Áp lực của môi trường đến phát triển nuôi trồng thủy sản

Những năm gần đây, nuôi trồng thủy sản nước ta có những bước phát triển đáng kể về diện tích và sản lượng nuôi, có những đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế đất nước, tạo công ăn việc làm, tăng thêm thu nhập cho các nông hộ làm nghề nuôi trồng thủy sản.

Áp lực của môi trường đến phát triển nuôi trồng thủy sản
Áp lực của môi trường đến phát triển nuôi trồng. Hình minh họa

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, năm 2015 sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt 3,53 triệu tấn; diện tích nuôi trồng là 1,28 triệu ha. Tuy nhiên, nghề nuôi trồng thủy sản cũng đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn như thời tiết không thuận lợi, giá cả không ổn định đặc biệt là môi trường bị ô nhiễm và suy thoái.

Theo báo cáo môi trường quốc gia năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường  về hiện trạng nước mặt lục địa cho thấy chất lượng môi trường nước mặt đã và đang bị suy giảm cụ thể như sau:

Lưu vực sông Kỳ Cùng - Bằng Giang, Ka Long Các năm gần đây chất lượng nước sông bị giảm sút đáng kể. Kết quả phân tích cho thấy các thông số TSS, COD, BOD5 , NH4+, NO2 - , Fe, Mn, Coliforms đều vượt quá QCVN loại A2, chỉ đạt nguồn nước loại B (Sở TN&MT Lạng Sơn, 2010).

Sông Hồng đoạn qua Phú Thọ, Vĩnh Phúc có giá trị các thông số COD, BOD5 và TSS đều vượt QCVN A1, có những điểm các thông số COD, BOD5 và TSS đều vuợt QCVN B1 từ 1,5 đến trên 2 lần (Việt Trì, Phú Thọ).

Lưu vực sông Nhuệ - Đáy: Môi trường nước mặt của lưu vực sông Nhuệ - Đáy đã bị ô nhiễm tới mức báo động, vào mùa khô, giá trị các thông số BOD5 , COD, TSS... tại các điểm đo đều vượt QCVN 08:2008/ BTNMT loại A1 nhiều lần.. Tại Ninh Bình có những điểm đo (cầu Khuất, cầu Non Nước và nhà máy đạm Ninh Bình)

Lưu vực hệ thống sông Đồng Nai, mức độ ô nhiễm dinh dưỡng khá cao. Nồng độ NH4 + tại tất cả các điểm quan trắc đều vượt giá trị giới hạn theo QCVN 08:2008, loại A1, đặc biệt tại vị trí Cầu Ông Buông, giá trị luôn ở mức cao trong nhiều năm.

Chất lượng nước mặt vùng ĐBSCL đã và đang bị ô nhiễm, các thông số thể hiện mức ô nhiễm chính như pH, DO, COD, BOD5 , NH4+, Coliform tổng số đều biến đổi không ổn định và vượt quy chuẩn QCVN 08:2008/BTNMT mức B1. Nguồn nước sông Vàm Cỏ Đông ô nhiễm vi sinh ở mức cao.

Hệ thống hồ: Hệ thống hồ tự nhiên lớn, hồ thủy lợi, thủy điện có chất lượng nước đảm bảo, có thể sử dụng cho sinh hoạt. Chất lượng môi trường nước tại các hồ chứa, công trình thủy lợi hoặc công trình đa mục đích về cơ bản vẫn đáp ứng cho nhu cầu nước sử dụng trong sinh hoạt, tuy nhiên chất lượng môi trường nước của một số hồ đã bị ô nhiễm tại một số thời điểm trong năm.

Nước biển và ven biển, theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và môi trường (2014), môi trường biển đã và đang bị ô nhiễm. Hiện tượng thủy triều đỏ xuất hiện với tần xuất tăng dần và trải rộng khắc các vùng. Hiện tượng thủy triều đỏ thường xuất hiện mỗi năm 1 lần, vào khoảng từ tháng 3 đến tháng 8 hàng năm, cao điểm nhất là tháng 7 và tháng 8 khi có hiện tượng nước trồi cuối mùa khô và đầu mùa mưa và nguyên nhân là do môi trường nước bị ô nhiễm.

Thủy sinh vật nói chung, thủy sản nói riêng là một trong những chỉ thị sinh học của môi trường nước. Thủy sản rất nhạy cảm với những thay đổi của các thông số môi trường nước như O2, BOD, COD, H2S, N tổng, P tổng…(hàm lượng ôxy (O2) thấp dưới 4mg/l có thể làm tôm nổi đầu dạt vào bờ (hiện trượng tôm ngất)). Ô nhiễm đã làm thay đổi điều kiện môi trường sống trong các hệ sinh thái, khiến cho các loài sinh vật không thể duy trì sự sống đẩy môi trường vào tình trạng khắc nghiệt đối với tập tính sinh thái của các loài và quần thể . Do đó, những thay đổi các thông số trong môi trường ảnh hưởng rất lớn đến năng suất, sản lượng của thủy sản nuôi hoặc nặng hơn có thể gây lên hiện tượng tôm cá chết hàng loạt.

Trong 3 ngày từ 13-17/3/2009, thông tin từ Tổng cục Môi trường (2010) cho thấy hàng chục tấn cá đã chết nổi trắng trên sông Nhuệ, đoạn từ khu vực Mễ Trì (huyện Từ Liêm) đến quận Hà Đông (Hà Nội) kéo dài khoảng 7 km. Tháng 6/2010, Phường Lam Hạ, Phủ Lý, Hà Nam tổng khối lượng cá bị chết khoảng 27,5 tấn, Xã Châu Sơn (Duy Tiên) tổng số cá bị chết khoảng 45 tấn. (Nguồn: Tổng cục Môi trường, 2010)

Trong 3 ngày (từ 06 - 08/6/2010), đã xảy ra sự cố cá bè chết hàng loạt trên sông Đồng Nai lượng cá chết lên đến gần 55 tấn. Cá chết là do nguồn nước ô nhiễm bởi nhiều nhà máy xả nước thải ra sông.(Nguồn: Tổng cục Môi trường, 2010).

Tại nhiều địa phương ở ĐBSCL, tôm đã bị chết hàng loạt do ô nhiễm môi trường nước: Tại tỉnh Sóc Trăng bị thiệt hại đến trên 500 ha. Riêng tôm sú cũng bị thiệt hại hơn 30% (tháng 2, 3 năm 2012). Tại tỉnh Trà Vinh diện tích nuôi tôm nuôi bị chết trong khoảng 600 ha (chiếm 10% tổng diện tích nuôi). Tỉnh Cà Mau, diện tích nuôi trồng khoảng 3.500 ha, hơn 20% diện tích đó đã bị dịch bệnh. Đặc biệt, ở nhiều nơi như huyện Phú Tân, Đầm Dơi diện tích có tôm bị chết lên đến 50% diện tích thả nuôi. (Nguồn: Cổng thông tin điện tử địa phương: Sóc Trăng, Trà Vinh, Cà Mau, 2012).

Tháng 2 năm 2016, hàng trăm bè cá trên sông Cái Vừng (đoạn qua An Giang) đã bị chết trắng do ô nhiễm môi trường nước. Theo thống kê của huyện Phú Tân, có 87 bè cá của người dân bị chết, ước khoảng 100 tấn, huyện Hồng Ngự có 47 bè cá bị chết, thiệt hại hơn 20 tấn cá.

Tháng 5 năm 2016, hiện tượng cá chết hàng loạt trên sông Bưởi (đoạn chảy qua huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa) và nguyên nhân chính là do xả thải của Công ty đường Hòa Bình. Theo thống kê, có 34 hộ dân nuôi cá lồng bị thiệt hại, với tổng số lượng cá chết là 17.555 kg.

Đặc biệt, tháng 4 năm 2016 thảm họa môi trường tại vùng biển miền Trung  đã làm thủy sản từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế chết hàng loạt. Nguyên nhân là do sự cố trong quá trình thi công, vận hành thử nghiệm tổ hợp nhà máy của Công ty Formosa Hà Tĩnh dẫn đến nước thải từ Công ty xả ra biển có chứa các độc tố phenol, xyanua... kết hợp với hydroxit sắt vượt quá mức cho phép, tạo thành một dạng phức hỗn hợp (Mixel), có tỷ trọng lớn hơn nước biển, theo dòng hải lưu di chuyển theo hướng Bắc-Nam từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên- Huế.

Hàng loạt cá, nghêu, sò, tôm ở vùng ven biển tỉnh Kiên Giang vào tháng 5 năm 2017 nguyên nhân cũng là do môi trường nước bị ô nhiễm.

Từ các hiện tượng đã diễn ra cho thấy, tần xuất, phạm vi và mức độ ảnh hưởng từ môi trường đến thủy sản ngày càng gia tăng, đây là một thách thức lớn trong phát triển nuôi trồng thủy sản. Những tác động từ môi trường đến thủy sản ảnh hưởng rất lớn đến sinh kế của người dân (các hộ nuôi trồng, đánh bắt, kinh doanh hải sản), sức khỏe, an ninh, chính trị của các vùng miền trên toàn quốc.

Người nuôi trồng thủy sản sẽ, đã và đang bị thiệt hại rất lớn về kinh tế và có thể mất hẳn kế sinh nhai vì không còn vốn hoặc môi trường bị hủy hoại không thể tiếp tục nuôi trồng hoặc đánh bắt thủy sản được. Sau vụ thảm họa môi trường biển miền Trung năm 2016 tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế đã làm cho trên 60.000 hộ ngư dân sống phụ thuộc hoàn toàn vào nuôi trồng và đánh bắt thủy sản mất sinh kế. (Nguồn: Hội nghề cá 2016)

Trước thực trạng trên cần phải có các giải pháp đồng bộ và quyết liệt để bảo vệ môi trường và hạn chế rủi ro cho người nuôi thủy sản như sau:

Giám sát chặt chẽ việc thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường trên toàn Quốc. Những nhà máy, khu công nghiệp đã và đang là nguy cơ quan trọng gây lên những thảm họa môi trường, do đó cần phải quản lý, giám sát công tác bảo vệ môi trường thường xuyên, liên tục và xử lý triệt để nếu sai phạm.

Nâng cao ý thức, trách nhiệm của toàn xã hội về bảo vệ môi trường thông qua tuyên truyền, giáo dục. Cần tuyên truyền để những người sản xuất, những người có “xả thải” phải giữ được chữ “tâm” với môi trường và với cộng đồng.

Thủy sản rất nhạy cảm với những thay đổi của môi trường, bất cứ sự thay đổi nào từ môi trường nước đều có thể gây lên dịch bệnh hoặc chết hàng loạt cho thủy sản. Do đó bảo vệ môi trường là vấn đề quan trọng và cốt lõi trong phát triển thủy sản.

VIFEP
Đăng ngày 26/06/2017
Vũ Thị Hồng Ngân
Môi trường

Tình hình xâm nhập mặn cấp thiết ở khu vực miền Tây

Tình hình xâm nhập mặn ở miền Tây đang trở thành một vấn đề cấp thiết, đặc biệt là trong ngành thủy sản. Đợt xâm nhập mặn kéo dài đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến sản xuất nuôi trồng thủy sản, đe dọa không chỉ nguồn cung lương thực mà còn đe dọa đến sinh kế của hàng triệu người dân nơi đây.

Xâm nhập mặn
• 09:46 27/03/2024

Cơ chế hoạt động của phương pháp xử lý nước thải bằng men vi sinh

Để cải thiện nguồn nước thải trong nuôi trồng thủy sản, ngày nay người nuôi sử dụng phổ biến các chế phẩm sinh học để phòng bệnh cho vật nuôi và cải thiện môi trường. Ngoài ra, phương pháp này còn góp phần đưa nghề nuôi thủy sản phát triển bền vững.

Ao nuôi
• 10:14 08/03/2024

Tác động tiêu cực từ việc đánh bắt cá bằng Xyanua

Đánh bắt cá bằng hóa chất, cụ thể ở đây là Xyanua là là phương pháp đánh bắt cá  thông qua việc rải các hóa chất xuống khu vực có cá và được cho là làm cá “hôn mê” để thuận tiện cho việc đánh bắt.  Đây là một việc rất nguy hiểm, vừa hủy hoại môi trường, vừa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người sử dụng bởi Xyanua là chất cực độc, dễ dàng gây chết dù chỉ một lượng nhỏ.

Đánh bắt cá
• 11:18 06/03/2024

Thả con giống bồi hoàn đa dạng sinh học

Sáng ngày 6.3, Công ty CP cảng Quy Nhơn - chủ đầu tư dự án Đầu tư nâng cấp bến số 1- cảng Quy Nhơn đã thả 469.600 con giống thủy sản (cá chẽm, cua, tôm sú) để bồi hoàn đa dạng sinh học tại Ngã 3 sông Trường Úc (gần đập tràn Quy Nhơn 3, tổ 28, KV 4, phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn) và khu nước trước bến số 1 cảng Quy Nhơn với tổng kinh phí gần 74 triệu đồng.

Thả giống bồi hoàn sinh học
• 10:32 06/03/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 14:58 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 14:58 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 14:58 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 14:58 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 14:58 29/03/2024