Rào cản IUU khiến cộng đồng doanh nghiệp hải sản lo lắng

Theo thông báo đợt tháng 5/2017 của Tổng vụ các vấn đề Biển và Thủy sản của Ủy ban Châu Âu, Việt Nam có khả năng bị giơ thẻ vàng nếu không khắc phục tốt và đầy đủ các yêu cầu liên quan đến vấn đề chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) của EU trước ngày 30/9/2017.

Không chỉ riêng EU, kể từ ngày 1/1/2018, Mỹ cũng đưa quy định liên quan đến IUU trong việc giám sát sản phẩm hải sản nhập khẩu. Điều này đang khiến cộng đồng các doanh nghiệp xuất khẩu hải sản khá lo lắng.

* Không thể để "con sâu làm rầu nồi canh"

Theo danh sách cập nhật của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tính đến ngày 3/10, đã có 57 doanh nghiệp cam kết chống khai thác IUU. Các doanh nghiệp này sẽ chỉ thu mua nguyên liệu hải sản từ những tàu cá khai thác hợp pháp, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, chỉ nhập khẩu hải sản khai thác có nguồn gốc khai thác hợp pháp; không thu mua hải sản của các tàu cá đánh bắt bất hợp pháp, khai thác không có giấy phép, không có nhật ký và không báo cáo theo quy định, khai thác bằng ngư cụ bị cấm...

Đáng chú ý, trong danh sách này, không chỉ có những doanh nghiệp đang xuất khẩu hải sản sang EU mà còn có cả những doanh nghiệp chưa từng xuất khẩu hải sản sang EU hoặc tỷ lệ hải sản rất thấp trong tổng cơ cấu sản phẩm xuất khẩu. Họ như muốn tỏ rõ quyết tâm trước cộng đồng quốc tế…

Ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thủy sản và Thương mại Thuận Phước cho biết, mặc dù xuất khẩu các mặt hàng hải sản của công ty chỉ chiếm chưa tới 10% trong tổng giá trị xuất khẩu của doanh nghiệp, song Thuận Phước vẫn đồng hành cùng các doanh nghiệp khác cam kết chống khai thác IUU. Bởi nếu bị EU phạt “thẻ vàng” thì sẽ ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh thủy sản xuất khẩu nói chung của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Hay như Công ty cổ phần Thực phẩm CJ Cầu Tre, dù đã khá quen thuộc với thị trường và có kinh nghiệm xuất khẩu sang EU hơn 20 năm nay, nhưng công ty này cũng tham gia cam kết chống khai thác IUU.

Theo ông Võ Quang Vinh, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm CJ Cầu Tre, đối với những vấn đề như IUU thì một vài doanh nghiệp làm tốt cũng không giải quyết được vấn đề gì. Phía EU không chỉ đánh giá dựa trên một vài doanh nghiệp mà đánh giá trên cả cộng đồng, gồm nhiều doanh nghiệp khác đang xuất khẩu sang EU. Do vậy, chỉ cần một số doanh nghiệp trong quá trình tham gia đánh giá không đạt yêu cầu, sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ doanh nghiệp hải sản khác.

“Nếu bị EU phạt thẻ vàng, chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các doanh nghiệp xuất khẩu và ngành thủy sản nói chung. Vấn đề quan trọng hơn, điều này sẽ là ảnh hưởng đến hình ảnh, thương hiệu của doanh nghiệp cũng như uy tín của sản phẩm hải sản Việt Nam trên thị trường thế giới”, ông Vinh cho biết.

Trước những yêu cầu mới của thị trường, nếu chỉ 57 doanh nghiệp cam kết, ý thức được mức độ quan trọng của việc chống khai thác IUU thì cũng không giải quyết được triệt để vấn đề.

“Các doanh nghiệp nhỏ thường không có đủ năng lực, kinh nghiệm ứng phó nên thường mắc nhiều lỗi, nhất là liên quan đến quy định về IUU. Nếu chẳng may đoàn giám sát của EU đến làm việc ở những công ty này thì sẽ ảnh hưởng đến cả một nền sản xuất, xuất khẩu hải sản Việt Nam sang thị trường EU”, ông Ngô Viết Hoài, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Chế biến Xuất nhập khẩu thủy sản tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu lo lắng.

* Dời “phán quyết” đến ngày 20/10

Trao đổi với phóng viên TTXVN, bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó Chủ tịch Hiệp hội kiêm Chủ tịch Ủy ban Hải sản của VASEP cho biết, theo thông báo của Tổng vụ các vấn đề Biển và Thủy sản của Ủy ban Châu Âu sau đợt đánh giá hồi tháng 5/2017, Việt Nam có khả năng bị giơ thẻ vàng, nếu không khắc phục tốt và đầy đủ các yêu cầu liên quan đến chống khai thác IUU trước ngày 30/9/2017.

“Phán quyết” này sẽ được xem xét tại cuộc họp vào ngày 20/10 tới đây của Đoàn công tác của EU với Văn phòng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, VASEP và một số đơn vị liên quan về vấn đề IUU.

Như vậy, “cho đến ngày 20/10/2017, chuyện Việt Nam bị EU “giơ” thẻ vàng chắc chắn là không có, nhưng dời đến ngày nào thì phải đợi sau cuộc họp này chúng tôi cũng mới biết được. Hiện cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu hải sản của Việt Nam vẫn đang nỗ lực phối hợp với các cơ quan quản lý Nhà nước chung tay chống khai thác hải sản bất hợp pháp, thông qua việc ký cam kết chống khai thác IUU”, bà Sắc chia sẻ.

Theo bà Sắc, để đáp ứng các điều kiện, quy định mà các nước nhập khẩu đưa ra đòi hỏi Nhà nước phải quyết liệt trong vấn đề này, tuy vậy, bản thân các doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm đồng lòng tham gia.

Lấy dẫn chứng từ quy định về chống đánh bắt bất hợp pháp, bà Sắc cho rằng, Nhà nước phải có quy định rõ ràng về hệ thống truy xuất nguồn gốc đối với tàu thuyền.

Theo đó, hệ thống hồ sơ của doanh nghiệp khi xuất khẩu cũng phải ghi chú rõ ràng về truy xuất nguồn gốc. Đã đến lúc lập lại trật tự, củng cố hệ thống đánh bắt cho hoàn chỉnh hơn.

Theo ông Võ Quang Vinh, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm CJ Cầu Tre, mặc dù sản phẩm hải sản của Việt Nam đã có mặt trên thị trường EU vài chục năm nay, nhưng đến nay vẫn bị treo “nguy cơ” có thể bị phạt thẻ vàng liên quan đến IUU.

Điều này cho thấy, sự gắn kết, quyết tâm của cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản còn có vấn đề. Đồng thời, chưa thực sự nỗ lực cũng như có tầm nhìn xa để thấy được đây là thị trường lớn, muốn phát triển bền vững và ổn định cần cố gắng tuân thủ các quy định của họ.

“Đối với các doanh nghiệp nhỏ, sẽ gặp rất nhiều khó khăn về nguồn nhân lực, chi phí… để ứng phó với vấn đề IUU. Do vậy, họ cần liên kết với các doanh nghiệp lớn đã có kinh nghiệm xuất khẩu sang thị trường này nhằm đảm bảo cả cộng đồng doanh nghiệp hải sản xuất khẩu sang thị trường này đạt yêu cầu”, ông Vinh nói.

Theo nhận định của các chuyên gia, vấn đề chống khai thác IUU sẽ không chỉ là quy định của riêng EU hay Mỹ mà sẽ là điều kiện bắt buộc của nhiều thị trường nhập khẩu hải sản khác trong thời gian tới.

Do vậy, để chủ động “ứng phó” với vấn đề này, nhiều chuyên gia cho rằng, các doanh nghiệp phải làm theo chuỗi liên kết mới có thể đáp ứng được các quy định về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc, minh bạch hoạt động từ nguồn nguyên liệu tới quá trình chế biến.

Đồng thời, các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc quy định như không thu mua hải sản của các tàu cá đánh bắt bất hợp pháp, khai thác không có giấy phép, khai thác bằng ngư cụ bị cấm…. Có như vậy, mới đảm bảo uy tín, thương hiệu của ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường thế giới.