Bệnh Amyloodiniosis trên cá chẽm

Amyloodinium ocellatum in fish

Cá chẽm là loài rộng muối, do vậy có thể nuôi ở các điều kiện nước ngọt, nước lợ, và nước mặn. Tùy vào các môi trường nước nuôi riêng mà cá chẽm có thể mắc các bệnh dịch mang tính đặc trưng cho môi trường nuôi. Bệnh amyloodiniosis là một điển hình, khi nuôi cá chẽm ở môi trường nước mặn và nước lợ (Noga và Levy, 2006).

Bài viết sau đây, với mục đích giúp người đọc tổng hợp được thông tin, cách phòng và trị bệnh amyloodiniosis trên cá chẽm, ở các vùng nuôi nước mặn và nước lợ.

Nguyên nhân

Bệnh amyloodiniosis do động vật nguyên sinh Amyloodinium ocellatum gây ra. Xảy ra đối với cá chẽm nuôi ở môi trường nước mặn hoặc nước lợ.

Amyloodinium ocellatum hay còn gọi là “nhung biển”, là loại ký sinh duy nhất được tìm thấy trong chi Amyloodinium. Amyloodinium ocellatum có khả năng lây nhiễm phần lớn ở môi trường biển.

bệnh trên cá, bệnh trên cá chẽm, bệnh ký sinh trùng, ký sinh trùng trên cá, bệnh cá

Hình 1: Amyloodinium ocellatum ký sinh trong các phiến mang của cá (phóng đại x40); (B) Mẫu Amyloodinium ocellatum được lấy ra từ mang cá bị bệnh (phóng đại x100); ( Pedro Muffão, 2012)

Nguyên sinh động vật A. ocellatum có cấu trúc chuyên biệt được sử dụng để thâm nhập sâu vào mô chủ. Quá trình này gây ra tổn thương mô đáng kể tại vị trí đính kèm. A. ocellatum có khả năng chuyển và lây lan nhanh chóng trong các quần thể kín, dày đặc. Do đó, vi khuẩn gây ra mối đe dọa đáng kể cho nhiều ngành công nghiệp và trang trại biển.

Triệu chứng

Chẩn đoán bệnh

Bệnh amyloodiniosis dễ dàng chuẩn đoán lâm sàng và phát hiện ký sinh trùng bằng kính hiển vi thông thường của mô bị nhiễm. Sinh thiết da, mang hoặc chất nhầy có thể cho thấy ký sinh trùng ở độ phóng đại x40, hoặc x100.

bệnh trên cá, bệnh trên cá chẽm, bệnh ký sinh trùng, ký sinh trùng trên cá, bệnh cá

Hình 2: Ký sinh trùng được phát hiện trên mô mang của cá nhiễm bệnh. (Theresa Cody, 2013)

Triệu chứng

Bệnh được phát hiện trong điều kiện nuôi ở biển. Ở cá nhỏ, xuất hiện các mảng màu đục, nhợt nhạt hoặc màu xanh của da; vảy bong lên và loét da. Trong khi đó, cá lớn có biểu hiện bơi hoặc chuyển động nhanh; chất nhầy mang nhiều; mang nhợt màu hoặc xanh đậm. Cá sẽ tập trung bơi ở những nơi có nồng độ oxy cao, như mặt nước hoặc quạt oxy, … Mang cá đóng mở nhanh, hoạt động bơi lội bất bình thường.

Bệnh xuất hiện phổ biến hơn ở cá bố mẹ hoặc nuôi trong ao và có liên quan đến nhiệt độ nước nuôi thấp hoặc nhiệt độ giảm nhanh.

bệnh trên cá, bệnh trên cá chẽm, bệnh ký sinh trùng, ký sinh trùng trên cá, bệnh cá

Hình 3: Cá chẽm bị nhiễm bệnh trên da và vây (hình bên trái) có dấu hiệu nhợt nhạt, chất nhầy tiết nhiều, rụng vẩy; Mang của cá chẽm bị bệnh (hình bên phải); (Osman, 2019)

Phân bố

Bệnh amyloodiniosis chủ yếu xuất hiện tại các vùng nuôi cá chẽm nước mặn. Bệnh rất phổ biến ở cả vùng biển ôn đới và nhiệt đới trên thế giới.

Phòng trị

Trị bệnh

Bệnh amyloodiniosis cần sớm được phát hiện và điều trị ngay lập vì nguy cơ tử vong cao và nhanh chóng lây lan.

Sử dụng Hydrogen peroxide dưới dạng Perox-Aid, xử lý bằng 25 mg/l trong 30 phút, duy trì điều trị trong 3 đến 4 ngày (Montgomery-Brock và cộng sự, 2000).

Một thí nghiệm được đăng trên Tạp chí Khoa học Sinh học Pakistan đã hướng dẫn cách điều trị bệnh cho cá chẽm là tắm đồng sunfat kéo dài với liều 0,03 mg/l trong 12 ngày, một tuần tắm 2 lần sau đó tắm nước ngọt trong 5 phút, (Osman, 2019). Người nuôi cần quan tâm và tham khảo ý kiến của cán bộ kỹ thuật chuyên môn khi áp dụng phương pháp này.

Hoặc có thể điều trị bệnh bằng cách tắm nước ngọt cho cá, tuy nhiên quá trình này phải được lặp đi lặp lại nhiều lần và duy trì trong môi trường nước ngọt hoàn toàn vì ký sinh trùng gây bệnh vẫn có thể sống và hoàn thành vọng đời trong môi trường nước lợ.

Phòng bệnh

Người nuôi cần kiểm soát tốt nhiệt độ thích hợp của nước nuôi, vệ sinh môi trường trong quá trình nuôi cá. Cho cá ăn nguồn thức ăn sạch, dinh dưỡng và an toàn. Thường xuyên sát trùng ao nuôi và khu vực nuôi.

Sử dụng các biện pháp kỹ thuật, như: mật độ thích hợp, cho ăn hợp lý, quản lý môi trường… nhằm làm giảm căng thẳng cho cá. Nhiều thí nghiệm đã chứng minh rằng, cá chẽm có thể tăng khả năng miễn dịch để chống chọi với bệnh amyloodiniosis nếu được nuôi trong môi trường ít căng thẳng.