Hiệu quả của peptide kháng khuẩn (AMPs) trong phòng trị bệnh tôm

Các loại kháng sinh này được hòa vào nước để tạt trực tiếp xuống ao hoặc trộn vào thức ăn cho tôm, mang lại hiệu quả đáng kể trong việc kiểm soát các loại vi khuẩn gây bệnh. Tuy nhiên, đến năm 2024, tình hình đã thay đổi đáng kể khi hầu hết các chủng vi khuẩn đã phát triển khả năng kháng lại đa số các loại kháng sinh phổ biến. Nói cách khác, việc sử dụng kháng sinh hiện nay hầu như không còn hiệu quả – vi khuẩn đã “lờn thuốc”.

Trong số các vi khuẩn gây bệnh phổ biến hiện nay, đặc biệt đáng chú ý là nhóm Vibrio với các chủng như V. parahaemolyticus, V. harveyi, V. vulnificus, V. alginolyticus, và V. cholerae. Những chủng này gây ra các bệnh nghiêm trọng như hoại tử gan tụy, hội chứng phân trắng, bệnh đường ruột, bệnh vi bào tử trùng EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) làm tôm chậm lớn, và hội chứng đục hậu ấu trùng TPD gây chết tôm giống chỉ sau 1–2 tuần thả nuôi.

Đặc biệt, trong 4 tháng đầu năm 2025, các bệnh này tiếp tục gây thiệt hại nghiêm trọng tại các vùng nuôi trọng điểm như Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Bến Tre…Thêm vào đó, các loại thuốc sát khuẩn như Chlorine, Vikong, Iodine, BKC… vốn được sử dụng phổ biến, nay cũng mất dần hiệu quả do chất lượng không đảm bảo hoặc do lạm dụng, khiến vi khuẩn phát triển khả năng kháng hóa chất.

Trước thực trạng đó, peptide kháng khuẩn (Antimicrobial Peptides – AMPs) nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn. AMPs là các phân tử tự nhiên có cấu trúc đa dạng (α-helix, β-sheet, cấu trúc vòng...) và cơ chế hoạt động mạnh mẽ. Chúng tiêu diệt vi khuẩn bằng hai nhóm cơ chế chính: Tác động lên màng tế bào vi khuẩn: Mô hình phanh gầu: AMPs tạo ra các lỗ nhỏ trên màng tế bào, khiến các thành phần nội bào thoát ra ngoài. Mô hình lỗ hình khuyên: Hình thành các lỗ ổn định phá vỡ cấu trúc màng. Mô hình thảm: AMPs bao phủ bề mặt màng như một tấm thảm, làm sụp đổ màng tế bào. Tác động bên trong tế bào: Ức chế tổng hợp protein và axit nucleic. Cản trở quá trình gấp protein và hoạt động chức năng của tế bào. Ức chế tổng hợp thành tế bào. Trung hòa độc tố và làm giảm độc lực của vi khuẩn. Nhờ cơ chế tác động đa chiều, AMPs có khả năng tiêu diệt vi khuẩn một cách triệt để và ít gây hiện tượng kháng thuốc.

Hiện nay, một số công ty sản xuất thức ăn như ANT, Grobest… đã chủ động bổ sung peptide kháng khuẩn vào sản phẩm của mình. Thực tế cho thấy, các mô hình nuôi sử dụng loại thức ăn này giúp tôm tăng sức đề kháng rõ rệt. Tôm khỏe mạnh, có khả năng vượt qua giai đoạn nhiễm bệnh, tăng tiêu hóa, hấp thu tốt, hệ số FCR thấp, vỏ bóng đẹp, gan khỏe, ruột đầy thức ăn, bắt mồi mạnh và rút size nhanh, tôm về đích an toàn. Trong bối cảnh thuốc và hóa chất truyền thống ngày càng kém hiệu quả, lại gây hại cho môi trường và sức khỏe người tiêu dùng, việc sử dụng thức ăn bổ sung peptide kháng khuẩn, đạm lên men, dinh dưỡng sinh học… chính là xu hướng tất yếu. Đây không chỉ là giải pháp bền vững, an toàn, thân thiện môi trường, mà còn góp phần nâng cao giá trị sản phẩm tôm Việt Nam trên thị trường quốc tế.