dấu hiệu ruột kém, cần giảm lượng thức ăn 30–50%, chuyển sang loại thức ăn dễ tiêu, bổ sung enzyme tiêu hóa, vitamin C, men vi sinh và khoáng để hỗ trợ hệ tiêu hóa phục hồi.

Bỏ qua vai trò của môi trường ao nuôi

Một môi trường nước mất ổn định cũng là nguyên nhân khiến pH ruột tôm thay đổi bất thường. pH nước dao động mạnh, hàm lượng khí độc cao, độ kiềm thấp, tảo phát triển mất kiểm soát… sẽ làm tôm bị stress, ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa.

Việc bà con chỉ xử lý pH ruột mà bỏ qua việc cải thiện môi trường tổng thể sẽ chỉ mang lại hiệu quả tạm thời, về lâu dài vẫn không giải quyết triệt để được vấn đề.

Khuyến cáo: Cần kiểm tra các chỉ tiêu môi trường như pH nước, kiềm, NH₃, NO₂, oxy hòa tan hàng ngày để đảm bảo tôm không bị sốc và hệ tiêu hóa hoạt động ổn định.

Thiếu kiểm tra và theo dõi pH ruột định kỳ

Do thiếu công cụ hoặc kỹ năng, nhiều người nuôi không thực hiện việc kiểm tra pH ruột tôm định kỳ mà chỉ dựa vào cảm quan hoặc quan sát tổng thể. Điều này khiến việc phát hiện vấn đề thường muộn, khó xử lý kịp thời.

Hiện nay, việc sử dụng giấy quỳ (quỳ tím) hoặc máy đo pH mini để đo pH dịch ruột tôm sau khi mổ là khá phổ biến và nên thực hiện định kỳ 3–5 ngày/lần, đặc biệt vào giai đoạn tôm >25 ngày tuổi.

Việc xử lý pH ruột tôm tưởng chừng đơn giản nhưng thực chất đòi hỏi sự hiểu biết tổng thể về dinh dưỡng, vi sinh, môi trường và sinh lý tiêu hóa của tôm. Những sai lầm trong quá trình xử lý có thể không gây hậu quả ngay tức thì, nhưng về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả nuôi trồng thủy sản