Kích thích cá chép sinh sản bằng 17α - hydroxy - 20β - dihydroprogesteron sau liều sơ bộ bằng LHRH-A

Trong các thí nghiệm in vivo 17α - Hydroxy - 20β - dihydroprogesteron (17,20P) được chứng minh là 2 hormon có hàm lượng tăng trong máu cá chép cái thành thục sau khi được tiêm dịch chiết não thùy và chuyển sang tình trạng sinh sản. Trong các thí nghiệm in vitro, 17,20P là hoạt chất mạnh gây chín cho noãn bào nhiều loài cá. Trong số đó, có thể kể những loài cá nuôi thường gặp ở nước ta như cá chép, cá vàng, các loài chép Ấn Độ và hầu như tất cả các loài cá trê (Nguyễn Tường Anh, 1999, bài tổng quan).

Trong các thí nghiệm in vivo, 17,20P có hiệu quả gây rụng trứng cho nhiều loài cá nuôi ở nước ta (Nguyễn Tường Anh, 1999, 2003). Còn các tác giả nước ngoài thì đã dùng 17,20P để kích thích và gây được sự rụng trứng trên cá chép (Jalabert et al., 1977), cá hồi Salmo gairdneri (Jalabert et al., 1978), trê trắng (Haider & Rao, 1994) và cá chình (Ohta et al., 1996). Những thí nghiệm trên cá sống cho thấy 17,20P là chất kích thích sinh sản mạnh (có hiệu quả ở liều 2mg/kg) có hoạt tính ổn định cả khi ở nhiệt độ thấp (13oC), (Jalabert et al., 1977) và đặc biệt thuận lợi cho người sử dụng là có thể định lượng hoạt tính chính xác, không bị phân hủy ở nhiệt độ môi trường (chịu được 100 oC) và không bị phân hủy bởi vi sinh vật (Nguyễn Tường Anh, 1999).

Tuy nhiên, trong tất cả các công trình đã công bố, mặc dù là yếu tố kích thích chủ yếu nhưng 17,20P không thể phát huy tác dụng một cách đơn độc. Phản ứng chín và rụng trứng đầy đủ của cá cái, ngoài 17,20P cần có thêm một ít kích dục tố. Đó có thể là dịch chiết não thùy cá hoặc HCG. Chế phẩm kích dục tố có thể được tiêm trước 17,20P (Jalabert et al., 1977 ; Ohta et al., 1996, Nguyễn Tường Anh, 2000) hoặc tiêm sau 17,20P (Haider & Rao, 1994). Mới đây, trong một thí nghiệm trên cá trê vàng, hỗn hợp 17,20P với kích dục tố được tiêm trong một liều duy nhất đã cho kết quả khả quan (Nguyễn Tường Anh, 2003). Trong thí nghiệm được trình bày dưới đây, cá chép được kích thích sinh sản bằng liều sơ bộ với LHRH-A (5-6mcg/kg) và liều quyết định với 17,20P.

Nguyễn Dương Dũng, Viện Thủy sản 1 Đình Bảng
Nguyễn Tường Anh, Trường ĐH KHTN Tp HCM