Chúng ta sẽ ra sao khi đại dương không còn cá?

Khi đại dương không còn cá. Thoạt nghe bạn sẽ cảm thấy khá viễn vông.

Cá đại dương
Sẽ ra sao khi đại dương không còn cá?

Một chuyện tưởng chừng chỉ có trong các phim khoa học viễn tưởng. Tuy nhiên quan điểm và niềm tin của bạn đọc sẽ thay đổi sau khi đọc cuốn sách “Khi loài cá biến mất” của Mark Kurlansky. Ông là một cựu ngư dân.

Trước khi bắt đầu với sự nghiệp viết lách, Mark thích câu cá và lênh đênh trên biển. Chứng kiến đại dương đang bị phá hủy bởi con người, tác giả hy vọng cuốn sách sẽ như một hồi chuông cảnh tỉnh nhận thức của mọi người trước khi quá muộn. 

 “Khi loài cá biến mất” là một cuốn sách khoa học rất thành công trong việc diễn giải cơ chế vận hành của sự sống trên Trái Đất theo một cách dễ hiểu và đơn giản nhất: từ trên trời, dưới biển, trên cạn cho đến mối liên hệ, tương tác mật thiết giữa các loài trong ngôi nhà chung Trái Đất.

SáchSách “ Khi loài cá biến mất”. Ảnh Ái Trinh

Đi kèm với những thông tin bổ ích đó là lời cảnh báo chúng ta về một tương lai không xa, nơi mà sự sống trên Trái Đất, từ các loài sinh vật biển cho đến loài người, bị phá hủy do chính những hành động của con người.

Thông điệp ấy được Mark Kurlansky lặp lại rất nhiều lần xuyên suốt 11 chương của cuốn sách, xen kẽ giữa những kiến thức khoa học, câu chuyện lịch sử xoay quanh môi trường sống chiếm gần 2/3 địa cầu này.  

Một báo cáo gần đây của các nhà khoa học nói rằng nếu những loài cá thương mại-cá đánh bắt làm thực phẩm tiếp tục suy giảm như hiện nay thì tới năm 2048 đa phần chúng sẽ có nguy cơ tuyệt chủng hoặc không thể phục hồi vì mức đa dạng sinh học cần thiết để duy trì loài bị suy giảm.

Điều này phản ánh rõ ràng nhất, đồng thời cũng là nét chấm phá khác biệt của cuốn sách thông qua mẩu truyện tranh nhỏ của cha con Kram và Ailat. Câu chuyện kết thúc với một câu hỏi như xoáy vào tâm can người đọc của cô con gái Ailat khi hướng đôi mắt ra bờ đại dương đang chết và tò mò: “Mẹ ơi, cá là gì ạ?” 

Đóng góp vĩ đại của Darwin đã cho chúng ta hiểu rằng tất cả thực thể sống trên trái đất này đều có mối quan hệ nhất định với nhau. Theo trật tự tự nhiên, toàn bộ các loài sinh vật vừa phải cạnh tranh lẫn nhau, vừa có mối quan hệ mật thiết với nhau. Không chỉ có các loài có mối quan hệ với nhau mà ngay cả môi trường, khí hậu đều liên quan đến nhau.

Vì tất cả vật chất và năng lượng là đều hoạt động tuần hoàn theo chu trình khép kín. Biển chiếm đến 71% diện tích Trái Đất, như vậy dĩ nhiên 71% này có ảnh hưởng lớn đến 29% đất còn lại. Biển với gió biển, bão biển, thuỷ triều, các dòng hải lưu... ảnh hưởng đến hệ sinh thái của Trái Đất.  

Mark Kurlansky đã phơi bày một trong những thảm họa ít được biết đến trong thời đại của chúng ta. Một cuốn sách đặc biệt phù hợp trong tình hình bối cảnh hiện tại với tình trạng đánh bắt cá bừa bãi, ô nhiễm môi trường và hiện tượng nóng lên toàn cầu tạo nên một hiệu ứng cánh bướm khiến toàn bộ đại dương bị ảnh hưởng. Ông kết lại sách với thông điệp hãy cùng nhau thay đổi mọi thứ trước khi quá muộn. 

Một ví dụ dễ thấy về mối quan hệ các loài tại Bình Định, vào tháng 8.2022 có sự xuất hiện của một cặp mẹ con loài cá voi Bryde, tên khoa học Balaenoptera edeni tại biển Đề Gi, xã Cát Khánh, huyện Phù Cát.

Cá voiMối quan hệ giữa các loài được thể hiện rõ nét qua cảnh săn mồi của cá voi và các loài chim biển được chụp tại Bình Định vào tháng 8.2022. Ảnh CBES 

Thức ăn của cá voi Bryde tương đối đa dạng, bao gồm các loài cá nhỏ thường đi theo đàn, phiêu sinh vật, cũng như các loài giáp xác có kích thước nhỏ. Hình ảnh tuyệt đẹp của cá voi Bryde xuất hiện tại Bình Định lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội đó là khi chúng dồn đàn cá nhỏ lên mặt nước để săn mồi và có rất đông đàn chim biển xuất hiện, bay phía trên, lao xuống tranh mồi.

Do loài cá voi Bryde có tập tính nuôi con bằng sữa hết 06 tháng, nên các cá thể mẹ thường chọn những vùng biển êm, có lượng thức ăn phong phú để nghỉ và nuôi con. Việc cá voi mẹ chọn vùng biển Đề Gi để nuôi con và kiếm ăn là một tín hiệu tích cực cho thấy cho thấy môi trường biển gần bờ của Bình Định được cải thiện, có nhiều thức ăn đáp ứng các yêu cầu của loài thú biển này.

Mark viết “Các loài chim biển cần sự giúp đỡ của cá ngừ, cá heo, cá voi và những loài cá lớn khác để dẫn dắt chúng tìm thức ăn. Nếu không có các loài cá lớn sống ở tầng đáy lùa những con cá nhỏ lên mặt biển, loài chim biển sớm muộn cũng bị chết đói”. Và đương nhiên sự suy thoái của loài này kéo theo sự suy thoái của loài khác và kết quả là ảnh hưởng đến toàn bộ sự sống của cả địa cầu. 

Tạo hóa đã ban cho chúng ta tài nguyên thiên phong phú đa dạng. Tại các nước đang phát triển, có khoảng một tỷ người đang coi cá và hải sản là nguồn dinh dưỡng chính của họ và có tới hơn một nửa tỷ người coi đánh cá là nghề kiếm sống của họ. Các hải sản dồi dào ở đại dương tạo nguyên liệu cho kỷ nghệ hải sản: tôm đông lạnh, nước mắm, mực khô, cá khô.. góp phần tạo được công ăn việc làm cho dân cư sống dọc bờ biển và đóng góp vào xuất cảng.

Việt Nam, với bờ biển dài hơn 3.260 km, nhiều làng mạc phải nhờ biển mà sống. Và đã đến lúc chúng ta cần nhận thức được rằng nguồn tài nguyên ấy không phải là vô tận. Thực tế cho thấy hiện nay nguồn lợi thủy sản đang dần cạn kiệt và rất nhiều loài đã được đưa vào danh mục các loài thủy sản nguy cấp, quí hiếm cần được bảo tồn. Thậm chí theo các nhà khoa học một số loài đã chết và biến mất khỏi trái đất trước khi chúng ta thực sự biết đến sự tồn tại của chúng. 

Để bền vững con người cần “nuôi biển”. Nuôi biển ở đây có thể hiểu là nuôi dưỡng và bảo vệ môi trường, nguồn tài nguyên biển. Bình Định đã và đang rất quan tâm đến việc khai thác tài nguyên thiên nhiên phải đi đôi với quản lý và bảo vệ để phát triển bền vững.

Nuôi biểnTổ chức cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản xã Nhơn Hải thu gom rác dưới đáy biển. Ảnh TCCĐ

Một số dự án nuôi biển thành công của Bình Định có thể kể đến như phục hồi hệ sinh thái rạn san hô, bảo tồn rùa biển, trồng rừng ngập mặn... và sắp tới là triển khai mô hình thí điểm thu gom rác thải nhựa trên tàu cá để hạn chế tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa đại dương.  Hoạt động nuôi trồng thủy sản trên biển cũng mở ra lối đi cho việc chuyển đổi nghề khi thực hiện quy hoạch nghề cá bền vững tại Bình Định.

Đăng ngày 06/05/2023
Ái Trinh @ai-trinh
Lạ

Lạ: Nông dân tỉnh Đắk Lắk nuôi tôm thẻ chân trắng nước mặn

Nhắc đến tôm thẻ chân trắng, mọi người thường nghĩ đến vùng đồng bằng sông nước. Thế nhưng, hiện nay loại tôm thẻ này đã được anh Nguyễn Việt Tuấn nuôi thành công ở xã Ea Sin (huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk).

Nuôi tôm
• 15:35 16/06/2023

Nhiều loài cá lạ Việt Nam trở thành đặc sản đắt tiền

Ở Việt Nam, có những loại cá có hình thù kỳ lạ, là đặc sản quý hiếm, giá cao nhưng vẫn đắt hàng. Một số loại cá trước đây giá rẻ, không được ưa chuộng nay thành đặc sản xuất ngoại đắt tiền.

Cá
• 14:01 15/05/2023

Mùa săn loài cá "leo cây" kì dị nhất hành tinh

Ngư dân Thanh Hóa dùng bẫy kẹp, cần câu, thậm chí dùng tay xúc lớp bùn đặc quánh để săn bắt loài cá kì dị vừa biết lặn dưới nước vừa biết leo cây.

Cá thòi lòi
• 11:54 12/05/2023

Cá tươi in 3D chuẩn bị ra mắt thị trường

Sản phẩm được tạo ra có hương vị và kết cấu giống cá tự nhiên.

Cá mòi
• 11:30 03/05/2023

Độc cấp tính của thuốc trừ sâu Padan 95SP đến tỷ lệ sống của cá chép

Nông nghiệp chiếm một vị trí quan trọng trong kinh tế Việt Nam. Trong trồng trọt, con người đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để trừ dịch hại, chủ yếu là thuốc bảo vệ thực vật. Nhóm thuốc có gốc lân hữu cơ và Carbamate được người dân sử dụng thường xuyên trong canh tác lúa ở ĐBSCL.

Cá chép
• 19:12 26/09/2023

Bình Định: Tập huấn ứng dụng công nghệ trong câu tay cá ngừ đại dương

Sáng ngày 25.9, tại UBND phường Tam Quan Nam (TX Hoài Nhơn), Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp thị xã Hoài Nhơn phối hợp với Trung tâm khuyến nông tổ chức tập huấn “Quy trình ứng dụng công nghệ nano ni tơ trong bảo quản cá ngừ đại dương trên tàu câu”.

Cá ngừ đại dương
• 19:12 26/09/2023

Nuôi tôm thiếu vốn chuyển đổi mô hình nuôi hiện đại

Nhiều người nuôi tôm nước lợ nỗ lực chuyển đổi mô hình, tuy nhiên, gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn tín dụng. Thực tế ở tỉnh Sóc Trăng có nhiều diện tích nuôi tôm lót bạt tuần hoàn và cũng hy vọng thời gian tới khó khăn phần nào được giải quyết khi tín hiệu mới đang mở ra.

Tôm thẻ chân trắng
• 19:12 26/09/2023

Thị trường đang phát triển thúc đẩy nhu cầu về ngành nuôi trồng rong biển

Theo báo cáo mới, mặc dù nhiều người vẫn không chắc chắn về khả năng và tính lâu dài của việc chiết xuất carbon từ rong biển, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy carbon từ rong biển có tác động đến môi trường thấp hơn so với các sản phẩm truyền thống.

Rong biển
• 19:12 26/09/2023

Bình Định tiếp tục tăng cường công tác phối hợp phòng chống khai thác IUU

Trong thời gian gần đây, các lực lượng chức năng: Hải quân, cảnh sát biển, kiểm ngư của một số nước trong khu vực như Malaysia, Indonesia, Brunei, Philippin… đã gia tăng số lượng tàu tuần tra, tăng tần suất các hoạt động truy quét, tuần tra, giám sát trên biển và xử lý kiên quyết, cứng rắn đối với các tàu cá nước ngoài hoạt động đánh bắt trên vùng biển của họ và các vùng biển chồng lấn, vùng biển giáp ranh và có tranh chấp với nước ta.

Tàu cá
• 19:12 26/09/2023