Bùng nổ nuôi tôm và những hệ lụy

Thời gian qua con tôm đã giúp nhiều hộ dân ven biển ở ĐBSCL đổi đời vươn lên khá giả, bởi hiệu quả kinh tế mang lại cao gấp nhiều lần so với trồng lúa và các loại cây con khác. Cũng từ việc làm giàu nhanh từ con tôm đã cuốn hút hàng loạt hộ lao vào nuôi tôm, bất chấp cơ sở hạ tầng yếu kém và hậu quả môi trường ô nhiễm khiến tôm chết tràn lan. Đáng lo hơn khi nhiều nước nhập khẩu lên tiếng cảnh báo hàng loạt lô hàng tôm của các doanh nghiệp Việt Nam bị nhiễm kháng sinh…

hệ thống thủy lợi Trà Vinh
Hệ thống thủy lợi ở Trà Vinh còn yếu kém nên con tôm dễ nhiễm bệnh.

Môi trường nuôi suy kiệt

“Năm nay là năm thứ 3 tôi không dám thả tôm nữa bởi càng nuôi càng lỗ do tôm chết không rõ nguyên nhân và không có cách phòng trị…”, ông Ngô Văn Thử, ở xã Thạnh Phước, huyện Bình Đại (Bến Tre) chạnh lòng khi thấy con tôm ngày càng “trở chứng”. Ông Thử kể: Những xã ven biển ở tỉnh Bến Tre thường có 6 tháng nước ngọt, 6 tháng nước mặn; vì vậy canh tác lúa không hiệu quả - mỗi công chỉ được hơn chục giạ, chẳng đáng là bao. Những năm 2000, thực hiện việc chuyển đổi sản xuất đất lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm đã tạo bước đột phá lớn cho người dân xứ biển. Thời điểm đó, đất mới, nguồn nước tốt, môi trường trong lành… nên nuôi tôm trúng đậm. Chỉ vài năm “làm tôm” đã biến cư dân Thạnh Phước từ khó khăn trở nên khá giả, số hộ có thu nhập vài trăm triệu đồng đến vài tỷ đồng/năm tăng chóng mặt.

Tuy nhiên, cái gì cũng có mặt trái của nó. Do áp lực thu nhập từ con tôm cao gấp nhiều lần so với những cây - con khác, nên nhiều nơi dù không có quy hoạch nuôi tôm nhưng người dân vẫn tự ý đào ao để thả tôm. Thậm chí những vùng ngọt hóa (thuộc dự án cống đập Ba Lai), người dân vẫn ngang nhiên khoan giếng tìm cách đưa nước mặn vào nuôi tôm. Việc nuôi tôm bùng nổ trong điều kiện cơ sở hạ tầng không theo kịp đã dẫn đến hệ lụy là dịch bệnh làm tôm chết tràn lan, thiệt hại vô kể. Ông Ngô Văn Hùng (em ruột ông Thử, cùng ngụ xã Thạnh Phước), chua chát: “Gia đình tôi ngày trước phất lên nhờ tôm, nhưng gần đây thua liên tục. Anh Ba Thử khuyên tôi tạm ngừng nuôi bởi môi trường bây giờ ô nhiễm quá, nhưng đã “mê” con tôm nên bỏ chưa được. Năm 2015, tôi nuôi 3 công tôm chia làm 2 vụ; kết quả lỗ hơn 60 triệu đồng”.

Cũng vươn lên từ con tôm, nhưng sau mấy vụ “trắng tay”, nông dân Lê Văn Sang, ngụ xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu “mèo lại hoàn mèo”. Gặp chúng tôi trên cánh đồng tôm vào những ngày cuối năm 2015, anh Sang bộc bạch: “Vùng này hồi xưa làm lúa, muối… nhưng mần hoài cũng hổng khá. Lúc chuyển sang nuôi tôm thì mấy năm đầu trúng lắm, nhưng sau đó tôm cứ chết hoài dù nông dân trị đủ cách vẫn không hiệu quả. Thú thật, bây giờ đang tiến thoái lưỡng nan, tiếp tục nuôi thì sợ dịch bệnh, còn không nuôi cũng chẳng biết làm gì bởi đất đai đã nhiễm mặn”. Cùng trăn trở trên, ông Huỳnh Phước Hải, ở xã Bình Trị, huyện Kiên Lương (Kiên Giang), băn khoăn: “Chỉ cần nhìn mắt thường cũng nhận thấy môi trường nuôi ô nhiễm. Cứ thử hình dung cùng một con kênh mà hàng loạt hộ nuôi tranh nhau lấy nước vào ao, rồi khi tôm có bệnh vẫn “vô tư” thải nước bẩn ra bên ngoài, khiến mầm bệnh phát tán. Môi trường nuôi xuống cấp như vậy, không thua mới lạ”.

Theo Sở NN-PTNT tỉnh Cà Mau, khi phát triển diện tích nuôi  tôm lên 220.000ha, tỉnh đã quy hoạch 23 tiểu vùng để đầu tư hệ thống thủy lợi với số vốn hàng ngàn tỷ đồng. Thế nhưng, mỗi năm hệ thống này chỉ được đầu tư khoảng 80 tỷ đồng, nên hơn chục năm qua hệ thống thủy lợi cứ giẫm chân tại chỗ. Tại Sóc Trăng, Bạc Liêu, Trà Vinh… tình hình cũng tương tự. Không chỉ thủy lợi, mà nguồn điện phục vụ nuôi tôm công nghiệp cũng thiếu, nhiều nơi nông dân phải sử dụng máy dầu vừa tốn kém vừa không hiệu quả.

Báo động tôm nhiễm kháng sinh

“Vua tôm” Võ Hồng Ngoãn, ở xã Vĩnh Trạch Đông, thành phố Bạc Liêu, cho rằng: “Cũng vì môi trường quá ô nhiễm nên không ít hộ nuôi đã sử dụng kháng sinh phòng ngừa. Đây là vấn đề hai mặt, bởi khi lạm dụng kháng sinh sẽ làm tăng chi phí giá thành nuôi và tôm bị lây nhiễm; nguồn tôm nguyên liệu không còn sạch nên rất đáng lo”. Nhìn nhận việc này, ông Hồ Quốc Lực, Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm Sao Ta (Sóc Trăng) nói: “Qua khảo sát cho thấy môi trường nuôi tôm bây giờ rất tệ; sông ngòi, kênh rạch đều ô nhiễm. Thử hỏi trong điều kiện nuôi như vậy, cộng với gia tăng nạn dùng kháng sinh thì làm sao nhà máy chế biến không “dính” nguồn tôm bẩn”.

Theo thống kê của các ngành chức năng, từ năm 2014 đến nay đã có khoảng 32.000 tấn thủy sản (chủ yếu là tôm) của các doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu đi các nước bị trả về do nhiễm kháng sinh. Riêng 9 tháng đầu năm 2015, có 582 lô hàng thủy sản bị 38 nước trả về và nhiều nước cảnh báo sẽ siết chặt việc kiểm tra các lô hàng tôm của Việt Nam; trong đó, Nhật Bản áp dụng chế độ nghiêm ngặt và có thể ngưng nhập khẩu tôm nếu không khống chế được dư lượng kháng sinh. Cơ quan chức năng Australia cũng lên tiếng cảnh báo và có thể ngừng nhập khẩu tôm bất cứ lúc nào nếu dư lượng kháng sinh tiếp tục bị phát hiện (!?). “Vua tôm” Võ Hồng Ngoãn đặt vấn đề: “Kháng sinh bây giờ đủ loại, đủ kiểu được bày bán tràn lan; bên cạnh đó, nếu nói tôm nguyên liệu bị nhiễm kháng sinh nhưng tại sao các nhà máy vẫn thu mua, điều này vô tình làm cho người nuôi thờ ơ, thiếu ý thức đề phòng, thậm chí vô tư sử dụng…”. Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Vũ Văn Tám lưu ý, việc nhiễm kháng sinh đã đến mức báo động và phải có biện pháp chấn chỉnh ngay để tránh ảnh hưởng uy tín ngành xuất khẩu tôm Việt Nam trên trường quốc tế. Bộ NN-PTNT yêu cầu Tổng cục Thủy sản, Cục Thú y các tỉnh… tăng cường kiểm tra xử lý nghiêm những ai buôn bán kháng sinh cấm; lập danh sách những doanh nghiệp có lô hàng bị nước ngoài trả về để tăng cường kiểm tra. Bộ sẽ có cơ chế thưởng cho các tổ chức, cá nhân… phát hiện, cung cấp thông tin về đường dây buôn lậu và kinh doanh chất cấm.
Ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Trà Vinh, ủng hộ việc siết chặt quản lý chất kháng sinh cấm trong nuôi tôm và cả với doanh nghiệp chế biến xuất khẩu. Các cơ quan quản lý nhà nước phải vào cuộc mạnh mẽ, đẩy mạnh tuyên truyền để người nuôi hiểu; các doanh nghiệp cũng phải thay đổi cách làm từ việc “mua đứt bán đoạn” như lâu nay sang liên kết với người nuôi để xây dựng vùng nguyên liệu. Trên cơ sở đó, có biện pháp kiểm soát chặt đầu vào từ con giống, thời vụ nuôi, thức ăn, thuốc… đến đầu ra thu mua, chế biến và xuất khẩu. Có như vậy thì con tôm mới “sạch” được.

Theo ông Ngô Thanh Lĩnh, Tổng thư ký Hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Cà Mau, một trong những nguyên nhân khiến con tôm Việt Nam kém tính cạnh tranh còn do giá thành cao hơn nhiều nước khác. Qua điều tra cho thấy, giá tôm giống khoảng 100 đồng/con, chiếm khoảng 14% giá thành. Giá này khó giảm, bởi nếu giảm sẽ đồng nghĩa giảm chất lượng; đối với giá vật tư nông nghiệp chiếm trên 60% giá thành sản xuất, đây là yếu tố quyết định sự tăng giảm giá thành sản phẩm.

Qua khảo sát thực tế chuỗi sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp, chi phí dịch vụ tại khâu trung gian (kinh doanh, phân phối) còn khá cao như thức ăn cao khoảng 10%, các loại vật tư khác cao từ 20% - 30% so với giá gốc của nhà sản xuất. Đối với nhân công lao động, chi phí cải tạo ao đầm, điện, nhiên liệu… chiếm hơn 25% giá thành. Trong khi đó, ở Ấn Độ giá thức ăn thấp hơn 30%, giá con giống thấp hơn 50% so với Việt Nam và tỷ lệ nuôi thành công của Ấn Độ đạt 70%. Vì thế, giá tôm của Ấn Độ đang thấp hơn giá tôm Việt Nam 1-3 USD/kg (tương ứng với 10% - 30%). “Để giảm giá thành con tôm, cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó chú trọng khâu giảm giá thức ăn vì nó chiếm tỷ trọng lớn nhất về chi phí giá thành”- ông Lĩnh đề xuất. 

Báo Sài Gòn Giải Phóng, 29/12/2015
Đăng ngày 30/12/2015
Huỳnh Lợi - Ngọc Chánh
Nuôi trồng

Lý do vì sao nên xét nghiệm EHP cho tôm giống?

Bệnh do vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) gây ra, khiến tôm chậm lớn và khó đạt kích thước tối ưu, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng tôm.

Tôm giống
• 09:52 07/11/2024

Hiệu quả sử dụng protein trong nuôi tôm

Protein là thành phần dinh dưỡng quan trọng trong khẩu phần ăn của tôm, góp phần chính vào việc xây dựng cơ bắp, hệ thống miễn dịch và duy trì sức khỏe tổng thể của chúng. Đối với người nuôi tôm, việc hiểu và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng protein sẽ giúp giảm chi phí thức ăn, tăng tỷ lệ tăng trưởng, và hạn chế các rủi ro sức khỏe của tôm.

Tôm thẻ chân trắng
• 09:48 06/11/2024

Các giải pháp nuôi tôm thương phẩm ứng dụng theo công nghệ Semi-Biofloc

Công nghệ Semi-Biofloc trong nuôi tôm là một phương pháp hiệu quả, giúp nâng cao năng suất và hiệu quả bền vững cho ngành nuôi trồng thủy sản. Sau đây là một số ưu điểm của công nghệ Semi-Biofloc trong nuôi tôm thương phẩm:

Tôm thẻ
• 11:27 05/11/2024

Sự căng thẳng ở tôm

Căng thẳng ở tôm là một vấn đề quan trọng mà bà con nuôi tôm cần nắm vững để bảo vệ sức khỏe và nâng cao năng suất của đàn tôm. Khi bị căng thẳng, tôm sẽ yếu dần, dễ mắc bệnh và khó phát triển như mong muốn.

Tôm thẻ
• 10:11 05/11/2024

Xu hướng tôm sinh thái: Tiềm năng mở rộng thị trường châu Âu và Mỹ

Trong bối cảnh người tiêu dùng tại Châu Âu và Mỹ ngày càng quan tâm đến sức khỏe và môi trường, tôm sinh thái nổi lên như một lựa chọn bền vững trong ngành thủy sản. Sản phẩm này không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường, mà còn mang đến lợi ích rõ rệt cho sức khỏe.

Tôm sú
• 02:08 08/11/2024

Quy định truy xuất nguồn gốc từ Châu Âu: Cơ hội hay thách thức cho thủy sản Việt Nam?

Trong những năm gần đây, thị trường châu Âu (EU) ngày càng thắt chặt các quy định về an toàn thực phẩm, đặc biệt là đối với ngành thủy sản nhập khẩu. Đối với Việt Nam, một trong những quốc gia xuất khẩu thủy sản hàng đầu vào EU, việc tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định này là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo sự hiện diện bền vững trên thị trường khó tính này. Vậy các quy định truy xuất nguồn gốc từ châu Âu là cơ hội hay thách thức đối với thủy sản Việt Nam?

Hải sản
• 02:08 08/11/2024

Bạch tuộc Dumbo: Sinh vật dưới nước độc đáo bơi bằng tai

Bạch tuộc Dumbo – một cái tên đáng yêu, đầy gợi nhớ đến chú voi biết bay trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng của Disney – là một trong những loài sinh vật độc đáo và quyến rũ nhất dưới đáy đại dương. Loài bạch tuộc này không chỉ nổi bật bởi ngoại hình dễ thương mà còn bởi cách di chuyển đặc biệt bằng "tai" của mình.

Bạch tuộc
• 02:08 08/11/2024

Cá mặt quỷ đỏ: Loài cá độc đáo của vùng biển nhiệt đới

Cá mặt quỷ đỏ (Scorpaena) là một trong những loài cá biển nhiệt đới độc đáo và nổi bật nhất với ngoại hình vừa ấn tượng vừa nguy hiểm. Được tìm thấy phổ biến ở các rạn san hô và khu vực biển nông của vùng biển nhiệt đới, loài cá này không chỉ gây ấn tượng bởi vẻ ngoài đáng sợ mà còn thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu cũng như người chơi cá cảnh đam mê tìm kiếm những loài cá lạ. Hãy cùng khám phá về cá mặt quỷ đỏ và lý do tại sao loài cá này lại đặc biệt đến vậy.

Cá mặt quỷ
• 02:08 08/11/2024

Lý do vì sao nên xét nghiệm EHP cho tôm giống?

Bệnh do vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) gây ra, khiến tôm chậm lớn và khó đạt kích thước tối ưu, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng tôm.

Tôm giống
• 02:08 08/11/2024
Some text some message..