Trung Quốc nối lại nhập khẩu thủy sản Nhật Bản

Lệnh cấm từ Fukushima: Gốc rễ tranh cãi

Tháng 8/2023, Trung Quốc tuyên bố lệnh cấm toàn bộ nhập khẩu thủy sản Nhật Bản sau khi Tokyo xả nước thải hạt nhân đã qua xử lý từ nhà máy Fukushima ra biển. Dù nhiều cơ quan quốc tế, bao gồm IAEA, khẳng định mức độ phóng xạ ra là (không ảnh hưởng đến con người), Trung Quốc vẫn cho rằng hành động này gây rủi ro ẩn giấu. Việc này gây thiệt hại nặng nề cho ngành xuất khẩu thủy sản Nhật, đặc biệt là sò điệp, hàu, rong biển.

Trung Quốc nới lỏng lệnh cấm với thủy sản Nhật Bản

Theo thông báo từ Tổng cục hải quan Trung Quốc, từ tháng 6/2025, một số sản phẩm thủy sản Nhật Bản đã được phép nhập khẩu trở lại. Tuy nhiên, quyết định này chỉ áp dụng với các sản phẩm không xuất xứ từ 10 tỉnh bị đưa vào danh sách cấm (trong đó có Fukushima, Tokyo, Chiba).

Ngoài ra, các lô hàng phải kèm theo chứng nhận an toàn phóng xạ, hồ sơ truy xuất nguồn gốc rõ ràng và kiểm định chặt chẽ từ phía Trung Quốc. Nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đã nhanh chóng tái đăng ký cơ sở chế biến, đầu tư hệ thống kiểm định để nhanh chóng khôi phục thị trường quan trọng này.

Nguy cơ Việt Nam bị cạnh tranh giá khi hàng Nhật quay lại thị trường Trung Quốc

Nỗi lo hay tín hiệu tích cực cho khu vực?

Quyết định này được đánh giá là bước đi cân nhắc của Trung Quốc giữa áp lực công chúng, yêu cầu về an toàn thực phẩm và nhu cầu khôi phục cung ứng đối với một nguồn thực phẩm chất lượng. Việc này cũng được xem là tín hiệu khởi đầu cho việc xoa dịu căng thẳng kinh tế song phương sau nhiều bế tắc.

Tuy nhiên, đối với các nước xuất khẩu khác trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam, diễn biến này đặt ra nhiều thách thức:

Sự trở lại của thủy sản Nhật trên thị trường Trung Quốc có thể làm tăng cạnh tranh về giá và chất lượng.

Việt Nam cần duy trì đầu ra ổn định và nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm để giành lại lợi thế.

Khuyến nghị cho Việt Nam

Trong bối cảnh này, ngành thủy sản Việt Nam cần:

Tăng cường giám sát chất lượng: Đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc, kiểm định dư lượng hóa chất, kháng sinh, đặc biệt là phóng xạ.

Đa dạng hóa thị trường: Giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, mở rộng xuất khẩu sang EU, Nhật, Hàn Quốc, ASEAN.

Xây dựng thương hiệu quốc gia: Cần có chiến lược truyền thông và chứng nhận uy tín cho các sản phẩm đạt chuẩn.

Việc Trung Quốc dần nới lỏng nhập khẩu thủy sản từ Nhật Bản có thể xem là tín hiệu tích cực cho thương mại khu vực. Tuy nhiên, với Việt Nam – một trong những quốc gia xuất khẩu thủy sản chủ lực sang Trung Quốc – đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức.

Nếu không chủ động nâng cao năng lực sản xuất và chuẩn hóa chất lượng, nguy cơ mất thị phần là hoàn toàn có thể xảy ra. Vấn đề cấp thiết hiện nay là cần thay đổi một cách kịp thời và có định hướng rõ ràng, nếu không muốn bị "gạt ra" khỏi cuộc chơi ngày càng khắt khe trong ngành thủy sản toàn cầu.