Bệnh trùng roi Cryptobiosis

Bộ Bodonidea Holland, 1895
Họ      Bodonidae Stun, 1878
Giống      Cryptobia Leidy, 1846

Hình: A-C: Cryptobia branchialis; D: Cryptobia agitata: 1. Roi trước, 2. Thể gốc, 3. Hạch nhỏ, 4. Hạch tế bào, 7. màng sóng, 8. roi sau

Cơ thể dẹp, đoạn trước rộng, sau nhỏ dần giống như lá liễu. Phía trước cơ thể có 2 gốc roi, từ đó sinh ra roi trước hướng ra phía trước, roi sau tiếp với cơ thể hình thành màng sóng và vượt quá chiều dài cơ thể, đoạn cuối của roi sau nhọn, thẳng để cắm vào tổ chức ký chủ.

Màng sóng của Cryptobia có nếp gấp ít hơn ở Trypanosoma. Trong nguyên sinh chất có 1 hạch lớn hình tròn bắt màu đậm và các không bào, hạt vật chất dinh dưỡng. Kích thước cơ thể lớn hay nhỏ tuỳ theo loài. Lúc vận động, roi trước không rung chuyển, roi sau thẳng giống như một cái đuôi dài. Nhờ màng sóng đập lên đập xuống mà có thể vận động chậm
chạp tiến về phía trước.

Kích thước một số loài Cryptobia:

Phương pháp sinh sản: Sinh sản theo phương pháp phân chia theo chiều dọc cơ thể. Cơ thể mới lại sinh ra roi trước và roi sau.

Cryptobia ký sinh trên mang và da của cá do đó để xác định tác nhân gây bệnh thường kiểm tra dịch nhờn của da và mang dưới kính hiển vi. Cá nhiễm Cryptobia tổ chức mang có màu  đỏ không bình thường, da và mang có nhiều dịch nhờn. Roi sau cắm sâu vào tổ chức ký chủ đồng thời cơ thể tiết ra chất độc phá hoại tổ chức tế bào ký chủ.

Cá bị bệnh nặng hoạt động yếu cơ thể có màu sắc đen dần, vi khuẩn và nấm theo vết thương xâm nhập vào cơ thể. Cryptobia ký sinh trên mang, da nhiều loài cá nước ngọt, thường chúng tập chung thành từng đám. Cá càng nhỏ càng dễ bị cảm nhiễm và gây tác hại lớn hơn cá lớn.

Cryptobia lưu hành mạnh vào mùa xuân, hè. Ở nước ta đã phát hiện Cryptobia branchialis và Cryptobia agitata ký sinh trên mang, da cá chép, cá mè trắng, cá mè hoa, cá trắm cỏ, cá tra và nhiều loài cá nước ngọt với cường độ và tỷ lệ cảm nhiễm còn thấp nên tác hại chưa nghiêm trọng. Ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, ký sinh trùng Cryptobia gây tác hại cho cá hương, cá giống.

Trước khi thả cá, dùng vôi tẩy ao, cải tạo ao. Giữ môi trường nước trong sạch đồng thời thực hiện tốt các biện pháp chăm sóc, cho ăn đầy đủ để cá lớn nhanh, có khả năng đề kháng tốt.

Cá giống trước khi thả ra nuôi cá thịt hoặc cá bị bệnh dùng CuSO₄ nồng độ 3-5 ppm tắm 15-30 phút, phun xuống ao nồng độ 0,5-0,7 ppm.

CuSO₄ độc với nguyên sinh động vật và các loại tảo hạ đẳng có màng keo do Cu++ kết hợp với albumin tạo thành muối kết tủa đông vón tổ chức.

1. Bùi Quang Tề, 2006. Bện học thủy sản, Viện Nghiên Cứu Nuôi Trồng Thủy Sản 1.

1. Cryptobia
2. trùng roi
3. ký sinh trùng
4. Cryptobiosis