DON, ZEN, FUM: Nhận diện ba độc tố nấm mốc phổ biến trong thức ăn thủy sản

Phân tích tác hại của từng loại độc tố

Mỗi loại độc tố này đều có nguồn gốc và cơ chế tác động riêng biệt, gây ra những vấn đề khác nhau trên tôm, cá.

Deoxynivalenol (DON)

Deoxynivalenol (DON) còn được gọi là vomitoxin, là một trong số nhiều loại độc tố nấm mốc do một số loài Fusarium sản sinh ra, thường nhiễm trên các nguyên liệu như ngô và lúa mì trên đồng ruộng hoặc trong quá trình bảo quản. Tác động chính và dễ nhận thấy nhất của DON là gây ra hiện tượng biếng ăn. Khi tôm, cá ăn phải thức ăn nhiễm DON, chúng sẽ có cảm giác khó chịu và từ chối ăn. Tình trạng này kéo dài không chỉ làm vật nuôi chậm lớn và tăng FCR, mà còn làm suy giảm sức đề kháng do thiếu hụt dinh dưỡng.

Zearalenone (ZEN)

Đây là sản phẩm của nấm mốc Fusarium. Đối với các đàn cá, tôm bố mẹ, việc nhiễm ZEN có thể làm giảm chất lượng trứng và tinh trùng, ảnh hưởng đến tỷ lệ thụ tinh và sức sống của con giống. Mặc dù tác động này khó nhận biết ngay trong các vụ nuôi thương phẩm, nhưng nó là một hiểm họa lâu dài đối với ngành sản xuất giống. Ngoài ra, tạo ra những thay đổi teo và thoái hóa nghiêm trọng của mô gan tụy, viêm và tiếp xúc lỏng lẻo của mô tạo máu và cơ quan bạch huyết trên tôm sú và tôm thẻ chân trắng sau khi cho ăn 10 tuần và 8 tuần tương ứng.

Fumonisin (FUM) 

Đây là độc tố do nấm Fusarium verticillioides và F. proliferatum sản sinh, rất phổ biến trên ngô. Tác động nguy hiểm nhất của FUM là lên gan tụy của tôm, cá. FUM làm tổn thương và suy giảm chức năng gan tụy, cơ quan giải độc và chuyển hóa chính của cơ thể. Một lá gan bị tổn thương sẽ làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng, ức chế hệ miễn dịch và mở đường cho các bệnh nhiễm khuẩn thứ cấp bùng phát.

Độc tố Fumonisin thường nhiễm vào ngũ cốc như ngô, lúa mạch, lúa mì và các sản phẩm từ ngũ cốc. Ảnh: Pacific Lab

Chiến lược quản lý toàn diện

Vì các độc tố này rất bền với nhiệt và không thể bị phá hủy trong quá trình sản xuất thức ăn, nên chiến lược quản lý phải tập trung vào phòng ngừa.

Biện pháp quan trọng nhất là lựa chọn thức ăn từ các nhà sản xuất uy tín, có quy trình kiểm soát chất lượng nguyên liệu đầu vào nghiêm ngặt. Cùng với đó, việc bảo quản thức ăn đúng cách tại trang trại, ở nơi khô ráo, thoáng mát là cực kỳ cần thiết để ngăn ngừa nấm mốc phát triển.

Giải pháp hiệu quả và phổ biến nhất hiện nay là chủ động sử dụng các chất hấp phụ độc tố nấm mốc trộn vào thức ăn. Các sản phẩm này sẽ liên kết với các phân tử độc tố trong đường ruột, ngăn không cho chúng hấp thụ vào máu và đào thải chúng ra ngoài theo phân, bảo vệ vật nuôi một cách an toàn.

Bảo quản thức ăn thủy sản đúng cách giúp hạn chế nấm mốc và độc tố. Ảnh: Tép Bạc

Độc tố nấm mốc không chỉ có Aflatoxin. Việc nhận thức đúng về sự nguy hiểm của DON, ZEN và FUM là một yêu cầu cấp thiết trong quản lý sức khỏe vật nuôi hiện đại.

Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, biến đổi khí hậu và chuỗi cung ứng phức tạp, việc kiểm soát độc tố nấm mốc cần được xem là ưu tiên hàng đầu. Đây không chỉ là giải pháp bảo vệ vật nuôi và thành quả chăn nuôi, mà còn là bước đi cần thiết để đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển ngành chăn nuôi một cách bền vững.