)
Làm muối giữa trưa
Giữa trưa nắng gắt, tại vùng muối Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, TX Sông Cầu), ruộng muối phủ trắng với từng lớp muối trải dài. Ông Bùi Văn Trung, người làm muối ở thôn Tuyết Diêm tranh thủ vác bàn cào ra ruộng cào muối. Ông cho hay: Gần tháng nay trời nắng gắt, ruộng bắt muối nhanh. Khi ruộng muối sắc nước, chúng tôi tranh thủ cào dồn đống rồi gánh ra bờ đổ cho muối ráo, kịp bán cho thương lái. Sau đó, chúng tôi tiếp tục đưa nước biển từ đám muối mặn vào “ăn” lứa muối tiếp theo. Trời nắng nên ai cũng tranh thủ làm để đạt sản lượng muối, bù trừ những tháng trước liên tục mất mùa.
Cũng theo ông Trung, công đoạn làm muối truyền thống có 4 đám. Đám đầu tiên lấy nước biển vào chứa gọi là đám chứa, sau đó sang qua đám thứ hai gọi là nuôi mặn. Từ đám nuôi mặn có mương nước dẫn qua đám chịu lắng cho nước biển sắc lại. Khi đám chịu kết tủa thì chuyển qua đám kết tinh muối. Công đoạn làm muối truyền thống như vậy diêm dân gọi là dây ruộng và phải làm như vậy mới cho ra sản lượng muối.
Cạnh đó, bà Trần Thị Nhung đang lội ruộng gánh muối, chia sẻ: Mấy tháng trước trời yếu nắng phải mất 5-6 ngày muối mới kết tinh, còn gần tháng nay nắng gắt chỉ 3 ngày là cào được một lứa muối. Dây ruộng nhà tôi có 4 đám kết tinh muối. Dù trưa nắng gắt, chúng tôi cũng phải tranh thủ gánh ra bờ, sợ xế chiều mưa xuống là muối tiêu ra nước coi như công cốc.
Nắng nóng kết hợp gió Nam thổi mạnh, ruộng bắt muối nhanh, gần tháng nay diêm dân làm muối đạt sản lượng cao, còn 6 tháng đầu năm thường xuất hiện mưa trái mùa nên ruộng muối ngâm nước mưa, diêm dân nghỉ cả tuần, thậm chí cả tháng. Ông Trần Quang ở thôn Tuyết Diêm đang dẫn nước biển vào ruộng, nói: “Gần 1 tháng nay, thời tiết thuận lợi nên diêm dân được mùa muối, bờ ruộng “ngốn” đầy muối, ruộng muối lúc nào cũng người ra vào tấp nập. Còn mấy tháng trước, do mưa nên cánh đồng vắng bóng người làm”.
Hiện tại vùng muối Lệ Uyên (xã Xuân Phương, TX Sông Cầu), những “núi” muối đang trải dài. Bà Nguyễn Thị Duyên, một người làm muối ở thôn Lệ Uyên chia sẻ: Mấy tháng trước, ngoài những ngày mưa, khi trời nắng trở lại thì có gió từ biển thổi vào (gió nồm), mang theo hơi nước nên đám kết tinh diêm dân dẫn nước vào mực nước nửa mắc ngón tay; còn gần tháng nay nắng, gió Nam lại thổi mạnh nên đám kết tinh mực nước một mắc ngón tay, vì vậy lượng muối kết tinh cao gấp 2 lần mấy năm trước. Nhà tôi có 8 đám kết tinh, được muối nên mỗi lần cào 40 bao, tương đương 2 tấn, gần tháng nay cào 8 lần là 16 tấn.
Giá cả bấp bênh
Hiện nay giá muối trên thị trường bấp bênh, giá muối sạch (muối trải bạt) tăng nhưng muối thô (sản xuất thủ công) thì giảm. Theo nhiều diêm dân, cách đây 1 tháng, giá muối sạch là 1,1 triệu đồng, nay tăng lên 1,2 triệu đồng/tấn. Thế nhưng so với thời điểm này năm ngoái, giá này giảm 100.000 đồng/tấn (năm ngoái 1,3 triệu đồng/tấn). Còn đối với muối thô, cách đây 1 tháng giá 800.000 đồng/tấn, hiện nay giảm còn 700.000 đồng/tấn. Cùng thời điểm này năm ngoái, giá muối thô là 850.000 đồng/tấn.
Trời nắng, sản lượng muối tăng hơn trước nhưng so với các năm thì giảm mạnh. Theo thống kê của Sở NN-PTNT, đến nay, vùng muối TX Sông Cầu có 183,8ha diện tích sản xuất muối, trong đó có 10ha sản xuất muối sạch áp dụng phương pháp trải bạt (chiếm 5,4% diện tích sản xuất). Chỉ có vùng muối Tuyết Diêm sản xuất muối sạch, còn vùng muối Lệ Uyên, Trung Trinh (xã Xuân Phương) sản xuất muối thô. Tổng số hộ tham gia sản xuất muối là 571 hộ, đến nay sản lượng muối gần 500 tấn (trước đó, 6 tháng đầu năm diêm dân chỉ sản xuất được 370 tấn muối). Cùng thời điểm này năm trước, diêm dân thôn Lệ Uyên, Trung Trinh và thôn Tuyết Diêm đã sản xuất trên 7.500 tấn muối. Trong đó, muối sạch 1.500 tấn, muối thô đạt 6.000 tấn.
Theo TS Nguyễn Trọng Tùng, Giám đốc Sở NN-PTNT, mặc dù tỉnh đã hỗ trợ xây dựng được nhãn hiệu Muối Tuyết Diêm thuộc HTX Muối Tuyết Diêm, nhưng hoạt động sản xuất muối qua các năm vẫn không ổn định. Nguyên nhân chủ yếu do phần lớn diện tích sản xuất theo phương thức thủ công truyền thống, phụ thuộc lớn vào thời tiết và chất lượng muối không cao, diêm dân tự tiêu thụ với giá cả bấp bênh. Thời gian đến, cần đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng vùng sản xuất và hoạt động của các hợp tác xã. Ngân hàng tạo điều kiện cho diêm dân tiếp cận nguồn vốn vay để đầu tư sản xuất và tiêu thụ muối. Địa phương giữ ổn định diện tích sản xuất muối 183ha từ nay đến năm 2030, trong đó diện tích sản xuất muối sạch năm 2020 chiếm trên 10%, năm 2025 chiếm trên 50% và năm 2030 chiếm 100%, để đẩy mạnh việc tiêu thụ cũng như nâng cao giá thành của sản phẩm muối.
