Thay đổi tư duy làm nông nghiệp ở đồng bằng sông Cửu Long

Vùng ĐBSCL có 13 tỉnh, thành phố với tổng diện tích hơn 40.600 km² đang đặt mục tiêu phát triển theo hướng tăng trưởng xanh, bền vững và thích ứng với BĐKH. 6 vùng sinh thái nông nghiệp gồm: Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, dọc sông Tiền - sông Hậu, Tây sông Hậu, Bán đảo Cà Mau và ven biển Đông đi theo hướng đó.

Trong bối cảnh BĐKH vùng ĐBSCL chia thành 3 tiểu vùng đặc thù: Tiểu vùng ngập sâu, tính toán để trữ nước ngọt, hình thành các khu vực ngập nước theo mùa. Tiểu vùng giữa đồng bằng phát triển nông nghiệp đa dạng và chuyên sâu, là vùng ngập nông. Tiểu vùng ven biển và hải đảo, chịu ảnh hưởng xâm ngập mặn chuyển đổi SX nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản theo hướng bền vững, gắn với trồng rừng ngập mặn, khôi phục dần hệ sinh thái rừng ở bán đảo Cà Mau.

Dựa vào lợi thế tự nhiên các tiểu vùng sinh thái, Nghị quyết số 120/NQ-CP đã xác định rõ quan điểm chuyển từ “sống chung với lũ” sang “chủ động sống chung với lũ, ngập, nước lợ, nước mặn”. Định hướng phát triển nông nghiệp của vùng trong thời gian tới là chuyển tư duy SX nông nghiệp thuần túy sang SX hàng hóa đa dạng, đáp ứng nhu cầu của thị trường, chuyển từ số lượng sang chất lượng. Ngành nông nghiệp xoay trục phát triển với 3 nhóm sản phẩm chủ lực theo thứ tự ưu tiên là thủy sản - cây ăn quả - lúa gạo. Theo đó nhắm vào áp dụng, nhân rộng những mô hình nông nghiệp giá trị cao và bền vững nhằm tạo đột phá.

Điểm sáng sau hơn 3 năm thực hiện NQ 120/NQ-CP, An Giang, Đồng Tháp đã có chuyển biến tích cực. An Giang phát triển nông nghiệp theo hướng SX gắn với chế biến sản phẩm có trọng tâm, trọng điểm gắn với các tiểu vùng sinh thái, trong đó thủy sản nước ngọt là sản phẩm chủ lực.

Hiện An Giang thực hiện đề án tái cơ cấu SX nông nghiệp, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sạch hướng đến xây dựng thương hiệu sản phẩm trên cơ sở bảo đảm gắn kết chuỗi sản phẩm hàng hóa, tham gia sâu vào chuỗi giá trị mang tính chất liên tỉnh, liên vùng.

Trong khi đó tỉnh Đồng Tháp có nhiều diện tích đất SX nông nghiệp trong vùng ngập sâu, chịu ảnh hưởng mùa lũ, chuyển đổi canh tác lúa từ 3 vụ sang 2 vụ hoặc 1 vụ trồng lúa, 1 vụ nuôi trồng thủy sản, trồng sen hoặc các cây trồng khác để nâng cao hiệu quả.

Dựa trên điều kiện đặc thù của tỉnh, qua hơn 3 năm thực hiện NQ 120/NQ-CP tỉnh Đồng Tháp đã tổ chức SX phát triển nông nghiệp hàng hóa theo mô hình HTX. Tổ chức lại không gian SX, quy mô SX, quy hoạch lại ngành hàng phù hợp với mỗi vùng sinh thái đặc trưng. Xây dựng HTX trở thành chỗ dựa, phát huy kinh tế hộ nhỏ lẻ, giữ vai trò liên kết với doanh nghiệp.

Trong những năm qua ở các tỉnh thuộc vùng phù sa ngọt ở trung tâm đồng bằng như: Vĩnh Long, Hậu Giang, TP Cần Thơ đã chuyển đổi mô hình SX, không ưu tiên lúa nữa mà sang cây ăn trái, hình thành vùng SX lúa ổn định.

Vùng ven biển các tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… tận dụng lợi thế hệ sinh thái ngọt mặn lợ, chuyển đổi SX tùy theo mùa vụ, xem nước mặn như một nguồn tài nguyên phát triển nuôi trồng thủy sản. Các mô hình SX thích ứng BĐKH đang phát huy hiệu quả gồm lúa - màu, lúa - tôm, trồng cỏ chăn nuôi bò, dê…

Các tỉnh thuộc vùng bán đảo Cà Mau phát huy lợi thế rừng ngập mặn áp dụng chuyển đổi theo mô hình nông - lâm kết hợp, với các mô hình nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng ngập mặn, luân canh tôm - lúa, tràm - thủy sản, tràm - lúa - thủy sản.

Để phát huy tiềm năng, lợi thế của vùng ĐBSCL, đáp ứng nhu cầu thị trường và thích ứng BĐKH, các địa phương cần sự hỗ trợ Bộ NN-PTNT và các cơ quan chuyên môn trong nghiên cứu thị trường để xác định hướng đi cho các ngành hàng chiến lược. Theo đó, hướng phát triển thủy sản, tăng diện tích cây ăn quả và SX lúa gạo nhưng giảm diện tích trồng lúa kém hiệu quả. Trong đó, chú trọng hoạt động nghiên cứu các loại giống cây trồng, vật nuôi và thủy sản có năng suất, chất lượng cao.